آیت‌الله محقق داماد استاد دانشگاه شهید بهشتی درباره دوران رشد یا فراز فلسفه اسلامی گفت: دوره‌هایی كه فلسفه با چالش‌های معادل روبه‌رو می‌شد، دوران رشد آن به شمار می‌‌آید. از جمله می‌توان به مناظره میان افكار و نقدهای غزالی و پاسخ‌های فلاسفه اسلامی اشاره كرد كه نخستین گام‌های رشد فلسفه اسلامی را فراهم كرد.
استاد مدرسه عالی شهید مطهری با اشاره به اینكه در قرن ششم و هفتم هـ. ق مواجهه فلسفه اسلامی با سوالات متكلمین از عوامل تاثیرگذار در رشد آن بود، گفت: امام فخر رازی فقیه متكلمی است و بیشترین موضع او كلامی است؛ درعین حال افكار ابن‌سینا، افكاری عقلانی است. از همین رو امام فخر رازی افكار ابن‌سینا را بسیار مورد انتقاد قرار می‌داد، تا جایی كه امام فخر رازی از موضع متكلمین شرحی برای نقد افكار ابن سینا به نگارش درآورد.
وی افزود: خواجه طوسی در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم تمام افكار امام فخررازی را مورد بررسی قرار داد و به نفع ابن‌سینا موضع گرفت و بر این اساس شرح اشاراتی نوشت. این ناخن زدن‌ها كه امام فخر رازی از موضع كلامی داشتند و از سوی دیگر پاسخ‌های خواجه طوسی فلسفه را اوج داد. جالب این است كه در همین زمینه قطب الدین رازی به عنوان نفر سوم میان امام فخر رازی و خواجه طوسی داوری كرد و كتابی به نام المحاكمات را به تحریر درآورد.
استاد دانشكده حقوق دانشگاه شهید بهشتی عامل دیگری كه منجر به اوج فلسفه اسلامی می‌شود را مكتب تفكیک عنوان كرد و گفت: مكتب تفكیک از موضع كلامی به جنگ فلسفه رفته است. این اندیشه كه در مكتب فكری مشهد ایجاد شده با تفكر عقلانی فلسفه ستیز می‌كند. امروز دانشمندان متفكر در این زمینه در حال بحث و گفت‌وگو با این تفكر هستند كه انجام این روش به خودی خود منجر به اوج گرفتن فلسفه خواهد شد.
این استاد حوزه و دانشگاه درباره فراز و فرود فلسفه اسلامی در دوران معاصر گفت: در قرن معاصر فلسفه اسلامی با مسایلی مانند مسایل كلامی مواجه نیست. در این دوره فلسفه اسلامی با سوالاتی مواجه است كه علم‌پژوهی برای او ایجاد كرده است. اگر دانشمندانی كه در این مسیر گام برمی‌دارند بتوانند فلسفه اسلامی را با مسایلی كه جهان مطرح كرده است مواجه كنند و بتواند از درون نظام‌های فلسفی مثل مشا، اشراق یا حكمت متعالیه به سوالاتی كه دنیای علم مطرح كرده پاسخ بگویند فلسفه اسلامی رشد خواهد كرد.
عضو فرهنگستان علوم ایران با بیان اینكه در گذشته، اغلب متكلمین سبب رشد فلسفه اسلامی شدند و در دوران‌معاصر، مسائل جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی و از همه مهم‌تر دنیایی كه مدل تجربی آن را مطرح كرده، سبب فراز فلسفه شده است، درباره موقعیت فلسفه اسلامی در قرن معاصر گفت: در این دوره نیز فلسفه اسلامی به اوج خود خواهد رسید مشروط به اینكه افراد فلسفی موفق شوند مسائلی كه در جهان علم مطرح می‌شود را با نظام‌هایی كه در فلسفه مطرح است مقابله دهند و از درون آنها پاسخ خود را بگیرند. به عنوان مثال دنیای علم امروز، توحید را زیرسوال می‌برد. اگر اساتید فلسفه بتوانند با آن سوالات روبه‌رو شده و بر اساس موازین فلسفه اسلامی به آن پاسخ بدهند، فلسفه اوج می‌گیرد در غیر این صورت حتما ركود خواهد كرد. در واقع فلسفه مثل آبی است كه اگر در جایی بماند و راكد شود غیرقابل استفاده می‌شود و اگر آن آب حركت داشته باشد اوج خواهد گرفت.
وی با بیان اینكه فلسفه اسلامی هرگاه با مساله‌یی روبه‌رو شد، اوج گرفت و در صورت نبود مساله، دوران ركود و فرود خود را سپری می‌كرد، گفت: اوج فلسفه اسلامی زمانی است كه با مساله روبه‌رو بوده و با افكار مختلف مواجه شده و زمان ركود فلسفه اسلامی زمانی است كه درجا زده و با هیچ مساله جدیدی روبه‌رو نشده است.
منبع مهر
