اگر به دورانی که استاد پارسا، کارهای تحقیقاتی علمی و پایه ای خود را برای تالیف کتاب فلور ایران آغاز کرد توجه کنیم، متوجه می شویم که آغاز این کار بزرگ با چه دشواری ها و مشکلاتی همراه بود و نگارش آن تا چه اندازه به صبر و حوصله، پشتکار و تحمل نیاز داشت. با توجه به این واقعیت که فلورهای کشورهایی چون عراق و ترکیه، همگی توسط دانشمندان اروپایی تهیه شده است، ارزش کار استاد پارسا بیشتر نمایان می شود.
به گزارش گروه دانش خبرگزاری دانا (دانا خبر)، پروفسور احمد پارسا شخصیت شناخته شده ای در زمینه دانش گیاه شناسی نوین ایران است و خدمات ارزنده ای در این زمینه صورت داده است. چکیده ای از زندگینامه و خدمات علمی و آموزشی این چهره برجسته دانش گیاه شناسی در ادامه می آید.نام: احمد پارسا
متولد: 1286 ش.( روستای تراران تفرش)
مرگ: 1376( تهران)
علل شهرت: پیشکسوت علم گیاه شناسی نوین ایران، نخستین استاد گیاه شناسی دانشگاه تهران، نخستین محقق ایرانی بر روی گیاهان
زندگینامه علمی
پروفسور احمد پارسا گیاه شناس معروف کشورمان در سال 1286 متولد شد. وی تحصیلات ابتدایی خود را در دبستان هدایت تهران به پایان رساند و پس از گذراندن دوره اول دبیرستان در مدرسه «آلیانس»، دوره دوم دبیرستان را در دارالمعلمین متوسطه سپری کرد. وی لیسانس علوم طبیعی را در دارالمعلمین عالی تهران دریافت کرد و پس از آن برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت. پارسا در دانشگاه های«رن» و «پوآتیه» نیز در شمار بهترین دانشجویان بود و سرانجام تحصیلات خود را با مدرک دکترای گیاه شناسی و علوم طبیعی به پایان رساند. پارسا در بازگشت به میهن و از سال 1314ش. به عنوان دانشیار علوم طبیعی در دانشسرای عالی استخدام شد و پس از آن، کار خود را به عنوان استاد دانشگاه ادامه داد. او در سال های نخست مراجعت به میهن، به تنهایی شروع به جمع آوری و تکمیل هرباریوم ایران کرد.
هرباریوم چیست؟
هرباریوم عبارت است از«مجموعه ای شامل گیاهان یک محدوده جغرافیایی (مثلا گیاهان یک کشور) که خشک و فشرده شده اند و روی صفحات مقوایی چسبانده شده اند. طبقه بندی این گیاهان نیز بر حسب مطالعات و تحقیقات علمی انجام می شود. همچنین جایی که این گونه مجموعه ها نیز در آن نگهداری می شود«هرباریوم» می نامند. با توجه به طبقه بندی گیاهان درون یک هرباریوم، محققان بی نیاز از صرف انرژی، وقت و هزینه برای سفر به محل رویش گیاهان و مطالعه آن ها در همان محل می شوند و به همین دلیل، هرباریوم ها برای گیاه شناسان اهمیت فراوانی دارند و از قرن 15 میلادی و در کشورهای انگلستان، آلمان و ایتالیا چنین مجموعه هایی جع آوری شدند.
تاسیس موزه علوم طبیعی
پروفسور پارسا از سال 1316 که به استادی دانشسرای عالی دانشگاه تهران در رشته گیاه شناسی برگزیده شد، به اتفاق شاگردان خود به گردآوری گیاهان ایران پرداخت. او در سال 1324 موزه علوم طبیعی را با بودجه وزارت فرهنگ وقت تاسیس کرد. در آن زمان وزارت فرهنگ، بودجه دانشگاه تهران را نیز پرداخت می کرد. اولین موزه علوم طبیعی در قسمتی از ساختمان دبستان«حکیم نظامی» (در مقابل موزه ایران باستان) قرار داشت و کلیه گیاهان گردآوری شده به آن موزه انتقال داده شد تا «هرباریوم موزه علوم طبیعی ایران» آغاز به کار کند. تا قبل از دکتر پارسا، برخی از نمونه های گیاهان ایران، توسط گیاه شناسان اروپایی جمع آوری شده بود، اما چون هیچ یک، از تحقیقات دیگری اطلاع نداشت، برای گیاهان، نام های مختلفی ذکر شده بود که دکتر پارسا این نقیصه را برطرف کرد.
کتاب های گیاه شناسی
پروفسور قدرت الله پارسا از خویشاوندان احمد پارسا می گوید: «در حدود سال 1327 که من در دوره دبیرستان تحصیل می کردم، ایشان در فصل تابستان به تفرش آمده و سرگرم نمونه برداری و تحقیق در ارتباط با گیاهان کوه های منطقه می شد. وی روزانه 10 ساعت از وقت خود را به نوشتن کتاب به زبان فرانسه سپری می کرد و نوشته های خود را به صورت مستمر، برای چاپ مجموعه کتاب « فلورایران» به تهران و وزارت فرهنگ می فرستاد.». این مجموعه سرانجام در سال 1329 به پایان رسید و سرانجام با حمایت وزارت فرهنگ وقت در 7000 صفحه به چاپ رسید. وی علاوه بر این پژوهش، به بررسی گیاهان کشورهای دیگر نیز می پرداخت و تحقیق بر روی گیاهان ایران را تا سال ها ادامه داد. به طوری که بعدها 5 جلد کتاب به عنوان متمم کتاب «فلور ایران» منتشر شد. همچنین در اواخر عمر، بار دیگر در کتاب های خود، تجدید نظر کرد و نسخه جدیدی از آن را با کمک زین العابدین ملکی شاگرد خود تهیه کرد. دکتر احمد قهرمان از شاگردان او درباره کار بزرگ وی می گوید: «اگر به دورانی که استاد پارسا، کارهای تحقیقاتی علمی و پایه ای خود را برای تالیف کتاب فلور ایران آغاز کرد توجه کنیم، متوجه می شویم که آغاز این کار بزرگ با چه دشواری ها و مشکلاتی همراه بود و نگارش آن تا چه اندازه به صبر و حوصله، پشتکار و تحمل نیاز داشت. با توجه به این واقعیت که فلورهای کشورهایی چون عراق و ترکیه، همگی توسط دانشمندان اروپایی تهیه شده است، ارزش کار استاد پارسا بیشتر نمایان می شود.»آثار
از دکتر پارسا مقالات بسیار زیادی در مورد گیاهان ایران در مجلات بین المللی به خصوص در نشریه علمی گیاه شناسی «کیو» لندن چاپ شده است. کتاب های وی نیز به زبان های فرانسوی، انگلیسی و فارسی نوشته شده است که عبارت اند از:
کتاب 10 جلدی« Flord de Liran» به زبان فرانسوی، کتاب سه جلدی« Flora of Iran» به انگلیسی، گزارش مطالعات و بررسی های جامعه عشایری فارس (در دو جلد)، گیاهان شمال ایران (دو جلد)، نباتات ایران (335 صفحه)، اندام شناسی گیاهان (625 صفحه)، تاریخ طبیعی (کتاب گیاه شناسی برای دبیرستان ها در 104 صفحه)، تیره شناسی (در دو جلد)، دارونامه، فلور ایران (به زبان فارسی)
پایان کار
در سال 1333ش. وزارت فرهنگ به دلیل تفکیک بودجه موزه و دانشگاه، بودجه موزه را قطع کرد و درخواست تخلیه ساختمان موزه علوم طبیعی را صادر کرد. به این ترتیب کلیه گیاهان هرباریوم به ساختمان دانشکده علوم دانشگاه تهران منتقل شد. دکتر پارسا در سال 1335 برای ماموریتی به آمریکا رفت و سرپرستی موزه به دکتر علی زرگری واگذار شد. اما در همان سال با تاسیس «موسسه مطالعات مناطق خشک» در دانشگاه تهران، گیاهان به این موزه منتقل شد و عمر هرباریوم به پایان رسید. در این انتقال، بسیاری از سنگ ها و فسیل ها ناپدید شدند و مشخص نشد چه اتفاقی برای آن ها رخ داده است؟ دکتر پارسا در سال 1373 در نامه ای به دکتر قهرمان نوشت: «من از سرنوشت موزه تاریخ طبیعی خود، بسیار ناراحتم. من از هر گونه گیاهان ایرانی چند تا داشتم اما سرنوشت همه کلکسیون ها را به دست چند انسان بی اطلاع و مغرض سپرده بودند.» دکتر پارسا در سال 1368 شاهد تاسیس جدیدترین هرباریوم ایران با عنوان «هرباریوم مرکزی دانشکده علوم دانشگاه تهران» بود. وی در سال 1376 درگذشت.
