گروه انرژی خبرگزاری دانا_ اکبر نعمت اللهی*: پاکستان با مشکل مزمن و بنیانی کمبود برق روبروست و این وضعیت، واردات گاز از ایران برای تولید برق را ضروری می کند. خط لوله موسوم به صلح یا خط لوله گازی ایران و پاکستان پاسخگوی چنین ضرورتی است اما پاره ای بندبازیها (اگر نگوییم ماجراجویی سیاسی) عملا مردم پاکستان را از انرژی سالم برق محروم و به همین دلیل بحران های اجتماعی و اقتصادی این کشور را گسترده تر می کند.
قرارداد انتقال گاز ایران به پاکستان در نیمه خرداد 1388 میان شرکت ملی صادرات گاز ایران و شرکت گاز پاکستان امضا شد. طول این خط لوله از میدان گازی پارس جنوبی در عسلویه تا نقطه مصرف در پاکستان 2008 کیلومتر است، 1227 کیلومتر در ایران و 871 کیلومتر در پاکستان.
برمبنای قرارداد پیش بینی شده بود که صادرات گاز ایران از پایان دسامبر 2014 روزانه به میزان 21 میلیون و 500 هزار متر مکعب به پاکستان آغاز شود و بر اساس قراردادی 25 ساله در هر سال حداقل 8.7 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از این طریق به پاکستان صادر شود.
ساخت بخش ایران این خط لوله بلافاصله پس از امضا قرارداد آغاز شد و تا بهمن 1392 بیش از 942 کیلومتر (75% آن) در خاک ایران احداث شد. به گفته علی ماجدی معاون وزیر نفت در امور بین الملل و بازرگانی، ایران تاکنون برای کشیدن این خط لوله در خاک خود دو میلیارد دلار سرمایه گذاری کرده و برای تکمیل آن باید یک میلیارد دلار دیگر سرمایه گذاری کند. ایران به تمام تعهدات قراردادی خود عمل کرده و از برنامه زمانی تعیین شده جلوتر است و انتظار این است که طرف پاکستانی به تعهدات قراردادی خود پایبند باشد و عقب ماندگی خود را در مهلت باقی مانده جبران کند.
پیشتر، مقامات پاکستانی گفته بودند که تکمیل این خط لوله یکی از مهمترین اولویت های طرح های توسعه اقتصادی دولت پاکستان است و امریکا نمی تواند به بهانه تحریم ها روی این قرارداد تاثیرگذار باشد و به همین دلیل پاکستان به اجرای این قرارداد متعهد است. اما اکنون از اسلام اباد صحبت های متفاوتی به گوش می رسد پاکستان مدعی است که در این پروژه با چالش های بسیاری روبروست . به لحاظ منابع مالی و بودجه، شماری نهادهای مالی بین الملل و شرکت های نفتی که متعهد به کمک به این پروژه بودند، اینک تمایلی برای شرکت در آن ندارند از سوی دیگر مقامات واشنگتن به پاکستان گفته اند که موضع خود را در قبال خطوط لوله IP تغییر نمی دهند. به این ترتیب نهادهای بین المللی به دلیل نگرانی از تحریم ها پای خود را از این طرح بیرون کشیده اند و این امر باعث تاخیر در این پروژه شده است.
شاهد خاقان عباسی وزیر نفت پاکستان گفته است که طرح لوله خط گازی ایران و پاکستان را نمیتواند تا زمان لغو تحریمها علیه ایران تکمیل کرد. گر چه توافق ساخت خط لوله IP در سال 2009 امضاء شده اما کار روی بخش پاکستانی این خط لوله را نمیتوان دنبال کرد. به ادعای او طراحی بخش پاکستانی خط لوله تکمیل شد، مناقصهها برای ساخت آن در جریان بود و اما شرکت کنندهای نداشت. او وارد تهران شد تا با مذاکره با مقامات وزارت نفت برای این پروژه زمان بخرد و رسانههای پاکستانی اخیرا اعلام کردهاند که طرفین توافق کردهاند تا با تشکیل یک تیم مشترک تا دو ماه اینده ( اوایل 1393) پارامترهای جدیدی برای پروژه تعریف کنند که شامل تعیین محدوده زمانی جدید وتصمیمگیری در موارد مهم دیگر – نظیر تمدید دوره ساخت، تعیین پیمانکار، تامین تجهیزات کمپرسور از شرکتهای بین المللی وتامین مالی لوله گذاری در پاکستان – است.
- اگر پاکستان تا دسامبر 2014 احداث خط لوله در خاک خود را تکمیل نکند، برای هر روز تاخیر باید سه میلیون دلار جریمه به ایران بپردازد. اما پاکستانیها میکوشند تا ایران را به تجدید نظر در چارچوب زمانی ترغیب کند. عابد سعید معاون وزیر نفت پاکستان در بهمن 92 به ایران سفر کرد و خواستار تمدید ضربالاجل و معافیت پاکستان از جریمه به دلیل وضیعت سیاسی امروزیاش شد.
- شاهد خاقان عباسی میگوید که پروژهIP فعلا روی میز دولت پاکستان قرار ندارد. برخی تحلیلگران علت آن را روابط نزدیک نخست وزیر و دولت فعلی پاکستان با عربستان (از مخالفان سرسخت پروژه IP ) میدانند و معتقدند در صداقت دولت فعلی پاکستان برای ادامه پروژه تردید وجود دارد. به باور ناظران دیگر پاکستان برای اینکه قرارداد گازی با ایران را به حالت ذخیره (Standby) نگهدارد هر چند وقت یکبار گزینههایی مثل توافق با عربستان، ترکمنستان و ایالات متحده درباره ساختن پایانههای LNG را مطرح میکند. در اواخر سال 2013 پاکستان از ایران خواسته بود که کل هزینه دو میلیارد دلاری سهم پاکستان را تقبل کند. دولت گذشته ایران وعده 500 میلیون دلار کمک داده بود اما اینک ایران از این تصمیم منصرف شده است. در این مورد علی ماجدی میگوید که پیوند زدن انجام ندادن تعهدات در ساخت خط لوله صلح با موضوع تحریم امریکا سنجیده به نظر نمیاید به ویژه که در زمان انعقاد قرارداد فشارهای زیادی بر پاکستان بود و تلاش میشد آنها را از عقد قرارداد منصرف کنند. پاکستانیها از تمام جوانب تحریم اگاه بودند و به آن وقعی نگذاشتند. ماجدی همچنین میگوید که ایران نمیتواند هیچ گونه کمک مالی برای ساخت خط لوله صادراتی در خاک پاکستان بکند زیرا با توجه به تحریمها نمی توانیم بودجه خط لوله یک کشور دیگر را تامین کنیم. طرف پاکستانی به گفته علی ماجدی به عقب ماندگی خود از اجرای تعهدات قرارداد، فراهم نکردن لوازم اجرایی، مهندسی، تدارکاتی ومدیریتی و مالی اذعان داشته و تقاضای تمدید کرده اما ما تصریح میکنیم که از نظر ما موضوع تمدید قرارداد اساسا مطرح نیست و رسانهای کردن این موضوعها کمکی به حل مشکلات بیشروی آن کشور نمیکند.
به دلیل همین تلاشهای عبث و بیهوده است که احتمال ابطال قرارداد IP و یا گزینه ارجاع پرونده به دیوان داوری لاهه مطرح میشود و یا از طرف وزیر نفت اعلام میشود که امیدی به قرارداد گاز پاکستان ندارد و اجرای طرح خط لوله صلح بدون چین و هند فاقد توجیه اقتصادی است.
با تمام اینها و پیش از اعلام رسمی دولت پاکستان، حتی این گزینه نیز از طرف ایران مطرح شده که با توجه به ناتوانی پاکستان در اجرای تعهدات خود، احتمال دارد که ایران این گزینه را که درآن طرف ثالثی آماده باشد که خریدار گاز از ایران و فروشنده به طرف پاکستانی باشد، بررسی میکند تا شاید کمکی به پاکستان شود تا این پروژه اجرایی شود.
آیا پاکستان ظرفیت پذیرش این سعه صدر و بلند نظری ایران را خواهد داشت و به آسایش مردمان خود فکر خواهد کرد یا همچنان سرنوشت خود را با ماجراجویان منطقه که آن را ناامن و ناآرام میخواهند گره خواهد زد؟
*رییس کل روابط عمومی وزارت نفت
قرارداد انتقال گاز ایران به پاکستان در نیمه خرداد 1388 میان شرکت ملی صادرات گاز ایران و شرکت گاز پاکستان امضا شد. طول این خط لوله از میدان گازی پارس جنوبی در عسلویه تا نقطه مصرف در پاکستان 2008 کیلومتر است، 1227 کیلومتر در ایران و 871 کیلومتر در پاکستان.
برمبنای قرارداد پیش بینی شده بود که صادرات گاز ایران از پایان دسامبر 2014 روزانه به میزان 21 میلیون و 500 هزار متر مکعب به پاکستان آغاز شود و بر اساس قراردادی 25 ساله در هر سال حداقل 8.7 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از این طریق به پاکستان صادر شود.
ساخت بخش ایران این خط لوله بلافاصله پس از امضا قرارداد آغاز شد و تا بهمن 1392 بیش از 942 کیلومتر (75% آن) در خاک ایران احداث شد. به گفته علی ماجدی معاون وزیر نفت در امور بین الملل و بازرگانی، ایران تاکنون برای کشیدن این خط لوله در خاک خود دو میلیارد دلار سرمایه گذاری کرده و برای تکمیل آن باید یک میلیارد دلار دیگر سرمایه گذاری کند. ایران به تمام تعهدات قراردادی خود عمل کرده و از برنامه زمانی تعیین شده جلوتر است و انتظار این است که طرف پاکستانی به تعهدات قراردادی خود پایبند باشد و عقب ماندگی خود را در مهلت باقی مانده جبران کند.
پیشتر، مقامات پاکستانی گفته بودند که تکمیل این خط لوله یکی از مهمترین اولویت های طرح های توسعه اقتصادی دولت پاکستان است و امریکا نمی تواند به بهانه تحریم ها روی این قرارداد تاثیرگذار باشد و به همین دلیل پاکستان به اجرای این قرارداد متعهد است. اما اکنون از اسلام اباد صحبت های متفاوتی به گوش می رسد پاکستان مدعی است که در این پروژه با چالش های بسیاری روبروست . به لحاظ منابع مالی و بودجه، شماری نهادهای مالی بین الملل و شرکت های نفتی که متعهد به کمک به این پروژه بودند، اینک تمایلی برای شرکت در آن ندارند از سوی دیگر مقامات واشنگتن به پاکستان گفته اند که موضع خود را در قبال خطوط لوله IP تغییر نمی دهند. به این ترتیب نهادهای بین المللی به دلیل نگرانی از تحریم ها پای خود را از این طرح بیرون کشیده اند و این امر باعث تاخیر در این پروژه شده است.
شاهد خاقان عباسی وزیر نفت پاکستان گفته است که طرح لوله خط گازی ایران و پاکستان را نمیتواند تا زمان لغو تحریمها علیه ایران تکمیل کرد. گر چه توافق ساخت خط لوله IP در سال 2009 امضاء شده اما کار روی بخش پاکستانی این خط لوله را نمیتوان دنبال کرد. به ادعای او طراحی بخش پاکستانی خط لوله تکمیل شد، مناقصهها برای ساخت آن در جریان بود و اما شرکت کنندهای نداشت. او وارد تهران شد تا با مذاکره با مقامات وزارت نفت برای این پروژه زمان بخرد و رسانههای پاکستانی اخیرا اعلام کردهاند که طرفین توافق کردهاند تا با تشکیل یک تیم مشترک تا دو ماه اینده ( اوایل 1393) پارامترهای جدیدی برای پروژه تعریف کنند که شامل تعیین محدوده زمانی جدید وتصمیمگیری در موارد مهم دیگر – نظیر تمدید دوره ساخت، تعیین پیمانکار، تامین تجهیزات کمپرسور از شرکتهای بین المللی وتامین مالی لوله گذاری در پاکستان – است.
- اگر پاکستان تا دسامبر 2014 احداث خط لوله در خاک خود را تکمیل نکند، برای هر روز تاخیر باید سه میلیون دلار جریمه به ایران بپردازد. اما پاکستانیها میکوشند تا ایران را به تجدید نظر در چارچوب زمانی ترغیب کند. عابد سعید معاون وزیر نفت پاکستان در بهمن 92 به ایران سفر کرد و خواستار تمدید ضربالاجل و معافیت پاکستان از جریمه به دلیل وضیعت سیاسی امروزیاش شد.
- شاهد خاقان عباسی میگوید که پروژهIP فعلا روی میز دولت پاکستان قرار ندارد. برخی تحلیلگران علت آن را روابط نزدیک نخست وزیر و دولت فعلی پاکستان با عربستان (از مخالفان سرسخت پروژه IP ) میدانند و معتقدند در صداقت دولت فعلی پاکستان برای ادامه پروژه تردید وجود دارد. به باور ناظران دیگر پاکستان برای اینکه قرارداد گازی با ایران را به حالت ذخیره (Standby) نگهدارد هر چند وقت یکبار گزینههایی مثل توافق با عربستان، ترکمنستان و ایالات متحده درباره ساختن پایانههای LNG را مطرح میکند. در اواخر سال 2013 پاکستان از ایران خواسته بود که کل هزینه دو میلیارد دلاری سهم پاکستان را تقبل کند. دولت گذشته ایران وعده 500 میلیون دلار کمک داده بود اما اینک ایران از این تصمیم منصرف شده است. در این مورد علی ماجدی میگوید که پیوند زدن انجام ندادن تعهدات در ساخت خط لوله صلح با موضوع تحریم امریکا سنجیده به نظر نمیاید به ویژه که در زمان انعقاد قرارداد فشارهای زیادی بر پاکستان بود و تلاش میشد آنها را از عقد قرارداد منصرف کنند. پاکستانیها از تمام جوانب تحریم اگاه بودند و به آن وقعی نگذاشتند. ماجدی همچنین میگوید که ایران نمیتواند هیچ گونه کمک مالی برای ساخت خط لوله صادراتی در خاک پاکستان بکند زیرا با توجه به تحریمها نمی توانیم بودجه خط لوله یک کشور دیگر را تامین کنیم. طرف پاکستانی به گفته علی ماجدی به عقب ماندگی خود از اجرای تعهدات قرارداد، فراهم نکردن لوازم اجرایی، مهندسی، تدارکاتی ومدیریتی و مالی اذعان داشته و تقاضای تمدید کرده اما ما تصریح میکنیم که از نظر ما موضوع تمدید قرارداد اساسا مطرح نیست و رسانهای کردن این موضوعها کمکی به حل مشکلات بیشروی آن کشور نمیکند.
به دلیل همین تلاشهای عبث و بیهوده است که احتمال ابطال قرارداد IP و یا گزینه ارجاع پرونده به دیوان داوری لاهه مطرح میشود و یا از طرف وزیر نفت اعلام میشود که امیدی به قرارداد گاز پاکستان ندارد و اجرای طرح خط لوله صلح بدون چین و هند فاقد توجیه اقتصادی است.
با تمام اینها و پیش از اعلام رسمی دولت پاکستان، حتی این گزینه نیز از طرف ایران مطرح شده که با توجه به ناتوانی پاکستان در اجرای تعهدات خود، احتمال دارد که ایران این گزینه را که درآن طرف ثالثی آماده باشد که خریدار گاز از ایران و فروشنده به طرف پاکستانی باشد، بررسی میکند تا شاید کمکی به پاکستان شود تا این پروژه اجرایی شود.
آیا پاکستان ظرفیت پذیرش این سعه صدر و بلند نظری ایران را خواهد داشت و به آسایش مردمان خود فکر خواهد کرد یا همچنان سرنوشت خود را با ماجراجویان منطقه که آن را ناامن و ناآرام میخواهند گره خواهد زد؟
*رییس کل روابط عمومی وزارت نفت