قیمت گذاری گوهرها براساس کیفیت، اندازه و یا وزن است / شناسایی گوهرهای رنگی در سراسر دنیا شانسی است / تفاوت گوهر و جواهر در چیست؟

در همین خصوص خبرنگار گروه دانش خبرگزاری دانا، با دکتر محمدرضا جان نثاری، رییس گروه اکتشافات غیرفلزی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور گفت و گویی ترتیب داده که در پی می آید.

اولین شی قیمتی مربوط به چه سالی و در چه نقطعه ای از دنیا بوده است؟

بشر از سال های بسیار دور هر شی طبیعی، با دوام و زیبایی را به عنوان زیورآلات استفاده می کرده است. اولین شی زینتی با ارزشی که در جهان ثبت شده مربوط به یک غار باستانی در ساحل جنوب باختری آفریقای جنوبی بوده که در سال 1991کشف شده است. در این محل صدف های سوراخ داری را پیدا کردند که احتمالاً پس از به رشته درآمدن، به عنوان گردنبند زینتی استفاده می شده است. سن تاریخی استفاده از این شی زینتی را 75 هزار سال تخمین زده­اند.

سابقه تراش گوهرها و جواهرسازی در ایران به چند سال قبل باز می گردد؟

در ایران سابقه تراش سنگ و جواهر سازی مربوط به شهرسوخته در زابل می شود. با توجه به کتاب «جواهرسازی در شهر سوخته» نوشته سید منصور سید سجادی در سال 1385، سابقه این کار در شهر سوخته به 3 هزار و 200سال قبل از میلاد نسبت داده شده است. دراین منطقه انواع اشیا زینتی و مهره هایی از انواع عتیق، لاجورد، فیروزه که مربوط به دوره های مختلف ایران باستان بودند، پدیدارشده و حتی ابزارهایی که برای تراش سنگ ها استفاده می کردند، در شهر سوخته یافت شده است. سابقه معدن کاری گوهرها نیز در کشور ما داری قدمت زیادی است که از قدیمی ترین معادن می­توان به معادن فیروزه نیشابور، عقیق بایک، عقیق شجر بمرود و فیروزه دامغان اشاره کرد. همچنین در کنار شهرسوخته محل هایی شناسایی شده که به عنوان راسته بازارهایی که محل داد و ستد صنعت گران و گوهرتراشان بوده است، معرفی شده­اند.

آگات (عقیق) باغ بخشی (استان خراسان رضوی)

گوهرهای با ارزش چه ویژگی هایی دارند که آنها را از دیگر اشیا متمایز می کند؟

گوهر یک سنگ یا کانی یا یک ماده آلی مانند مرجان و یا مروارید است که بعد از تبدیل شدن به یک شی زینتی مثل یک مهره، جعبه یا یک سنگ با تراش ساده یا حتی تراش هندسی، واجد جذابیت برای بیننده می شود. ارزش هر گوهر به 4 فاکتور بستگی دارد: زیبایی، کمیابی، دوام (به گونه ای که بتوان آن را تراش داد) و جذابیت. از میان گوهرهای شناخته شده می توان از الماس، زمرد، یاقوت سرخ و یاقوت کبود نام برد که هر چهار ویژگی نام برده شده را دارا هستند و به همین دلیل از سایر گوهرها مانند کوارتز، ژاسپر، تورمالین، توپاز و فیروزه با ارزش­تر می باشند. به عنوان مثال هر چند کوارتز دارای زیبایی، دوام و جذابیت است، اما چون کمیاب نیست دارای ارزش کمتری می­باشد.

آگات (عقیق آبی) (استان سیستان و بلوچستان)

 گوهرها چگونه و در چه مناطقی از زمین به وجود می آیند؟

خواستگاه گوهرها در سنگ های آذرین، سنگ های دگرگونی و در سنگ های رسوبی است. در سنگ های رسوبی با تمرکز گوهرها در رسوبات آبرفتی و آواری رو به رو هستیم لذا گوهرها در نقاطی دیگر تشکیل شده و در پی فرسایش سنگ ها، گوهرها نیز حمل می شوند و در واحدهای رسوبی آبرفتی قرار می گیرند. کشور سریلانکا میزبان اینگونه ذخایر است. درسنگ های آذرین فرایندهای مختلفی در تشکیل گوهرها موثر هستند یکی از آنها فرایندهای گرمابی یا هیدروترمال است و زمرد نمونه این نوع گوهرها است که در کلمبیا تشکیل می شود. برخی یاقوت ها نیز در سنگ های آتشفشانی یافت می­شوند که در تایلند بیشتر دیده می شوند و در استرالیا نیز وجود دارد اما نه با کیفیت کشور تایلند. پگماتیت­ها که سنگ­های آذرین درونی با بلورهای درشت هستند نیز از منابع گوهرها بشمار می­روند مانند پگماتیت­های کشور برزیل. همچنین فرایندهای دگرگونی ناحیه­ای نیز می تواند در تشکیل گوهرها نقش داشته باشد. یاقوت های کشور برمه یا میانمار کنونی از نمونه های آن است. طی دگرگونی ناحیه ای گوهرهایی دیگری مانند تانزانیت، آندالوزیت و کیانیت نیز تشکیل می شود که در شرق آفریقا یافت می شوند. در دگرگونی های مجاورتی نیز شاهد تشکیل گوهرهایی از قبیل گارنت ها و دیگر گوهرها در سریلانکا و افغانستان هستیم. برخی گوهرها مانند الماس نیز در اعماق زمین تشکیل می شوند. برخی از گوهرهای نام برده شده، در کشورمان خودمان و با کیفیت های مختلف وجود دارند.

روش های اکتشاف گوهر ها به چه صورتی است؟ مهمترین این روش ها چیست؟

روش های اکتشافی، استخراجی و فرآوری گوهرها از دیرباز تغییرات زیادی نداشته است. به دلیل ماهیت گوهرها، اکتشاف آنها کار مشکلی است و عمدتا اکتشاف آنها به روش های سنتی صورت می گیرد. بیشتر از روش بررسی مستقیم رخنمون های سنگی و خاک های سطحی و آبرفت های رودخانه ای استفاده می شود. در گذشته اکتشاف و استخراج گوهرها اغلب در مقیاس کوچک و توسط مردم عادی صورت می گرفت که دسترسی به اطلاعات علمی ندارند و یا دارای تحصیلات ابتدایی هستند.امروزه در دنیا تمامی معادن گوهرهای رنگی با یک تکنولوژی سطح پایین و به روش معدنکاری سنتی از قبیل حفاری دستی با تجهیزات سبک مورد معدنکاری قرار می گیرند. یکی از اساسی ترین اکتشافات گوهرها بررسی سنگ بستر و نهشته های واریزه ای برجا و نابرجا است با هدف اینکه بتوانیم هر بلوری که دارای ویژگی و یا رنگ قابل توجهی که چشم را خیره می کند کشف بکنیم و طی مطالعات آزمایشگاهی بتوانیم شناسایی بکنیم که چه نوع گوهری است. در منطقه غنی از گوهر کشورتانزانیا که پوشیده از مراتع است، مردم بومی عادت دارند با برداشت یک مشت خاک و بررسی آن، شاید گوهری در آن پیدا کنند. شاید به جرات بتوان گفت که مهمترین روش مدرن قابل استفاده در اکتشاف مستقیم ذخایر گوهری، روش کانی سنگین است. سایر روش ها روش های غیرمستقیم هستند.

فیروزه اَلَس (استان خراسان رضوی)

روش­های غیر مستقیم اکتشاف گوهرها کدام هستند؟

روش اکتشاف غیرمستقیم روشی است که سنگ مادر و یا میزبان گوهر را شناسایی می کند. با این روش ها نمی­توان بطور مستقیم یاقوت، الماس و یا دیگر گوهرها را پیدا نمود ولی میزبان گوهرها را زیر آبرفت شناسایی می کند که احتمال وجود گوهر در آنها زیاد است.یکی از این روش ها، تهیه نقشه زمین شناسی است. تهیه نقشه زمین شناسی کمک بسیاری به اکتشاف گوهرها می کند، چرا که با معرفی واحدهای زمین شناسی، خاستگاه های احتمالی گوهرها برای ما مشخص می شود. مطالعات دور سنجی یا تصاویر ماهواره ای نیز می توانند ساختارهای خطی مثل گسل ها یا واحدهای سنگی و زون های دگرسانی که می توانند حاوی گوهر باشند را مشخص کنند. مطالعات ژئوشیمیایی نیز در پیدا کردن سنگ بسترهای احتمالی حاوی گوهر مناسب هستند. مطالعات ژئوفیزیکی به روش های مختلفی از قبیل مغناطیس سنجی، مقاومت ویژه، رادیومتری، انکسار لرزه ای و ژئورادار در شناسایی و مکان یابی سنگ های بستر حاوی گوهرهای احتمالی که در زیر پوششی از خاک واقع شده اند، مؤثر می باشند. لازم به توضیح است که ژئورادار روش جدیدی است که در ژئوتکنیک، مطالعه خاک و باستان شناسی استفاده می شود و حدود 99 درصد استفاده از آن در کاربردهای مهندسی عمران است. با این روش می توان تصاویر دو بعدی و سه بعدی از اعماق نزدیک به سطح زمین تهیه نمود و حفرات را شناسایی کرد. استفاده از روش ژئورادار در اکتشاف گوهرها درون توده­های پگماتیتی می تواند به شناسایی حفراتی که ممکن است از بلورهای درشت دارای کیفیت گوهری پرشده باشند را شناسایی نمود. این روش که روش گرانی است، بیشتر برای اکتشاف الماس به کار می رود.

آگات بمرود (عقیق سلیمانی) (استان سیستان و بلوچستان)

چه استان هایی دارای پتانسیل انواع گوهرها هستند؟

تاکنون در 14 استان کشور عملیات اکتشاف شناسایی گوهرها به اتمام رسیده و 4 استان کشور نیز در دست مطالعه است. سایر استان ها نیز مطالعه خواهند شد. سپس لازم است تا مناطق شناسایی شده مورد اکتشافات تفصیلی واقع شوند تا بتوان میزان دقیقی ذخایر موجود در آنها را ارزیابی نمود. در استان هایی که فاز شناسایی درآن ها صورت گرفته گوهر های مختلفی شناسایی شده است بطور مثال در استان یزد گارنت، فلورین، واریسیت، وزوویانیت، حدید و دُرکوهی و در استان همدان سافیر، بریل سبز (زمرد)، بریل طلایی، تورمالین، توپاز، کياستوليت، آندالوزيت، سيليمانيت، کيانيت، اسپینل، گارنت، اپيدوت، رزکوارتز، کوارتز دودی، در کوهی وجود دارد. یاقوت سرخ در خراسان رضوی نزدیک شهر مشهد و در استان آذربایجان غربی، یاقوت کبود در  استان های همدان، سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، آذربایجان غربی، زنجان، اردبیل و مرکزی، زمرد در استان های خراسان رضوی، کردستان، همدان و مرکزی، گارنت سبز در استان های کرمان و زنجان، توپاز در استان های سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی، همدان و کردستان، یافت شده اند. فیروزه نیز دارای پتانسیل هایی در استان های خراسان رضوی، اصفهان، سمنان (دامغان) و کرمان است که مهمترین آنها فیروزه نیشابور با شهرت جهانی است.

ژاسپر چوشین چای (استان آذربایجان شرقی)

تفاوت گوهر و جواهر در چیست؟ 

گوهر سنگ یا کانی است که یا خام بوده و یا تراش داده شده است، اما جواهر شامل گوهر تراش خورده ای است که روی یک پایه که می تواند از طلا، پلاتین و یا نقره باشد، سوار شده است. جواهر از ترکیب گوهر و فلزات قیمتی تشکیل می شود که طراحی آن بسیار مهم است.