یارانه انرژی؛ سیاستی که آسان برقرار و سخت برچیده می شود

به گزارش گروه انرژی خبرگزاری دانا به نقل از ایرنا، صادرکنندگان بزرگ نفت محاسبات پیچیده ای برای تعیین اینکه چقدر از تولید خود را می توانند به مصرف داخلی اختصاص دهند، دارند.

مصرف بیش از حد انرژی به دو دلیل بد است؛ نخست آنکه مصرف اضافی سبب آلودگی اضافی می شود و دیگر آنکه اگر رشد اقتصادی مستمر باشد، صادرکنندگان بزرگ نفت ممکن است به جایی برسند که دیگر انرژی مازادی برای صادرات نداشته باشند.

بسیاری از کشورهای عضو اوپک در حال رشد و ثروتمندتر شدن و نیز افزایش جمعیت هستند، دو عاملی که نقش کلیدی در افزایش تقاضای انرژی دارند.



تاثیر شگرف یارانه در افزایش مصرف انرژی

عامل مهمی که مقابله با آن آسان تر از عوامل دیگر است، قیمت پایین انرژی است. این کشورها انرژی خود مانند برق، سوخت و آب شیرین را در بازار داخلی به قیمت پایین می فروشند.

محاسبات شورای همکاری خلیج فارس یا به اختصار GCC نشان می دهد، یک سوم تقاضای انرژی در کشورهای عضو این گروه به دلیل قیمت پایین آن است، بنابراین افزایش قیمت ها تاثیر مهمی در کاهش تقاضای انرژی خواهد داشت.

با استفاده از روش برآورد متوسط برای اندازه گیری واکنش عمومی به افزایش قیمت ها، قیمت های منطقی شده برق در کویت سبب کاهش تقاضای بلندمدت آن به میزانی در حدود 60 درصد می شود.

همچنین قطع یارانه نفت در عربستان سعودی دلالت بر کاهش تقاضای نفت به میزان یک سوم دارد و این اقدام در عمان موجب افت 20 درصدی تقاضای نفت می شود. در امارات متحده عربی نیز چنین اقدامی، به نتایجی مشابه منتهی می گردد. در حالی که این نتایج کاملا تخمینی هستند، لیکن این نتیجه که یارانه نقش مهمی در بالابردن تقاضا دارد، کاملا درست است.



نقش یارانه در تحلیل بنیه صادرات

با فروش بسیار ارزان انرژی در داخل کشور، کشورهای صادرکننده می توانند دیگر صادرکننده نباشند.

اندونزی در سال 2008 به این مرحله رسید و امروز دیگر صادرکننده انرژی نیست. تقاضای داخلی که یارانه آن را بیشتر نیز کرده بود، صادرات را بلعید و این کشور را از اوپک خارج کرد.

برخی پیش بینی ها نیز بر آنند که عربستان سعودی پس از سال 2030 به اندونزی خواهد پیوست مگر آنکه الگوی مصرف داخلی انرژی خود را تغییر دهد. مصرف داخلی نفت در عربستان از حدود سه درصد تولید در دهه 1970 به حدود یک چهارم تولید در زمان حاضر رسیده است.

در یکی دیگر از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نیز علایم مشابهی در حال بروز است. شتاب افزایش مصرف نفت در قطر اینک از همیشه بیشتر است.



یارانه و آلودگی محیط زیست

صندوق بین المللی پول یا به اختصارIMF محاسبه کرده که حذف یارانه انرژی در اغلب کشورهای صادرکننده می تواند در حدود 13 درصد، به کاهش انتشار کربن در هوا کمک کند و راه را برای دستیابی به هدف مشارکت جهانی در کاهش تغییر آب و هوای زمین تا سال 2020 هموار سازد.

بهبود سطح بهداشت عمومی در نتیجه کاهش مصرف انرژی و پایین آمد سطح انتشار کربن در محیط نیز چشمگیر است.

بسیاری از اقتصاددانان دلیل آشکاری برای اصلاح یارانه در کشورهای عضو اوپک می بینند.

آنها می گویند: اجازه دهید قیمت های انرژی در داخل کشور با قیمت جهانی آن برابر شود و نیروهای بازار اتلاف انرژی را متوقف کنند. دولت ها درآمد بیشتری خواهند داشت که می توانند در صورت تمایل، به جای انرژی، آن را توزیع کنند. آسمان های پوشیده از دود نیز تمیزتر شده و همه از هوای پاک تری بهرمند خواهند شد. تقاضای داخلی نیز به طور هوشمندانه به صادرات اختصاص می یابد.



 سیاست نامتقارن

اما حذف یارانه آسان نیست. به خاطر همین است که از یارانه اغلب به عنوان یک سیاست نامتقارن یاد می شود؛ یعنی سیاستی که آسان برقرار و سخت برچیده می شود.

این امر به خاطر آن است که یارانه دولت، گروه های ذینفعی ایجاد می کند که این گروه ها احتمالا در صورتی که منافعشان از بین برود یا ساختارش عوض شود به شدت در برابر آن واکنش نشان می دهند.

با توجه به آنچه گفته شد، آیا می توان یارانه را بدون جلب نظر منتقدان حذف کرد؟

بسیاری می گویند نه. پایان دادن به یارانه از نظر برخی شهروندان مانند قطع رابطه اجتماعی میان دولت و اجتماع است. لیکن یارانه انرژی مقدس و واجب الاجرایی نیست.

بنابه اعلام صندوق بین المللی پول، به جز پنج مورد، تمام تلاش های مهمی که در زمینه حذف یارانه در دو دهه اخیر صورت گرفته، تا حدودی موفقیت آمیز بوده اند.

حتی کشورهای صادرکننده نفتی که قیمت انرژی را افزایش دادند مانند ایران، اندونزی و مکزیک نیز در زمره کشورهایی قرار می گیرند که حذف یارانه در آنها تا حدودی موفق بوده است.

عامل مهمی که نشان داده می تواند به حذف یارانه کمک کند، فشارهای خارجی است. اعتراضات بین المللی پرسر و صدا می تواند پوشش لازم برای دولت ها در شناساندن سیاست های منفور به مردم فراهم کند.

برای مثال، فشارهای خارجی ناشی از لزوم دسترسی عربستان سعودی به سازمان تجارت جهانی در سال 2005 به دولت عربستان کمک کرد اصلاحات اقتصادی را پیشنهاد و به تصویب برساند.

انتقادات خارجی می تواند برای سیاست های اصلاحی دلیل متقاعد کننده فراهم کند اما کشورهای عضو اوپک ممکن است در نهایت ناچار به اتخاذ این تصمیم باشند که با قربانی کردن اهداف پر منفعت، رفاه بلندمدت خود دنبال کنند.

پرداخت هزینه زیاد برای یک بهره مندی کوچک، سیاستی نامعقولی است اما آیا می تواند در مورد انرژی بد نباشد؟