نامگذاری روز ملی حمایت از حقوق مصرف کننده
در تقویم رسمی کشورمان، روز نهم اسفند با عنوان «روز ملی حمایت از حقوق مصرف کنندگان» نام گذاری شده است. اختصاص یک روز از سال به حقوق مصرف کننده و پیش بینی مرجعی برای جبران خسارت های مصرف کنندگان و مبارزه با متخلفان، نشان دهنده رویکرد مسئولان به اهمیت موضوع و تبدیل آن از عرصه شعار به عمل است. مصرف کننده، حقوقی دارد که به طور خلاصه عبارتند از: حق برخورداری از اطلاعات کامل، حق انتخاب، حق برخورداری از ایمنی و حق برخورداری از حمایت دولت.
تاريخچه حقوق مصرف كننده
آنچه در كتب اقتصادي ذكر مي‌كنند در سال 1962 حقوقي تحت عنوان حقوق مصرف كننده را با سخنراني جان – اف- كندي به رسميت مي‌شناسند. كندي در آن سخنراني لزوم قانونگذاري جديد و اقدام هماهنگ را خاطرنشان ساخت و چهار حق را به عنوان حداقل حقوق براي مصرف كننده به رسميت شناخت: 1- حق برخورداري از ايمني 2- حق برخورداري از اطلاعات كامل 3- حق برخورداري از حمايت دولت 4- حق انتخاب
اما پيش از وي در حدود يك هزارو صد سال قبل پيامبر عظيم الشأن اسلام با قانوني تحت عنوان ممنوعيت غش در معامله عملاً حقوقي را براي حمايت از مصرف كننده وضع فرمودند.
تعریف حمایت از حقوق مصرف کننده
مسلم این است که برای حمایت از مصرف‌کننده نیز، همانند دیگر مسائل اقتصادی باید روندی اصولی و سازوکاری متناسب با اهداف تعیین شده در نظر گرفته شود تا به این صورت اولاً: نقش هدایتگر و متقابل مصرف‌کننده و تولیدکننده تعریف شود و ثانیاً از سیاست‌های غیراصولی که نه تنها وضع مصرف کنندگان را بهبود نداده بلکه به شیوه‌های مختلف از جمله تولید کالاهای بی‌کیفیت و نامرغوب، ایجاد الگوی مصرف غلط، افزایش آلودگی، ایجاد بی‌اعتمادی به بازار داخلی و… مصرف‌کننده را در شرایطی بس ناگوارتر از سابق رها کرده است جلوگیری شود.
فهم دقیق حقوق مصرف‌کننده مستلزم این است که ابتدا باید از کالا و مصرف کننده تعریفی درست و نزدیک به واقع داشته باشیم و در کنار آن ضمن شناسایی دقیق و صریح حقوق مصرف‌کننده، راهکارهای اصولی در جهت تحقق آن در پیش گرفته شود. همچنین ضرورت، حساسیت و اولویت این حقوق مورد ارزیابی قرار گیرد و برای آن وزن مشخصی در مقایسه با سایر سیاست‌های کلی تعریف شود. در زنجیره تولید، تمامی تولیدکنندگان به نوعی مصرف کننده هستند و حمایتی که از مصرف کننده انجام می شود، حمایت از تولیدکننده است.
حقوق مصرف کننده
حقوق مصرف کننده عبارتند از:
1. یکی از حقوق مصرف کننده حق به دست آوردن کالا و خدمات سالم و مرغوب و حق ایمنی است. عرضه کنندگان کالا بر این اساس موظفند برای تولید کالا، از مواد اولیه مرغوب استفاده کنند و کالاهایشان استاندارد باشند.
2. حق برخورداری از اطلاعات کامل نیز از دیگر حقوق مصرف کننده است. عرضه کنندگان کالا و خدمات مکلفند همه اطلاعاتِ چگونگی استفاده از کالا را در اختیار مصرف کنندگان قرار دهند. اطلاعات کامل شامل قیمت کالا، نام، نشانی و شماره تلفن و علامت تجاری تولیدکننده یا واردکننده، وزن، درجه و کیفیت، محل تولید، تاریخ تولید، تاریخ انقضا، ترکیب ساخت، مواد اولیه و اجزای تشکیل دهنده، نوع رنگ، دستورالعمل های ضروری، خطرهای جانی و مشخصات فنی و استانداردهاست.
3. از حقوق دیگر مصرف کنندگان حق ایجاد تشکیلات مستقل و برخورداری این تشکیلات از حمایت دولت است. مصرف کنندگان می توانند با ایجاد تشکل های غیردولتی و آنچه امروز با عنوان تشکل های مدنی یا NGO مطرح است، با تشکیل اتحادیه ها، جمعیت ها و انجمن ها، حقوق خود را پی گیری کنند.
