در دوران پاندمی کرونا، بزرگسالان می‌توانند احساسات خود را کنترل و صبورانه عمل کنند اما کودکان معمولا در شرایط نامطلوب دچار سر درگمی می‌شوند و بسیار وابسته به دیگران و بر طبق رفتار افراد اطراف خود عمل می‌کنند.
نازنین دادور، خبرگزاری دانا، سرویس سبک زندگی؛ بحران شیوع کرونا یا کووید ۱۹ بعنوان یک بیماری فراگیر جهانی تنها یک مساله بهداشتی-درمانی نیست. ویروس کرونا با توجه به شرایط هر کودک، خانواده و جامعه تاثیر متفاوتی روی سلامت روان کودکان دارد، اما خانواده و جامعه می‌توانند به عنوان فاکتورهای تاثیرگذار و مهم روی میزان تاثیر این ویروس موثر باشند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران می گوید یکی از مشکلاتی که خانواده‌ها در دوران شیوع ویروس کرونا با سامانه ۴۰۳۰ مطرح می‌کنند، تاثیر ویروس کرونا بر سلامت روان کودکان است. این موضوع بدون شک سلامت روان کودکان را تحت تاثیر قرار می‌هد، اما اینکه این تاثیر چه میزان است به عوامل مختلفی بستگی دارد.
اسما عاقبتی ادامه داد: کی از این عوامل تاب آوری یا میزان توانمندی خود کودک در مقابله با مشکلات و سختی‌ها است. دیگری توانمندی و قدرت حمایت خانواده و نحوه برخورد جامعه با این مشکلات است که کودک در آن قرار دارد. بر همین اساس نمی‌توانیم در مورد میزان تاثیری که ویروس کرونا روی بچه‌ها دارد نظر قطعی داد.
رئیس گروه سلامت نوزادان و کودکان معاونت بهداشت دانشگاه جندی شاپور اهواز هم گفته ما نمی‌دانیم ویروس از کجا یا تا چه میزان ممکن است گسترش یابد، اما می‌توانیم با مراقبت از خود، به کودکان آسایش و اطمینان خاطر ارائه کنیم؛ اطلاعات واقعی را بر اساس نیاز کودک ارائه دهیم و روابط عاطفی ایجاد کنیم و پیشگیری‌های مثبت را ترغیب کنیم.
مژگان فطورچی با اشاره به برگزاری هفته ملی کودک از ۱۳ تا ۱۸ مهرماه، در خصوص بدرفتاری‌های کودکان و کنترل اضطراب آن‌ها در دوران کرونا، اظهار کرد: در دوران پاندمی کرونا، بزرگسالان می‌توانند احساسات خود را کنترل و صبورانه عمل کنند اما کودکان معمولا در شرایط نامطلوب دچار سر درگمی می‌شوند و بسیار وابسته به دیگران و بر طبق رفتار افراد اطراف خود عمل می‌کنند.
وی افزود: در این شرایط برای کودکان بسیار دشوار است که رفتار خود را پنهان کنند و مدیریت کردن سطح نگرانی آن‌ها برای والدین‌شان نیز دشوار است. در طول دوران بحران، اقداماتی مانند فاصله‌گذاری اجتماعی، ممنوعیت فعالیت‌های خارج از خانه، تعطیلی مدارس و مهدهای کودک، دوری از دوستان، بازی و ورزش، کودکان را در شرایطی پیچیده قرار می‌دهد و می‌تواند موجب پریشانی و بالا رفتن سطح استرس و اضطراب در آن‌ها شود. بنابراین باید ترس‌ها و نگرانی‌های کودکان از راه مناسبی کاهش و ذهن آن‌ها تقویت شود.
رئیس گروه سلامت نوزادان و کودکان معاونت بهداشت دانشگاه جندی شاپور اهواز بیان کرد: والدین می‌توانند با مراقبت و علاقه‌مندی بیشتر، استرس کودکان را کاهش دهند. زمانی که کودکان دچار استرس می‌شوند، پاسخ‌های متفاوتی مانند جیغ زدن، پنهان شدن، غمگین شدن، خشمگین شدن و غیره از خود نشان می‌دهند.
برای کمک به کودکان در مقابله با این پاسخ‌ها، باید از احساسات آن‌ها آگاه و برای آن‌ها فعالیت‌های مختلفی در نظر گرفته شود.
وی با اشاره به روش‌های موثر کمک به مدیریت ترس، نگرانی، ناراحتی و ایجاد آسایش و اطمینان خاطر کودکان، تصریح کرد: در این راستا باید زمانی برای ارتباط دوطرفه با کودک گذاشته شود. والدین باید برای هر کودک جداگانه وقت بگذارند. این وقت می‌تواند ۲۰ دقیقه یا بیشتر باشد. بهتر است این زمان هر روز در یک ساعت مشخص باشد تا کودکان یا نوجوانان بتوانند در زمان خاصی منتظر آن‌ها باشند.
رئیس گروه سلامت نوزادان و کودکان معاونت بهداشت دانشگاه جندی شاپور اهواز افزود: در این زمان والدین باید از فرزند خود بپرسند دوست دارد چه کاری انجام دهند؟ انتخاب باعث ایجاد اعتماد به نفس در کودک می‌شود. خواندن کتاب، داستان گفتن، نقاشی کردن، انجام کارهای هنری و مهارتی، انجام کارهای روزانه با کمک هم، تفکر و صحبت‌های معنوی، دعا کردن، باغبانی کردن، یادگیری‌های آنلاین، معاشرت از طریق تلفن، نوشتن داستان و شعر و انجام بازی‌های داخل خانه با اعضای خانواده، فعالیت‌هایی لذت‌بخش برای کودکان هستند.
وی با تاکید بر لزوم تلاش برای سرگرم کردن کودکان، گفت: در این صورت کودکان آرام می‌مانند و در دوران همه‌گیری، دچار پریشانی نمی‌شوند. اگر آن‌ها می‌خواهند کاری انجام دهند که با اصل فاصله‌گذاری فیزیکی منافات دارد، از این فرصت باید برای صحبت با آن‌ها استفاده شود.
فطورچی بیان کرد: همچنین باید یک جریان روزمره منعطف ولی ثابت ایجاد شود. برنامه‌ای برای والدین و کودکان تهیه شود که زمانی برای فعالیت و فراغت و استراحت داشته باشند. ورزش در برنامه هر روز کودک گنجانده شود. این کار می‌تواند به کودکان کمک کند احساس امنیت کنند و رفتار بهتری داشته باشند و به کاهش استرس آن‌ها کمک می‌کند. همچنین باید در خصوص حفظ فاصله ایمن آموزش داده شود و در صورت مساعد بودن شرایط، وی را از خانه بیرون برد.
رئیس گروه سلامت نوزادان و کودکان معاونت بهداشت دانشگاه جندی شاپور اهواز ادامه داد: ورزش می‌تواند خلق و خوی کودک را تقویت کند بنابراین باید کودک تحرک داشته باشد، حتی اگر تنها پیاده‌روی در اطراف محوطه منزل باشد. هوای تازه و فعالیت‌های بدنی ممکن است درست همان چیزی باشد که او برای بالا بردن روحیه خود نیاز دارد.
وی بیان کرد: همچنین باید به کودکان آموزش داده شود تا مرتبا دستان خود را با آب و صابون بشویند. شستن دست‌ها و رعایت بهداشت با روش‌های سرگرم کننده آموزش داده شود. به طور مثال یک شعر ۲۰ ثانیه‌ای برای شستن دست‌ها خوانده و چند حرکت به آن اضافه شود. همچنین باید بابت شست‌شوی مرتب دست‌ها به کودکان امتیاز داده شود و تحسین شوند.
والدین می‌توانند یک بازی درست کنند تا ببینند کودک چند بار صورت را لمس می‌کند و جایزه متعلق به کسی است که تعداد کمتری صورتش را لمس می‌کند.
رئیس گروه سلامت نوزادان و کودکان معاونت بهداشت دانشگاه جندی شاپور اهواز گفت: باید والدین هنگام سرفه یا عطسه جلوی دهان خود را با دستمال یا آرنج خم شده بگیرند؛ آن‌ها الگویی برای رفتار کودکان هستند؛ اگر حفظ فاصله ایمن و رعایت بهداشت را تمرین و با دیگران به خصوص افراد بیمار یا آسیب‌پذیر، دلسوزانه رفتار کنند، کودکان از آن‌ها یاد می‌گیرند.
وی بیان کرد: همه کودکان بدرفتاری‌هایی دارند که این بدرفتاری‌ها هنگام خستگی، گرسنگی، ترسیدن یا یادگیری مهارت‌های مستقل، به ویژه زمان‌هایی که مجبورند در خانه بمانند طبیعی هستند؛ این بدرفتاری‌ها می‌توانند والدین را بسیار عصبی کنند بنابراین باید رفتار بد او سریع به جهت مثبت تغییر داده شود. قبل از اینکه رفتار بد شروع شود، باید از بروز چنین رفتاری پیشگیری شود.
فطورچی بیان کرد: زمانی که کودکان شروع به بی‌قراری می‌کنند باید حواس آن‌ها را به چیزهایی خنده‌دار و جذاب پرت کنیم. در این شرایط باید والدین ۱۰ ثانیه مکث کنند، نفس‌شان را ۱۰ ثانیه فرو ببرند و به آرامی بیرون دهند. این عمل را پنج بار تکرار و سعی کنند به آرامی عکس‌العمل نشان دهند.
رئیس گروه سلامت نوزادان و کودکان معاونت بهداشت دانشگاه جندی شاپور اهواز افزود: والدین باید آرامش خود را حفظ و استرس را مدیریت کنند. این روزها روزهایی استرس‌زا است اما باید از خود مراقبت کنند تا بتوانند از فرزندان خود نیز حمایت کنند. والدین باید به خود استراحت دهند. همه ما گاهی به استراحت نیاز داریم. زمانی که کودکان خواب هستند باید والدین کاری سرگرم‌کننده یا آرامش‌بخش برای خود انجام دهند.
وی گفت: همه می‌دانیم که چقدر دلنشین و آرام‌کننده است که کسی را داشته باشیم تا موقعی که چیزی آزارمان می‌دهد حرف‌های‌مان را گوش دهد. مشابه همین با کودکان باید رفتار شود. اگر کودک تمایلی به صحبت کردن نداشت، یاید اجازه داده شود تا وی بفهمد پدر یا مادر به خاطر او آنجا هستند. در این شرایط باید تنها در کنارش بمانند و به او یادآور شوند که دوستش دارند و از او حمایت می‌کنند و در فرصت مناسب با او صحبت کنند.
فطورچی افزود: آن‌ها چیزهایی شنیده‌اند که ممکن است خوشایند نباشد، سکوت و حرف نزدن از کودکان محافظت نمی‌کند اما صداقت و صراحت پدر یا مادر می‌تواند حافظ‌شان باشد. باید به کودکان اجازه داده شود آزادانه صحبت کنند. والدین باید از آن‌ها سوالاتی بپرسند که پاسخ‌های طولانی داشته باشند تا متوجه شوند چقدر در این مورد می‌دانند. اطلاعات آن‌ها می‌تواند محدود و حتی غلط باشد. هنگام صحبت با کودکان حقایق را به آن‌ها بگویند تا از دستورالعمل مناسب پیروی کنند.
رئیس گروه سلامت نوزادان و کودکان معاونت بهداشت دانشگاه جندی‌شاپور اهواز بیان کرد: به جای افزایش ترس کودکان باید آن‌ها را آرام کنیم. باید توجه شود سن کودک چقدر است و تا چه حد می‌تواند متوجه شرایط باشد. احتمال دارد کودک ترسیده یا گیج شده باشد. باید برای آن‌ها فضایی ایجاد شود تا احساسات‌شان را با والدین مطرح کنند و بفهمند پدر و مادرشان مراقب‌شان هستند.
وی گفت: همچنین باید از کودکان پرسیده شود، چه چیزهایی در مورد کرونا می‌دانند و چه سوالاتی دارند. سپس اطلاعات متناسب با سن بر اساس پاسخ‌های آن‌ها ارائه داده شود. کودکان بسیار کوچک به توضیحات ساده‌ای نیاز دارند مانند بعضی از افراد بیمار شده‌اند، ما بسیار مراقب هستیم تا بتوانیم سالم بمانیم. کودکان در سن ابتدایی احتمالا جزئیات بیشتری را می‌خواهند. هر کودک متفاوت است و مهم است که مکالمه، با سطح رشد و نیازهای فرزند تنظیم شود.
فطورچی عنوان کرد: سعی شود هر چه بیشتر روال معمول کودک حفظ و هر گونه تغییر متعادل شود. سعی شود در صورت امکان، خواب و وعده‌های غذایی معمولی کودک برقرار شود و به درستی غذایی که می‌خورد و خواب کافی، اطمینان حاصل شود.
استراحت ناکافی یا خوردن هله هوله زیاد می‌تواند در استرس کودک نقش داشته باشد. اگر او احساس خوبی داشته باشد رفتار بهتری در مقابل آنچه آزارش می‌دهد، بروز خواهد داد.
رئیس گروه سلامت نوزادان و کودکان معاونت بهداشت دانشگاه جندی شاپور اهواز تصریح کرد: باید در خانواده محیطی آرام ایجاد شود. میزان استرس و اضطراب در کودکان و دیگر افراد خانواده باید مدیریت شود. پخش موسیقی آرامش‌بخش و راهکارهای کاهش فشار روانی باید امتحان شود تا هر چه بیشتر آرامش خانه حفظ شود.
فطورچی گفت: دنبال کردن اخبار تلویزیون و رسانه‌های اجتماعی باید محدود شود زیرا قرار گرفتن مکرر در معرض رسانه‌ها، باعث اضطراب کودکان و بزرگسالان می‌شود. کودکان نمی‌دانند خبر تکراری است یا بروز یک مورد جدید است. حقایق نیز باید از یک منبع معتبر خبری گرفته شود.
رئیس گروه سلامت نوزادان و کودکان معاونت بهداشت دانشگاه جندی شاپور اهواز بیان کرد: در حضور کودکان از ترسیدن در مورد موضوعاتی که ذهن پدر یا مادر را مشغول کرده باید اجتناب شود و والدین باید ترس، خشونت و دلهره خود را کنترل کنند.
وی افزود: والدین هرگز ذهن کودکان را با دلواپسی‌های آینده و نگرانی‌های خود پر نکنند. به آن‌ها درباره مفهوم و ضرورت تعطیلی و قرنطینه توضیح دهند و به کودکان اطمینان دهند که افرادی به صورت شبانه‌روزی و دقیق در حال جستجو و تلاش برای کنترل شرایط هستند. به آن‌ها گفته شود که می‌توانیم با ایفای نقش خود به صورت عاقلانه مانند حفظ فاصله اجتماعی، حفظ بهداشت روزانه و پاکیزگی، محدودیت سفرها، داشتن رژیم غذایی متعادل با حفظ سلامت و مراقبت از تندرستی جسم و روان خود، از کاهش پاندمی حمایت کنیم.
فطورچی گفت: مدیریت این دوران مشکل است زیرا نمی‌دانیم ما از افراد نجات یافته سالم خواهیم بود یا خیر اما باید شرایط را به کمک دیدگاه مثبت خود مدیریت کنیم. ما نمی‌دانیم ویروس از کجا یا تا چه میزان ممکن است گسترش یابد، اما می‌توانیم با مراقبت از خود، به کودکان آسایش و اطمینان خاطر ارائه کنیم؛ اطلاعات واقعی را بر اساس نیاز کودک ارائه دهیم و روابط عاطفی ایجاد کنیم و پیشگیری‌های مثبت را ترغیب کنیم.
