یکی از اصطلاحات پزشکی که این روزها بسیار شنیده میشود، پوکی استخوان است. این عارضه با شیوع گسترده، حتی در مواردی افراد نه چندان مسن را نیز درگیر عوارض خود میکند. پوکی استخوان همانطور که از نامش پیداست، به معنی کم شدن تراکم استخوان است که بدنبال آن قدرت و استحکام استخوان کم شده و تحت این شرایط استخوان در معرض آسیب و شکستگی قرار می‌گیرد.
نازنین دادور، خبرگزاری دانا، سرویس سلامت و سبک زندگی؛ استخوان یک بافت زنده است. استخوان رگ خونی و سلول زنده دارد. همین زنده بودن است که به آن امکان میدهد رشد کند و خود را ترمیم کند.
در طول عمر، بافت استخوانی
بدن مرتبا به توسط سلول های خورنده ای که در آن است (به اسم استئوکلاست) جذب شده و
در همان حال استخوان جدید به توسط سلول های استئوبلاست بر روی آن جایگزین میشود. به
این ترتیب بافت همه استخوان های بدن مرتبا در حال نو شدن است.
در سنین بچگی و جوانی ساخته
شدن بیش از جذب شدن است ولی در سنین بالا بیش از اینکه استخوان ساخته شود جذب میشود
ولی حتی در شدیدترین حالات پوکی استخوان، بدن از ساخت استخوان جدید دست نمیکشد و فقط
مقدار آن کم میگردد. بیشترین مقدار تراکم استخوان در حدود سن بیست سالگی است.
هورمون های بدن بر روی پدیده
جذب و تولید مداوم استخوان تاثیر دارند. مهمترین هورمون های تاثیرگذار در این روند،
هورمون زنانه استروژن و هورمون مردانه تستوسترون و هورمون پاراتیروئید است.
در این بین استروژن بیشترین
تاثیر را دارد. زمینه های ژنتیکی و تفاوت های فردی هم در جذب و تولید استخوان و در
نتیجه نهایی آن یعنی قدرت و تراکم استخوان تاثیرگذار است.
پوکی استخوان یا استئوپروز
Osteoporosis به معنی کم شدن تراکم
استخوان است که بدنبال آن قدرت استخوان کم شده و شکننده میشود و شکننده شدن استخوان
موجب میشود احتمال بروز شکستگی در آن بیشتر شود. پوکی استخوان معمولاٌ بتدریج پیشرفت
میکند و هیچ علامتی از خود بروز نمیدهد تا وقتی که شکستگی بوجود می اید.
پوکی استخوان یا استئوپروز
میتواند در هر استخوانی از بدن ایجاد شود ولی معمولا در ستون مهره، لگن، مچ دست و دنده
ها بیشتر دیده می شود.
پوکی استخوان ایرانی‌ها در مرحله
بحران
دکتر احمدرضا درستی، متخصص
تغذیه نیز می‌گوید: «در پی مطالعاتی که طی سال‌های 79 تا 81 در انستیتو تحقیقات تغذیه
ایران انجام شده، ما به این نتیجه رسیدیم که بیشتر خانواده‌های ایرانی با کمبود کلسیم
مواجه هستند، اما این آمار یعنی 90 درصد، از آنجایی به دست آمده است که RDA (جیره غذایی روزانه) برای کلسیم در سال‌های اخیر
بالا رفته است و نه تنها در ایران که در تمام دنیا شاهد آمار بالایی از افراد هستیم
که به این کمبود دچار هستند. یعنی اگر قرار بود معیار سنجش RDA قدیمی باشد، این کمبود این قدر بالا نبود.»
دکتر سیدمرتضی صفوی، مدیر
کل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت نیز با اشاره به خطراتی که این کمبود کلسیم ممکن
است به وجود بیاورد، اظهار میکند: «خبر بدی که ریشه در این کمبود کلسیم گسترده دارد،
این است که سن پوکی استخوان در زنان ایرانی به 35 سال کاهش یافته است و اکثر این خانم‌ها
با پوکی استخوان وارد دهه چهارم زندگی شان می‌شوند.»
او در ادامه با اشاره به برنامه
شیر وزارت بهداشت در مدارس بیان میکند: «در حقیقت برنامه توزیع200 میلی‌گرم شیر، به
صورت یک روز در میان، طرحی است که برای کودکان سنین دبستان به اجرا درآمده است و چون
این بچه‌ها در سنین رشد هستند و از گروه‌های در معرض خطر به شمار می‌آیند، دریافت شیر
میتواند تا حدودی کمکی برای جبران کمبود کلسیم باشد.»
اما نوشیدن نوشابه‌های گازدار
توسط نیمی از مردم ایران یکی دیگر از عوامل کمبود کلسیم است.
برلیانت بزرگمهر، مسئول کمیته
آموزش همگانی انجمن تغذیه ایران نیز معتقد است: «خوردن نوشابه‌های گازدار سبب پوکی
استخوان میشود چون سبب میشود از رسوب مناسب کلسیم در استخوان جلوگیری به عمل آید.»
همچنین دکتر صفوی در این باره
می‌گوید: «از دی ماه سال 1384 به بعد، دوغ جایگزین نوشابه در ادارات دولتی شد. با این
کار، هم یکی از منابع مفید دریافت کلسیم یعنی دوغ را وارد برنامه غذایی افراد کردیم
و هم یکی از عوامل عدم جذب کلسیم و بروز پوکی استخوان را حذف کردیم.»
تشخیص به موقع پوکی استخوان
مانع مرگ و میر افراد در معرض خطر میشود
مدیر گروه پیشگیری و مبارزه
با بیماری‌های غیرواگیر دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی استان زنجان گفت:
تشخیص به موقع پوکی استخوان به ویژه اگر با درمان و پیگیری دستورات درمانی همراه باشد
میتواند موجب کاهش احتمال شکستگی، کاهش هزینه های اقتصادی خانواده و سیستم بهداشتی،
کاهش احتمال وابستگی و از بین رفتن استقلال فرد و همچنین کاهش مرگ و میر افراد در معرض
خطر شود.
دکتر علی صیدی روز شنبه در
گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: انجام معاینه بالینی و گرفتن شرح حال و بررسی عوامل
خطر ابتلا به پوکی استخوان در تمامی زنان بالای ۵۰ سال و مردان بالای ۷۰ سال توصیه
شده است.
وی اضافه کرد: بر این مبنا،
پزشک ابتدا عوامل خطر پوکی استخوان را ارزیابی می کند و با استفاده از آنها خطر شکستگی
را تخمین می زند که در صورت نیاز ممکن است سنجش تراکم استخوان هم توصیه شود.
این مسؤول با اشاره به اینکه
تغییر شیوه زندگی از بروز پوکی استخوان پیشگیری می کند ادامه داد: بسیاری از عواملی
که منجر به بروز پوکی استخوان می شود قابل اصلاح است.
وی اظهار داشت: بر این اساس
می توان با اصلاح سبک زندگی از بروز پوکی استخوان پیشگیری کرد و یا در صورت ابتلا،
عوارض آن از جمله شکستگی را کنترل کرد که تغییرات شیوه زندگی می تواند یکپارچگی و تعادل
اسکلتی عضلانی را بهبود بخشد.
مدیر گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی استان زنجان ادامه داد: این بیماری خاموش با رعایت مواردی در تغذیه روزانه میتواند قابل پیشگیری باشد، مصرف فرآورده‌های لبنی، سبزیجات، حبوبات و میوه‌های تازه، استفاده متعادل از مواد غذایی پروتئینی مانند ماهی و تخم‌مرغ و پرهیز از استفاده بی‌رویه نوشابه‌های گازدار و قهوه، نقش مهمی در پیشگیری از پوکی استخوان دارد.
