به گزارش خبرنگار گروه آموزش خبرگزاری دانا (دانا خبر)، میزان تحصیلات زنان، یکی از شاخص های توسعه یافتگی کشور هاست. گرچه هنوز چند سالی انتشار خبر از تساوی تعداد دانشگاهیان دختر و پسر در کشور ایالات متحده امریکا نمی گذرد، اما، زنان در کشورهای توسعه یافته سال هاست همپای مردان در رشته های متنوع درس می خوانند و کار می کنند. البته جمهوری اسلامی ایران نیز از قافله افزایش تحصیلات زنان عقب نیست. به طوری که انتشار آمار حضور بیش از 60 درصدی دختران در کنکور سراسری در سال 1387، نگرانی مسولان و کارشناسان بسیاری را بر انگیخت.

ابراهیم خدایی، معاون فنی و آماری سازمان سنجش آموزش کشور، در تیرماه ۱۳۸۷ نسبت داوطلبان دختر کنکور را بیش از پسران اعلام کرد و گفت: دختران ۶۳ درصد و پسران ۳۷ درصد کنکوری‌های سال ۸۷ را در بر می‌گیرند.

البته، در اسفند سال ۸۶ عبدالرسول پورعباس، رییس وقت سازمان سنجش و آموزش کشور، به‌طور رسمی اجرای سهمیه‌بندی جنسیتی در کنکور سال ۸۷ را تایید کرده بود.

اجرای همین سیاست ها بود که در عرض چند سال آمار 62درصدی دانشجویان دختر را در نیمه نخست سال 89 به 49 درصد کاهش داد.

مسعود هادیان دهکردی، رییس موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، آمار کل دانشجویان دانشگاه‌ها تا پایان سی و یک شهریورماه ۸۹ را سه میلیون و ۷۹۰ هزار و ۸۵۹ نفر اعلام کرد و گفت: یک میلیون و ۸۷۴ هزار و ۹۶۶ نفر از این تعداد را خانم‌ها و یک میلیون و ۹۱۵ هزار و ۸۹۳ نفر را آقایان تشکیل می‌دهند. یعنی 49 و نیم درصد دختر و 50 و نیم درصد پسر.

انتخاب دانشجو بر حسب جنسیت؛ درست یا غلط؟

این در حالی است که در همان سال، بنا بر اعلام خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران، ایرنا و به نقل از حسین توکلی، مشاور عالی سازمان سنجش آموزش کشور، 60 درصد شرکت کنندگان در آزمون دختر بوده اند.

این خود نشان دهنده تفاوت میان «نسبت کنکور دهنده ها» با «نسبت راه یافتگان به دانشگاه» است.

مساله پذیرش دانشجویان دختر به پسر مساله ای به نوبه خود پیچیده است. در کشور ما به لحاظ فرهنگی، هنوز مساله ای به اسم رشته های دخترانه و رشته های پسرانه مطرح است. رشته های فنی و مهندسی بیشتر در میان پسران طرفدار دارد اما رشته هایی مثل آموزگاری و پرستاری در میان دختران متقاضی دارد.

اگر همین یک ماه پیش بود که مازاد نیروی پرستاری زن، صدای مسوولان وزارت بهداشت را در آورد. بیش از 60 درصد پرستاران ایرانی زن هستند. این در حالی است که در کشور برای پرستاری از بیماران مرد و اعزام پرستار به نقاط دور افتاده مشکل جدی وجود دارد.

چرا دختران بیشتر در آرزوی ادامه تحصیل هستند؟

اما از سوی دیگر، مساله تقاضای بیشتر دختران برای ورود به دانشگاه عوامل اقتصادی و اجتماعی فراوانی دارد. پسران راحت تر می توانند جذب بازار کار شوند برای همین اگر به عنوان مثال بخواهند به عنوان یک کارگر ساده، نیروی خدماتی و یا یک تاجر به فعالیت شغلی خود ادامه دهند نیازی به ادامه تحصیل در دانشگاه ندارند اما دریچه ورود بسیاری از دختران به جامعه، تنها ادامه تحصیل در دانشگاه است.

ضمن این که عوامل دیگری مثل افزایش فرصت های شغلی، ازدواج، اجتماعی و اقتصادی برای دختران منوط به داشتن مدرک تحصیلی بالاتر است.

در حالی دختران برای یافتن موقعیت اجتماعی بهتر راهی دانشگاه می شوند که، برخی کارشناسان، یکی از عوامل تجرد طولانی در دختران را افزایش سطح تحصیلات می دانند. این کارشناسان، عموما از مخالفان افزایش تعداد متقاضیان دختر دانشگاه ها هستند.

دختران دانشگاه رفته دیرتر و سخت تر ازدواج می کنند

اردشیر انتظاری آسیب ‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، افزایش سن ازدواج در جامعه را آسیب دیگر بیشتر بودن نسبت دختران در ترکیب جنسیتی دانشگاه‌ها می داند و می گوید: غلبه خانم‌ها در ترکیب جنسیتی دانشجویان منجر به محدودتر شدن دایره همسرگزینی برای خانم‌ها می‌شود. دختری که مدرک لیسانس اخذ می‌کند دیگر تمامی پسرانی که تحصیلاتی کمتر از لیسانس دارند از دایره همسرگزینی‌اش خارج می‌شوند و این باعث می‌شود فرصت ازدواج برای دخترانی که تحصیلات بالاتری دارند کمتر شود.

این آسیب‌شناس با بیان اینکه دختر دیپلمه بیشتر فرصت ازدواج دارد تا دختر لیسانسه به مهر می گوید: وقتی شاهد زیاد شدن تعداد دختران تحصیلکرده باشیم یک موقع به جایی می‌رسیم که اساساً دیگر ازدواج برایشان اتفاق نمی‌افتد و این دختران به مرحله تجرد قطعی می رسند. مشکل تجرد قطعی را در حال حاضر داریم چرا که دختران زیادی داریم که تحصیلکرده و شاغل هم هستند ولی مجردند.

سربازی سد راه ادامه تحصیل پسران است؟

از سوی دیگر، پسران عجله بیشتری برای ورود به بازار کار دارند. آن ها لازم است علاوه بر ادامه تحصیل، دو سال خدمت سربازی را بگذرانند تا بتوانند به استخدام دربیایند. بنابراین اقبال و عجله آن ها برای ورود به دانشگاه کمتر از گذشته است.

اما با تمام این صحبت ها، سیاست گذاران کشور ما، علاقه دارند که نسبت ورودی دانشگاه ها را مساوی نگه دارند. افزایش تعداد دانشجویان دختر در فاصله سال های میانی دهه هشتاد، حتی نگرانی برخی از روحانیان را برانگیخت. یکی از این نگرانی ها افزایش تک فرزندی به واسطه ادامه تحصیل و اشتغال زنان در رشته هایی است که مشغله زیادی برای این قشر از کشور فراهم می کنند.

بحث جدی درباره آسیب شناسی افزایش داوطلبان زن ورود به دانشگاه به درازا خواهد کشید و نیاز به بررسی گسترده دارد. به طور خلاصه به نتایج تحقیقی که در سال 86 و در مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در این زمینه منتشر کرده است اشاره می کنیم. در نظر سنجی انجام شده، افزایش تمایل دختران به ادامه تحصیل به ترتیب دسته بندی شد. نخستین عامل، افزایش انگیزه پسران برای اشتغال به مشاغل آزاد و به خاطر درآمد بیشتری که این مشاغل دارند بود. رقابت و چشم و هم چشمی خانواده ها، بی توجهی بازار کار به تخصص واقعی پسران، افزایش اهمیت ادامه تحصیل در جامعه و در نهایت محدودیت نداشتن دفعات شرکت در کنکور برای دختران به دلیل معافیت از خدمت وظیفه عمومی دیگر عواملی هستند که در این نظر سنجی از سوی عموم مردم ذکر شده اند.

آمار چه می گوید؟

اما، وقتی از افزایش حضور زنان در رقابت برای به دست آوردن صندلی های دانشگاهی صحبت می کنیم دقیقا از چه چیزی صحبت می کنیم؟

برای یافتن پاسخ این پرسش، جدول زیر را طراحی کردیم. بدیهی است، پرداختن به آمار حضور زنان به تفکیک رشته و نیز در مقاطع مختلف تحصیلی نیاز به بررسی جداگانه ای دارد که در آینده به آن ها خواهیم پرداخت.

علاوه بر آن تفاوت میان آمار شرکت کنندگان و آمار قبول شدگان هر مقطع نکته مهم دیگری است که برای بررسی همه جانبه موضوع به آن خواهیم پرداخت. این موضوع به خصوص وقتی بحث انتخاب جنسیتی دانشگاه ها مطرح می شود حائز اهمیت زیادی است و می تواند در نوسان میان «عدالت آموزشی» و نیز «سیاست گذاری آموزشی» ما را به نتایج حائز اهمیتی راهنمایی کند.

جدول بالا نشان می دهد تعداد دختران شرکت کننده در کنکور سراسری همواره حدود 60 درصد کل آمار شرکت کنندگان بوده است.

البته رشته های مورد علاقه دختران و پسران بسیار متفاوت است. جدول زیر نگاهی است به تعداد شرکت کنندگان آزمون سراسری 93، به تفکیک رشته و جنسیت.