هنگامى که به نوزادان طعم هاى اساسى گوناگون یعنى شیرینى، شورى، تلخى و ترشى را ارایه مى دهیم آنها شیرینى را انتخاب مى کنند.دانشمندان معتقدند این عکس العمل ممکن است یک طرح تکاملى باشد که تضمین مى کند نوزادان شیر را که براى ادامه حیاتشان ضرورى است بپذیرند چرا که شیر به علت قند موجود در آن (لاکتوز)اندکى شیرین است.همه قند ها مواد کربوهیدراتى هستند که به ازاى هر گرم چهار کالرى انرژى ایجاد مى کنند و همه کربوهیدرات ها از یک یا چند نوع مولکول قند ساده تشکیل شده اند.قندها پس از گوارش از طریق جریان خون به سلول هاى بدن مى رسند و درآنجا به عنوان سوخت اصلى بدن،کمک به سوخت وساز چربى، تشکیل پروتئین ها و ذخیره براى استفاده هاى بعدى به کار مى روند.
قندها و عوارض آنها
به گزارش گروه دانش خبرگزاری دانا(داناخبر)،ساكارین:نخستین شیرین كننده مصنوعی مدت ها قبل از آنكه مصرف آن به عنوان جایگزینی برای قند خوراكی معمولی یا سوكروز رواج پیدا كند،بیش از یكصد سال پیش كشف شد.
آسپارتام:آسپارتام در سال ۱۹۶۵توسط جیمز شلاتر و به صورت کاملا اتفاقی در طی تحقیقاتی برای ابداع داروی ضد زخم معده کشف شد.در سال 1981 مجوز مصرف FDA(اداره غذا و داروی آمریکا) را کسب کرد.آسپارتام در محلول حل شده و می تواند در سراسر بدن سفر و در داخل هر بافت رسوب کند.از آنجا که آسپارتام در بدن به فنیل آلانین تبدیل می شود، بیماران مبتلا به فنیل کتونوری (یک بیماری ارثی نادر که مانع از متابولیسم فنیل‌آلانین می‌شود) باید از خوردن محصولات حاوی آسپارتام اجتناب کنند.از طرف دیگر تحقیقات انجام شده در ایالات متحده امریکا نشان می دهد این شیرین کننده مانع تولید هورمون سروتونین(هورمون حس شادی)درمغز می شود.همچنین ازآنجا که این هورمون می تواند اشتها را متوقف کند بنابراین کاهش این هورمون می تواند منجر به افسردگی و افزایش میل به غذا خوردن شود.
ساخارین:قدیمی ترین شیرین کننده مصنوعی است. در سال 1878 کشف شد.این ماده عمدتا به صورت نمک سدیم محلول و ساخارین آزاد کم محلول وجود دارد. پایدار بوده و محلول های غلیظ آن دارای ته مزه تلخی است. مصرف آن در سال 1977 به علت احتمال سرطان زا بودن کاهش یافت. تحقیقات بر روی موش صحرایی با دُزهای بالای ساخارین سدیم٬ مخلوط با سیکلامات بروز سرطان مثانه را تایید کرد.گرچه بررسی مشابه بر انسان چنین ارتباطی را تایید نکرده‌است.
آسه سولفام:آسه سولفام k در سال 1967 در آلمان کشف شد و در سال 1988 مجوز مصرف را از FDA دریافت کرد.این ماده 200 بار شیرین تر از شکر است وهمچون سایر شیرین کننده ها،در بررسی های حیوانی مشکلات سلامتی مانند ایجاد تومور های بدخیم و افت قند خون گزارش شده است ولی به دلیل محدودیت های تحقیقات انسانی سازمان غذا و دارو و اتحادیه اروپا این شیرین کننده را نیز تایید کرده است.
سوکرالوز:تنها شیرین کننده کم کالرى که از قند ساخته مى شود.سازمان غذا و دارو پس از بررسی ۱۱۰ مطالعه انسانی و حیوانی مصرف این شیرین کننده را مجاز اعلام و اذعان کرد که این محصول باعث بروز سرطان نمی شود.این شیرین کننده به کندی توسط باکتری ها شکسته می شود و می تواند در آلودگی محیط زیست موثر باشد.
سیکلامات:در سال 1937،مایكل سودا،ماده سیكلوهگزیل سولفامات سدیم را کشف کرد. بعد ها سیكلامات ها را با ساكارین مخلوط كردند،چون این دو در كنار یكدیگر طعم شیرین تری داشتند ودر ضمن تلخی كمتری هم از آنها در دهان باقی می ماند. بررسی‌های اولیه که بر روی موش صحرایی و ترکیبات سیکلامات و ساخارین صورت گرفت٬ نشان می داد که شاید خطر بروز سرطان مثانه در انسان نیز افزایش یابد ولی پس از آزمایش مجدد٬ سازمان غذا و دارو سیکلامات را به عنوان شیرین کننده سرطان‌زا تشخیص نداد.
نئوتام:نئوتام در سال ۲۰۰۲ به وسیله سازمان غذا و داروى آمریکا بعد از یک بررسى گسترده و بیش از ۱۰۰ مطالعه براى اثبات سلامت و کارآمدى جهت استفاده عمومى در غذا ها و نوشابه ها مورد تایید قرار گرفت. نئوتام به سرعت تجزیه شده و کاملا حذف شده و در بدن تجمع نمى یابد. نئوتام براى استفاده عمومى افراد شامل زنان باردار و شیرده، کودکان و افراد دیابتى مناسب است.
تاگاتوز:از نظر علمى به عنوان دلتا- تاگاتوز شناخته مى شود که شیرین کننده اى است با کالرى کم و از مشتقات لاکتوز است که در برخى محصولات لبنى و سایر غذا ها وجود دارد. تاگاتوز در آمریکا اجازه استفاده در غذا و نوشابه ها را دارد.
بررسی‌های جدید
در نوشابه های رژیمی به جای شکر از شیرین کننده های مصنوعی عمدتا آسپارتام استفاده می کنند.تحقیقات نشان داده است که آسپارتام درمقادیر زیاد درموش تومور مغزی ایجاد می‌کند ولی در لیست کارسینوژن‌های انسانی قرار ندارد و حتی مصرف مقادیر متوسط آسپارتام در دوران بارداری ایمن است.با این حال آسپارتام دارای عوارض بسیار زیادی است که مصرف آن را محدود می‌کند.
براساس این تحقیقات در کسانی که مقادیری از آسپارتام را مصرف کرده اند حملات پانیک (عارضه شایع ناشی از مسمومیت با این قند)،تشنج،صرع،گیجی،میگرن،سردرد شدید،از دست دادن حافظه،اختلالات تکلم به صورت تکلم بریده بریده،بی‌حسی انتهاها،خستگی مزمن، بی‌خوابی، تحریک‌پذیری،فوبیا(ترس مرضی)،تغییرات تشخیصی واضح، تاکیکاردی،واکنش‌های آسمی، درد قفسه سینه،افزایش فشارخون،تهوع و استفراغ،اسهال، دردهای شکم،بلع دردناک،خارش، کهیر و سایر واکنش‌های آلرژیک، افزایش یا کاهش قند خون، اختلالات قاعدگی،اختلالات جنسی،کاهش میل جنسی در مردان،سوزش ادرار،افزایش تشنگی،افزایش وزن،ادم،نازک شدن موها،ریزش مو،درد مفاصل،تومور مغزی تایید شده در حیوانات و مرگ دیده شده است.
همچنین تحقیقات نشان داده است که مصرف آسپارتام بیماری های آرتریت، اسکلروز مولتیپل، پارکینسون،حساسیت به مواد شیمیایی،دیابت و مشکلات ناشی از آن، آلزایمر، نقص های هنگام تولد، سندرم خستگی مزمن، لنفوم، بیماری اختلال در توجه، بیماری های پانیک، افسردگی و سایر بیماری های روانی را تشدید کرده یا علایم آنها را تقلید می‌کند.
یک تحقیق بزرگ انجام شده توسط موسسه ملی سرطان آمریکا هیچ ارتباطی را میان مصرف آسپارتام و افزایش خطر ابتلا به سرطان مغز یا سرطان های خون نشان نداده است.
همچنین درباره بی خطر بودن ساکارین و سیکامات بحث های فراوانی شده است. ساکارین بیش از 80 سال مصرف می شد بی آنکه اثر سویی از آن مشاهده شود اما در دهه 1970 به زیر سوال رفت چون در موش هایی که مقادیر بسیار زیادی ساکارین مصرف کرده بودند،تومورهای مثانه پیدا شد.البته تحریم پیشنهادی سازمان مواد غذایی و دارویی ایالات متحده تا ارزیابی آزمایش های جانوری بیشتر به تعویق افتاد.گرچه تحریم سیکلامات در سال 1970 در ایالات متحده اجرا شد اما این جایگزین قند هنوز در بسیاری از کشورهای دیگر عرضه می شود. امروزه بر این باورند که نتایج مطالعات بر مبنای سرطان زا بودن ساخارین در مورد موش ها صدق کرده و نباید آن ها را به نوع بشر تعمیم داد./پایان پیام
دکتر مسعود جوانبخت، دکترای حرفه ای
سوسن فدایی، کارشناس بهداشت
