به گزارش خبرگزاری دانا نوار جنوبی گلستان از نوکنده در غرب تا گلیداغ در شرق زیر سیطره پوشش سبز جنگل‌های هیرکانی است؛ جنگل‌هایی که قدمت رویشگاهی آن‌ها به ۴۰ میلیون سال قبل برمی‌گردد.
با توجه به نقش و اهمیت این منابع طبیعی در زندگی بشر حفظ و حراست از این جنگل‌ها ضروری است.
درختان مانند سایر موجودات زنده در برابر برخی آفات آسیب پذیر بوده و میزان آسیب پذیری به سبب برخی از ویژگی‌های محیطی مانند گرمای بیش از حد، یخبندان، خشکسالی و صدمات فیزیکی متغیر است.
در سنوات اخیر آفات زیادی در رویشگاه‌های جنگلی مشاهده شده که بخشی وسیعی را تحت تأثیر قرار داده است.
گونه‌های مختلف درختی و درختچه گلستان از جمله شمشادها، بلوط، ممرز، کچف، انواع افرا‌ها و توسکا‌ها و گونه‌های سوزنی برگی همچون سرخدار و زربین در سال‌های اخیر، گرفتار آفات و بیماری شده که وسعت درگیری و شدت بیماری در برخی از گونه‌ها مانند شمشادها بیشتر و در سایر گونه‌ها مانند بلوط و کچف جلوه کمتری داشته است.
به گفته کارشناسان، جنگل‌ها به عنوان یکی از پیچیده‌ترین اکوسیستم‌های طبیعی از ارتباطات درون توده متعددی برخوردار بوده به نحوی که سلامتی یا آفت‌زدگی گونه‌های واقع در هر یک از لایه‌های جنگل (اشکوب) سلامت کل توده جنگلی را تهدید می‌کند.
واردات چوب دلیل تنوع آفات
یک کارشناس جنگلداری در این خصوص گفت: مبارزه با آفات و بیماری‌ها در جنگل با نحوه برخورد با آفت‌زدگی در باغات متفاوت است.
قاسم آذریان افزود: پوشش نامتقارن جنگل‌ها و تنوع گونه‌ها، مبارزه با آفت‌ها را امری بسیار پیچیده و پرهزینه می‌کند.
وی ادامه داد: در مقابله با آفات جنگل، فعالیت‌های میدانی مانند محلول پاشی، نصب تله‌های فرمونی و جمع‌آوری سرشاخه‌ها کاربرد دارد.
آذریان در خصوص دلایل افزایش تنوع بیماری‌ها در جنگل‌های گلستان و شمال ایران هم گفت: واردات محصولات چوبی خام و یا نهال‌های غیربومی برای استفاده در باغات، طیف بیماری و عوامل بیماری‌زا را افزایش داده است.
به گفته وی برای جلوگیری از پراکنش عامل بیماری مرسوم است که پارسال از تردد غیرضروری جلوگیری شده تا جلوی پراکنش عوامل بیماری‌زا به سایر نقاط گرفته شود، موضوعی که در کشور ما معمول نیست به همین دلیل پس از شیوع یک بیماری در یک گستره محدود، شاهد افزایش وسعت مناطق آلوده هستیم.
جنگل‌ها درگیر «ابریشم باف ناجور» و «شب‌پره شمشاد»
اما معاون حفاظت و امور اراضی منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان هم در تشریح آفات گفت: گلستان از سال ۹۵ درگیر آفت غیربومی شب پره شمشاد است.
حمید مصطفی‌لو افزود: این آفت در بندرگز که ذخیره گاه شمشاد وجود دارد، دیده شده و ۸۰ هکتار را آلوده کرده است.
وی ادامه داد: شب‌پره شمشاد چند نسلی بوده و عملیات مبارزه چندبار در سال انجام می‌شود و هم اکنون وضعیت تحت کنترل است.
مصطفی‌لو افزود: آفت دیگری که حدود سه سال است درگیر آن هستیم، «ابریشم باف ناجور» است که با عملیات کنترل مکانیکی توانستیم جلوی طغیان آن را در بندرگز و گرگان بگیریم.
وی با بیان اینکه این آفت از سال ۹۸ در بندرگز طغیان کرده بود و هم اکنون وضعیت بهتر است، گفت: در گرگان هم این آلودگی مشاهده شده و در طول پاییز و تابستان برنامه‌های کنترلی را انجام خواهیم داد.
مصطفی‌لو گفت: در سال‌های قبل آفت جوان خوار بلوط هم داشتیم که مبارزه بیولوژیکی با آن انجام شد.
وی با بیان اینکه ابریشم باف ناجور پلی فاژ بوده و در جنگل‌های مختلف دیده شده است، ادامه داد: این آفت در حال حاضر تاکنون ۶۴ هکتار را در بندرگز و ۱۰۰ هکتار را در گرگان آلوده کرده است.
مصطفی‌لو افزود: مبارزه با شب پره شمشاد با استفاده از محلول‌پاشی با ترکیبات گیاهی انجام شده و برای ابریشم باف ناجور از کنترل مکانیکی و جمع‌آوری دسته‌های تخم آفت استفاده می‌کنیم.
گسترش آلودگی به سایر نقاط
وی در خصوص انتشار این آفت هم گفت: از آنجایی که این آفت پروانه‌ای است بعد از ایجاد کانون در یک نقطه، در سال بعد در کل جنگل پرواز می‌کند و در جایی که مناسب باشد تخم ریزی خواهد کرد.
مصطفی‌لو بیان کرد: اگر این روند ادامه داشته باشد کل جنگل‌ها آلوده خواهند شد، ولی چون آفات، دشمنان طبیعی دارند، طبیعت هم به کنترل آن‌ها کمک خواهد کرد.
وی تصریح کرد در سال ۹۳ ابریشم باف ناجور، بخشی از جنگل‌های گالیکش، آزادشهر، مینودشت، رامیان و علی آبادکتول را آلوده کرد.
طبق گفته وی در آفت ابریشم باف ناجور درخت عاری از برگ شده و دوباره جوانه می‌زند اما در شمشاد، چون گیاه خزان کننده نیست درخت ضعیف شده و خشک می‌شود.
عبدالرحیم لطفی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان هم در خصوص وسعت مناطق درگیر آفت ابریشم باف ناجور در سال‌های اخیر گفت: آفت ابریشم باف ناجور حدود ۴۰۰ هکتار از جنگل‌های گلستان را آلوده بود که در حال مقابله با این آفت هستیم.
۹ گونه آفت شناسایی شد
در مناطق تحت مدیریت محیط زیست هم آفات زیادی رؤیت شده لذا در این خصوص با معاون فنی محیط زیست گلستان گفت و گو کردیم، وحید خبرآبادی گفت: در سال گذشته، آفات و بیماری‌ها را به عنوان پایلوت در پهنه‌های آلوده در دو نقطه پارک ملی گلستان و منطقه حفاظت شده جهان‌نما با همکاری دانشگاه منابع طبیعی گرگان بررسی کردیم.
وی افزود: در این پروژه ۵۴۵ خوشه در پارک ملی و ۱۱۰ خوشه در جهان‌نما به صورت میدانی با چند تیم عملیاتی نمونه برداری و با انتقال نمونه‌ها به آزمایشگاه، آفات و بیماری‌ها بررسی شدند.
خیرآبادی در خصوص رتبه‌بندی پهنه‌های درگیر آفت گفت: رتبه یک، کانون قرمز مناطقی با بیش از ۶۰ درصد درگیری، رتبه دو، کانون نارنجی با ۳۱ الی ۵۹ درصد درگیری، رتبه سه، کانون زرد با پنج الی ۳۰ درصد درگیری و رتبه چهار، منطقه سبز با کمتر از پنج درصد آلودگی بوده و رتبه پنج، کانون قهوه‌ای با آلودگی بسیار بالا است.
وی گفت: در این مطالعه ۵۷ گونه درخت، ۳۲ گونه درختچه و ۶۶ گونه گیاه بوته‌ای در پارک ملی و جهان‌نما بررسی و در مجموع ۱۹ گونه قارچ شناسایی شد که بیشتر شامل قارچ زغالی بلوط، فتیله نارنجی، لکه برگی و سفیدک سطحی درختان بود و درختانی همچون بلوط، بلند مازو، ممرز، ملچ، اوجا، افرا، ون و نمدار در معرض آسیب بودند.
خیرآبادی افزود: ۹ گونه آفت شامل پروانه ابریشم باف ناجور، پروانه خالدار زمستانه، پروانه برگ خوار زمستانه، پروانه برگ‌خوار بلوط، کک درختان کچف، کرم جوانه خوار بلوط، پروانه دم قهوه‌ای، سوسک برگ‌خوار در توسکا، شپشک پنبه‌ای در راش، دیده شد و ۶ گونه قارچ سم اسبی شناسایی شد که دو گونه دارواش (در پارک ملی گلستان) و اوس واش (در منطقه حفاظت شده جهان نما) هستند.
آفت همچون سرطان در اندام جنگل گسترش می‌یابد
وی در خصوص میزان خسارت هم گفت: بیشترین منطقه قرمز در پارک ملی گلستان با ۷۲ هکتار آلودگی و جهان نما با ۵۳ هکتار آفت زدگی است که نیاز به اقدام فوری داشته تا عامل آفت توسعه نیابد.
خیرآبادی بیان کرد: در جلسه کمیته پدافند غیرعامل استان این امر مطرح شد و با توجه به این آفات به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر جوامع انسانی و آتش سوزی‌ها تأثیر دارند، مقرر شد تا از محل یک درصد اعتبارات پدافند غیرعامل دستگاه‌ها، از سرجمع استان در مناطقی که پهنه‌بندی قرمز و زرد دارند مبارزه با آفات در سال جاری و آتی انجام شود.
وی با بیان اینکه منتظر ابلاغ مصوبه هستیم، گفت: آفات و خشکسالی اثرات متقابلی بر روی هم دارند و هر چه میزان خشکسالی بیشتر شود میزان فعالیت آفات هم بیشتر خواهد شد.
خیرآبادی توضیح داد: آفات باعث خشک شدن گیاه شده که علت ثانویه برای آتش‌سوزی در جنگل‌ها خواهد بود و طبق بررسی‌ها بسیاری از حریق‌هایی که در این مناطق اتفاق افتاده منطبق بر مناطقی است که جزو پهنه‌های آلوده بوده است.
وی با بیان اینکه پیگیر منابع ملی هم هستیم، گفت: اگر این بیماری کنترل نشود مانند سرطان در اندام جنگل‌ها گسترش می‌یابد.
حیات بشر با درختان و حراست از آن‌ها گره خورده لذا در شرایطی که فسیل‌های سبز هیرکانی درگیر آفت هستند لازم است، اقدام عاجلی در خصوص مبارزه با این بیماری‌ها انجام شود.
