نگار خلیلی، پایگاه خبری دانا، سرویس سلامت و سبک زندگی؛ اختلال دوقطبی ضعف نیست، بلکه بیماری است که با درمان به موقع و صحیح کنترل و درمان می‌شود. اما روی دیگر سکه این است که اگر به فکر درمان نباشید، خیلی زود عواقب خانمان‌سوز این بیماری زندگی را برای شما مختلف خواهد کرد. برای همین توصیه می‌کنیم که برای مشاوره و درمان حتما به دکتر روانپزشک مراجعه کنید.
در ادامه این مطلب از مجله دکتردکتر با ما همراه باشید زیرا قصد داریم تا درباره علائم اختلال دوقطبی، علل ابتلا، تشخیص و درمان و جلوگیری از آن برایتان بگوییم.
اختلال دوقطبی چیست؟ مرز بین بی‌حسی و عصبانیت کجاست؟
اختلال دوقطبی یک وضعیت سلامت روان است که با تغییرات شدید خلق و خو مشخص می‌شود. اگر علائم شیدایی خلق و خوی بسیار بالا یا دوره های افسردگی، یا خلق و خوی ضعیف از خودتان بروز می‌دهید، امکان ابتلا به اختلال دوقطبی در شما وجود دارد.
اختلال دوقطبی یک بیماری نادر نیست. موسسه ملی سلامت روان در اینباره می گوید که 2.8 درصد از بزرگسالان دارای تشخیص اختلال دوقطبی هستند. اگرچه اختلال دوقطبی درمان ندارد ولی درمان‌های مؤثر بسیاری در دسترس هستند. این گزینه‌های درمانی می‌توانند به شما کمک کنند تا مدیریت دورههای خلقی را یاد بگیرید، که همین امر می‌تواند نه تنها علائم، بلکه کیفیت کلی زندگی شما را نیز بهبود بخشد.
انواع اختلال دوقطبی
سه نوع اصلی اختلال دوقطبی وجود دارد؛دوقطبی I، دوقطبی II و سیکلوتیمیا که در ادامه درباره آنها به‌صورت مجزا توضیح می‌دهیم:
دوقطبی I
دوقطبی I یا دوقطبی نوع یک با ظهور حداقل یک دوره شیدایی تعریف می‌شود. ممکن است دورههای هیپومانیک را تجربه کنید که شدت آنها کمتر از دورههای شیدایی است، یا دورههای افسردگی اساسی قبل و بعد از دوره شیدایی داشته باشید.
این نوع اختلال دوقطبی افراد را از هر جنس به طور یکسان تحت تاثیر قرار می‌دهد.
دوقطبی II
افراد مبتلا به دوقطبی II یا نوع دو، یک دوره افسردگی اساسی را تجربه می‌کنند که حداقل دو هفته طول می‌کشد. آنها همچنین حداقل 1 دوره هیپومانیک دارند که حدود 4 روز طول می کشد. این نوع از اختلال دوقطبی در میان زنان شایع‌تر است.
سیکلوتیمیا
افراد مبتلا به سیکلوتیمیا دورههای هیپومانیا و افسردگی دارند. این دوره‌ها شامل علائمی هستند که کوتاه‌تر و شدیدتر از شیدایی و افسردگی ناشی از اختلال دوقطبی I یا دوقطبی II هستند.
اکثر افراد مبتلا به این عارضه تنها به مدت 1 یا 2 ماه هیچ علامت خلقی را تجربه نمی‌کنند.
پزشک می‌تواند در مورد نوع اختلال دوقطبی در هنگام تشخیص خود بیشتر توضیح دهد. برخی از افراد علائم خلقی مشخصی را تجربه می‌کنند که شبیه به این سه نوع هستند اما کاملاً همسو نیستند. اگر این مورد برای فردی صادق باشد، ممکن است بیماری‌های زیر تشخیص داده شود:
- سایر اختلالات دوقطبی و مرتبط با آن
- اختلالات دوقطبی نامشخص و مرتبط
علائم اختلال دوقطبی
برای تشخیص اختلال دوقطبی، باید حداقل یک دوره شیدایی یا هیپومانیا را تجربه کنید. این هر دو شامل احساسات هیجانی، تکانشگری و انرژی زیاد است، اما هیپومانیا شدیدتر از شیدایی در نظر گرفته می‌شود.
علائم شیدایی می‌تواند بر زندگی روزمره تأثیر بگذارد و منجر به مشکلاتی در محل کار یا خانه شود. علائم هیپومانیا معمولاً اینطور نیست.
برخی از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نیز دورههای افسردگی اساسی یا خلق و خوی “پایین” را تجربه می‌کنند. این سه علامت اصلی شامل شیدایی، هیپومانیا و افسردگی، ویژگی‌های اصلی اختلال دوقطبی هستند.
انواع مختلف اختلال دوقطبی شامل ترکیبات متفاوتی از این علائم است.
در ادامه علائم هرکدام را به تفکیک مورد بررسی قرار می‌دهیم:
علائم دوقطبی I
تشخیص اختلال دوقطبی I به موارد زیر نیاز دارد:
- حداقل 1 دوره شیدایی که حداقل 1 هفته طول بکشد
- علائمی که بر عملکرد روزانه تأثیر بگذارد
- علائمی که به سایر بیماری‌های پزشکی یا روانی یا مصرف مواد مربوط نشود
همچنین ممکن است علائم روان پریشی یا شیدایی و افسردگی (که به عنوان ویژگی‌های مختلط شناخته می‌شود) را تجربه کنید.
این علائم می‌تواند تأثیر بیشتری بر زندگی شما داشته باشد. اگر آنها را دارید، ارزش آن را دارد که در اسرع وقت با پزشک روانپزشک تماس بگیرید.
در حالی‌که برای دریافت تشخیص دوقطبی I نیازی به تجربه اپیزودهای هیپومانیا یا افسردگی ندارید، اما بسیاری از افراد مبتلا به دوقطبی I این علائم را گزارش می‌کنند.
علائم دوقطبی II
تشخیص دوقطبی II نیازمند موارد زیر است:
- حداقل 1 دوره هیپومانیا که 4 روز یا بیشتر طول بکشد و شامل سه علامت یا بیشتر علائم هیپومانیا باشد.
- تغییرات مربوط به هیپومانیا در خلق و خوی و عملکرد معمولی که دیگران هم می‌توانند متوجه آن شوند، اگرچه ممکن است لزوماً بر زندگی روزمره تأثیر نگذارند.
- حداقل 1 دوره افسردگی اساسی که 2 هفته یا بیشتر طول بکشد.
- حداقل 1 دوره از افسردگی اساسی، شامل 5 علامت یا بیشترعلائم کلیدی افسردگی که تأثیر قابل توجهی بر زندگی روزمره دارد.
- علائمی که به سایر بیماری‌های پزشکی یا روانی یا مصرف مواد مربوط نمی‌شود.
دوقطبی II همچنین می‌تواند شامل علائم روان پریشی، اما فقط در طول یک دوره افسردگی باشد. همچنین ممکن است اپیزودهای خلقی مختلط را تجربه کنید، به این معنی که علائم افسردگی و هیپومانیا را همزمان خواهید داشت.
با این‌حال، با دوقطبی II شیدایی را تجربه نخواهید کرد. اگر یک دوره شیدایی دارید، تشخیص دوقطبی I دریافت خواهید کرد.
علائم سیکلوتیمیا
تشخیص سیکلوتیمیا به موارد زیر نیاز دارد:
- دورههای علائم هیپومانیک و دورههای علائم افسردگی، خاموش و روشن، برای بیش از 2 سال یا بیشتر (1 سال برای کودکان و نوجوانان)
- علائمی که هرگز معیارهای کامل یک دوره هیپومانیا یا افسردگی را ندارند
- علائمی که حداقل برای نیمی از 2 سال وجود داشته باشد و هرگز بیش از 2 ماه در یک زمان وجود نداشته باشد
- علائمی که باعث ناراحتی قابل توجهی شده و زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار دهد
- علائم نوسان خلقی، مشخصه سیکلوتیمیا است. این علائم ممکن است کمتر از علائم دوقطبی I یا II باشد. با این‌حال آنها تمایل بیشتری به ماندگاری دارند، بنابراین معمولا مدت زمان کمتری علائم را تجربه نمی‌کنید.
هیپومانیا ممکن است تاثیر زیادی بر زندگی روزمره نداشته باشد. از سوی دیگر، حتی اگر علائم شما واجد شرایط یک دوره افسردگی اساسی نباشد، افسردگی اغلب منجر به پریشانی جدی‌تر می‌شود و بر عملکرد روزانه تأثیر می‌گذارد.
اگر علائم کافی برای داشتن معیارهای یک دوره هیپومانیک یا افسردگی را تجربه کنید، بسته به علائم، تشخیص بیماری شما احتمالا به نوع دیگری از اختلال دوقطبی یا افسردگی اساسی تغییر می‌کند.
علائم اختلال دوقطبی زنان در مقابل مردان
مردان و زنان تقریباً به تعداد مساوی به اختلال دوقطبی مبتلا می‌شوند. با این حال، علائم اصلی این اختلال ممکن است، بسته به جنسیت فرد متفاوت باشد.
در زنان اختلال دوقطبی معمولاً در اواخر زندگی، اغلب در دهه 20 یا 30 سالگی، تشخیص داده می‌شود.
در برخی موارد، ممکن است ابتدا در دوران بارداری یا پس از زایمان متوجه علائم شوند. همچنین احتمال تشخیص دوقطبی II در آنها بیشتر از دوقطبی I است. علاوه بر این، زنان مبتلا به اختلال دوقطبی دارای علائم زیر هستند:
- دورههای خفیف‌تر شیدایی
- اپیزودهای افسردگی بیشتر از دورههای شیدایی
- 4 دوره یا بیشتر، دوره شیدایی و افسردگی در یک سال
- شرایط همزمان بیشتر
همچنین ممکن است زنان مبتلا به اختلال دوقطبی بیشتر اوقات عود بیماری را تجربه کنند، که تا حدی به دلیل تغییرات هورمونی مربوط به قاعدگی، بارداری و یائسگی است. از نظر اختلال دوقطبی، عود به معنای داشتن یک دوره خلقی پس از مدتی نداشتن آن است.
از سوی دیگر، مردان مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است شرایط زیر را داشته باشند:
- تشخیص زودهنگام بیماری
- دوره‌ها به‌ویژه دورههای شیدایی کمتر اما شدیدتر را تجربه کننند
- احتمال ابتلا به اختلال مصرف مواد نیز آنها بیشتر است
- در طول دورههای شیدایی پرخاشگری بیشتری نشان دهد
عوامل خطر در ابتلا به اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی یک وضعیت سلامت روان نسبتاً رایج است، اما کارشناسان هنوز متوجه نشده‌اند که چرا برخی از افراد به این بیماری مبتلا می‌شوند. برخی از علل بالقوه اختلال دوقطبی عبارتند از:
ژنتیک
اگر والدین یا خواهر یا برادر شما مبتلا به اختلال دوقطبی هستند، احتمال ابتلا به این بیماری در شما بیشتر است. با این حال، به خاطر داشته باشید که اکثر افرادی که سابقه اختلال دوقطبی در خانواده خود دارند، به آن مبتلا نمی‌شوند.
مغز
ممکن است ساختار مغز بر خطر ابتلا به اختلال دوقطبی تأثیر بگذارد. بی نظمی در شیمی مغز، یا ساختار و عملکرد مغز، ممکن است این خطر را افزایش دهد.
فاکتورهای محیطی
فقط آنچه در بدن اتفاق می‌افتد بر شانس ابتلا به اختلال دوقطبی تأثیر نمی‌گذارد. عوامل بیرونی نیز می توانند نقش داشته باشند. این عوامل ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- استرس شدید
- تجربیات آسیب‌زا
- بیماری جسمی
ابتلا همزمان به دوقطبی و بیماری‌های دیگر
برخی از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، سایر بیماری‌های روانی را دارند. یک بررسی تحقیقاتی در سال 2019 نشان می‌دهد که اختلالات اضطرابی از شایع‌ترین آنها هستند.
سایر شرایطی که ممکن است در کنار اختلال دوقطبی رخ دهد عبارتند از:
- ختلالات مصرف مواد
- اختلالات اشتها
- فوبیای خاص
- بیش فعالی
علائم این شرایط ممکن است بسته به حالت خلقی فرد شدیدتر ظاهر شوند. به عنوان مثال، اضطراب بیشتر با افسردگی اتفاق می‌افتد، در حالی‌که مصرف مواد ممکن است همراه با شیدایی بیشتر باشد.
اگر اختلال دوقطبی دارید، می‌توانید شانس بیشتری برای ابتلا به برخی بیماری‌های خاص از جمله موارد زیر داشته باشید:
- میگرن
- بیماری های قلبی
- دیابت
- اختلالات تیروئید
شیدایی و هیپومانیا
یک دوره شیدایی اغلب شامل یک هیجان عاطفی است. ممکن است احساس هیجان و سرخوشی و انرژی زیاد داشته باشید. همچنین ممکن است احساس پرش داشته باشید یا متوجه شوید که افکارتان سرعت گرفته است.
برخی از افراد توهم و سایر علائم روان پریشی را نیز تجربه می‌کنند. طی دوره شیدایی، اغلب به این دلیل که احساس می‌کنید شکست‌ناپذیر یا غیر قابل دست‌یابی شده‌اید، رفتارهایتان بیش از حد معمول تکانشی است.
نمونه‌های رایج این نوع رفتار عبارتند از:
- داشتن رابطه جنسی بدون استفاده از وسایل پیشگیری
- استفاده از الکل و مواد مخدر یا استفاده بیش از حد معمول داشتن
- ولخرجی کردن
اما تکانشگری و ریسک‌پذیری می‌تواند به طرق دیگر نیز خود را نشان دهد.
مثلا ممکن است:
- به طور ناگهانی کار خودرا ترک کنید
- بدون اینکه به کسی بگویید یک‌باره خودتان به یک سفر جاده ای بروید
- یک سرمایه‌گذاری بزرگ از روی هوس انجام دهید
- خیلی سریع‌تر از حد معمول رانندگی کنید، خیلی بالاتر از حد مجاز
- در ورزش‌هایی شرکت کنید که معمولاً به آن فکر نمی‌کنید
هیپومانیا که عموماً با اختلال دوقطبی II همراه است، شامل بسیاری از علائم مشابه است؛ هرچند که شدت کمتری دارند.
برخلاف شیدایی، هیپومانیا اغلب به مشکل در محل کار یا مدرسه یا در روابط منجر نمی‌شود. دورههای هیپومانیا شامل روان‌پریشی نمی‌شود و معمولاً به اندازه دورههای شیدایی طول نمی‌کشند.
با هیپومانیا، ممکن است احساس کنید بسیار سازنده و پرانرژی هستید، اما متوجه تغییرات دیگری در خلق و خوی خود نشوید. افرادی که شما را به خوبی نمی‌شناسند نیز ممکن است متوجه این تغییرات نشوند.
با این‌حال، افراد نزدیک به شما معمولاً تغییرات خلق و خوی و سطوح انرژی شما را حس می‌کنند.
