کافی است یکی از روزهای پایانی هفته یا تعطیلات، مسیر کوهستان های تهران را پیش بگیرید تا گروه های کوهنوردی را ببینید که پیش از طلوع خورشید، خود را برای طی کردن مسیر چندساعته آماده کرده اند و راه افتاده اند.
اگرچه کوهنوردی ورزشی است که تقریبا سن و سال نمی شناسد و معمولا همراه با تیم های خانوادگی یا با دوستان و آشنایان و حتی به صورت انفرادی انجام می شود، اما همین ورزش مفرح به ویژه در نیمه دوم سال، می تواند خطرساز و حادثه آفرین باشد.
کوهنوردی به عنوان ورزشی همگانی نیاز به آموزش‌هایی در زمینه چگونگی رفتار در کوهستان دارد تا نه تنها از آسیب به محیط کوه جلوگیری شود بلکه فرد کوهنورد نیز آموزش‌های لازم را برای مصون ماندن در مقابل خطرات کوهستان ببیند.
با بررسی حوادث گوناگون در کوهستان، می توان گفت بیشترین آسیب ها یا ناشی از بی توجهی به هشدارها بوده یا نقص در آموزش و رعایت نکردن آن ها.
بی توجهی به هشدارها، عامل مرگ کوهنوردان مشهدی در اشترانکوه
هر ساله اخبار حوادث مربوط به گروه های کوهنوردی حرفه ای و آماتور در رسانه ها بازتاب پیدا می کند. آخرین نمونه آن مربوط است به حادثه برای کوهنوردان مشهدی در اشترانکوه که ۸ کوهنورد جان خود را از دست دادند.
سیدموسی خادمی استاندار لرستان درباره علت حادثه برای کوهنوردان مشهدی در اشترانکوه می گوید: این حادثه در زمانی رخ می‌دهد که از یک هفته پیش هواشناسی کشور و استان در تمام شبکه‌های خبری و فضای مجازی بارش سنگین برف را در استان‌های غرب و جنوب غرب کشور از جمله استان لرستان پیش‌بینی و اطلاع‌رسانی کرده بودند و لازم بود که کوهنوردان عزیز به این اخطارهای هواشناسی توجه بیشتری می‌کردند.
خادمی می افزاید: لازم به ذکر است این گروه کوهنورد به‌صورت خودجوش و بدون هماهنگی با مسئولین استانی و شهرستانی از جمله هیئت‌های کوهنوردی استانی و محلی اقدام به انجام این صعود کرده بودند.
مهمترین اشتباهات در کوهستان
کریستف ویلچی نخستین کوهنوردی که موفق به صعود زمستانی اورست شد، می گوید: معتقد بوده و هستم هیچ کس به کوه نمی رود که بمیرد. همه اعتقاد کامل دارند که زنده باز خواهند گشت. بیشتر مرگ ها در کوه ناشی از اشتباهات انسانی است.
مهمترین این اشتباهات را می توان بر اساس اولویت به این شرح دسته بندی کرد: کم تجربگی و شرایط جسمی و روحی نامناسب، عدم توجه به هشدارها، عدم استفاده از تجهیزات مناسب، فرود ناصحیح و عجولانه، اقدام به صعود انفرادی، نداشتن شناخت کافی از مسیر صعود، دست کم گرفتن مسیر و یا قله و...
این اشتباهات به ظاهر کوچک باعث اخبار ناگواری می شود که ما به ویژه در نیمه دوم سال، با بسامد نسبتا بالا در رسانه ها می بینیم و می خوانیم.
افزایش حوادث مربوط به کوهستان در نیمه دوم سال
جلال ملکی سخنگوی سازمان آتش نشانی با اشاره به کوهنوردی در نیمه دوم سال می گوید: در فصل پاییز و در آستانه زمستان قرار داریم. در این ایام، روزها کوتاه بوده و هوا به سرعت رو به تاریکی می رود. همین مسئله باعث بی حوصلگی و کسالت بسیاری از افراد شده و دنبال راهی برای پر کردن اوقات فراغت خود به ویژه در ایام تعطیل و تعطیلات آخر هفته هستند.
وی می گوید: یکی از بهترین راه ها، پناه بردن به دامان طبیعت است. اگرچه این روزها هوا سرد و هرلحظه احتمال بارش های برف و باران وجود دارد، اما با دیدن قله های پوشیده از برف کوه های شمالی پایتخت که از تمام شهر پیداست، به سادگی می توان صدای طبیعت را که هموطنان را به سمت خود دعوت می کند شنید و چه بسیار افراد خوش ذوق و با نشاطی که به این ندا لبیک گفته و با تحمل سرما و سختی های خاص کوه پیمایی در این فصل، به آغوش طبیعت پناه می برند.
ملکی ادامه می دهد: در تهران تقریباً تفرجگاه های شهری در مناطق کوهپایه ای و دامنه کوههای البرز مرکزی قرار دارد و بسیاری از افراد حتی برای چند ساعت به ارتفاعات رفته و ساعاتی را دور از هیاهوی شهرها نفسی تازه می کنند. رفتن به کوه اگرچه بسیار مطلوب و جذاب است اما در صورت بی احتیاطی می تواند حوادث ناراحت کننده ای را رقم بزند و خاطره ای بد به جا بگذارد. گم شدن یا گرفتار شدن در کوهستان از جمله حوادثی است که در این ایام به دفعات اتفاق می افتد.
سخنگوی سازمان آتش نشانی با اشاره به افزایش حوادث در ماه های سرد سال می گوید: همه ساله با شروع فصل زمستان حوادث کوهستان نیز افزایش پیدا می کند که متاسفانه در بعضی موارد نیز ختم به خیر نمی شود. مواردی بوده که افراد در اثر سقوط از ارتفاع، گرفتار شدن زیر بهمن، سقوط اشیاء و سنگ از ارتفاع، گم شدن در مسیرهای ناشناخته، برخورد با کولاک و جبهه هوای نامناسب جان خود را از دست داده و حتی در بعضی از این موارد مدت ها بعد جنازه منجمد شده آنان پیدا شده است.
وی با تاکید بر ضرورت توجه به توصیه های ایمنی می افزاید: پس لازم است افراد جهت استفاده مطلوب از این مناطق، توصیه های ایمنی را بکار گیرند و البته این توصیه ها برای تمامی افرادی است که به کوهستان عزیمت می کنند، حال سفرهای یک روزه باشد یا چند روزه.
ایستگاه ۶۴ ولنجک و پاسخگویی شبانه روزی
سخنگوی سازمان آتش نشانی ادامه می دهد: گروه های امداد و نجات ویژه کوهستان سازمان آتش نشانی تهران که از اسفند ماه سال ۱۳۸۴ با احساس نیاز مدیران سازمان راه اندازی شده در ایستگاه ۶۴ ولنجک و ایستگاه ۷۴ شهران مستقر است و تا کنون به صدها حادثه مختلف در کوهستان اعزام و هزاران نفر را از خطر مرگ نجات داده اند و حتی بعضی از این عملیات ها چندین روز به طول انجامیده است.
ملکی اضافه می کند: به ویژه عملیات در شب های زمستان و در میان حجم زیادی از برف و یخ و سرما بسیار سخت و طاقت فرساست و بارها آتش نشانان، خود نیز با مشکلاتی مواجه شده اند اما عشق به خدمت به هموطنان تحمل این سختی ها را برای آنان سهل و آسان می کند. این گروه ها، همیشه با امکانات و تجهیزات مناسب آماده خدمت رسانی به هموطنان و کوهنوردان عزیز می باشند و روزهای پنجشنبه و جمعه هر هفته که حضور افراد در ارتفاعات بیشتر می شود بصورت شبانه روزی در ایستگاه ۵ توچال مستقر شده تا پاسخگوی سریع تر و بهتر نیازهای هموطنان گرامی باشند. فقط کافی است در هر حادثه با حفظ خونسردی خود، مراتب را به سرعت به سامانه ۱۲۵ اطلاع دهید.
مهمترین توصیه ها به کوهنوردان
ملکی با بیان این مطلب که بی اعتنایی به خطرات کوهستان یک نوع جان باختن برای هیچ است، توصیه های زیر را برای کوهنوردان ضروری می خواند:
هیچگاه تنها به کوه نروید حتی اگر برای چند ساعت قصد سفر دارید.
بیش از توان فیزیکی یا توان فنی خود و دیگران برنامه ریزی نکنید و همواره توان ضعیف ترین فرد را در نظر بگیرید.
هیچگاه در کوه دچار غرور نشوید و همیشه از تجربیات و توصیه های دیگران خصوصا پیشکسوتان بهره بگیرید.
اصول اساسی حمل بار بخشی از ایمنی در کوهستان است. بیش از توان فیزیکی خود بار به همراه نبرید.
هرگاه دچار حادثه شدید با شماره ۱۲۵ تماس بگیرید و با خونسردی کامل موقعیت خود و یا برخی علائم خاص منطقه را اعلام کنید تا در کمک رسانی تسریع گردد.
در زمان حادثه با تماس های بی مورد، تلفن همراه خود را مشغول نکنید تا نجاتگران بتوانند با شما در ارتباط باشند.
با نیروهای امدادی همکاری داشته باشید و تا زمانی که آنان به شما نرسیده اند محل حضور خود را تغییر ندهید و اگر به هر دلیلی مجبور به ترک محل شدید حتما مکان جدید خود را به نیروهای امدادی اعلام کنید.
درصورت برخورد با حیوانات وحشی از آنان فاصله بگیرید و با بچه ها و لانه های آنها کاری نداشته باشید.
هرگاه به کوه می‌روید خود را برای بدترین شرایط تجهیز کنید.
مراقب تغییرات ناگهانی هوا باشید و سعی کنید همیشه با وسایل کامل و پوشاک مناسب به کوه بروید.
بر روی یال های برف گیر و دره های بهمن ریز حرکت نکنید.
اگر گم شدید در پایین آمدن از کوه عجله نکنید و با مشورت و تفکر، بهترین راه را پیدا کنید و درصورت عدم یافتن راه مناسب، بلافاصله مراتب را به سامانه ۱۲۵ آتش نشانی و یا اکیپ های امدادی اطلاع دهید.
از بازی کردن و انجام کارهای غیرضروری با تلفن همراه خود جداً خودداری کنید. زیرا این کار باعث تخلیه شارژ تلفن همراه شما شده و درصورت نیاز نمی توانید از آن استفاده مفید کنید.