نگار خلیلی، پایگاه خبری دانا، سرویس سلامت و سبک زندگی؛ اختلال اضطراب یا استرس پس از سانحه یا PTSD یک اختلال روانی است که در پی تجربه یا مشاهده ی یک اتفاق وحشتناک اتفاق میافتد. فلش بک، کابوس و اضطراب شدید و فکر نا خواسته به رخداد از علائم این اختلال است.
کنار آمدن برای اکثر کسانی که دچار سانحه می شوند دشوار است اما به مرور زمان و با مراقبت از خود معمولا حالشان بهتر میشود. اگر علائم بد تر شود، تا چند ماه یا حتی چند سال طول بکشد و در عملکرد روزمره اختلال ایجاد کند، ممکن است مبتلا به PTSD شده باشید. استفاده از روش های موثر درمان بعد از مشاهده ی علائم PTSD برای کاهش علائم و بهبود عملکرد حیاتی است.
در بیشتر موارد نشانههای این اختلال اضطرابی در ماه اول پس از رویداد آسیبزا به وجود میآید؛ با این حال، ممکن است ماهها یا حتی سالها طول بکشد تا نشانهها پدیدار شوند.
نشانههای خاص ممکن است در افراد متفاوت باشد؛ با این حال به طور کلی این افراد یادآوری گذشته یا کابوس، احساسات جسمی مانند درد و تعریق، تحریکپذیری، طغیان خشم و مشکلات خواب را تجربه خواهند کرد.
بسیاری از افراد مبتلا به اختلال اضطراب پس از سانحه ممکن است مشکلات سلامت روان دیگری هم مانند افسردگی و اضطراب را داشته باشند، به رفتارهای خودآزاری یا مخرب روی آورند و نشانههای فیزیکی مانند سردرد، سرگیجه و درد قفسه سینه را نشان دهند.
همچنین به گفته متخصصان، کودکان هم میتوانند این اختلال اضطرابی را تجربه کنند و ممکن است علائمی شبیه بزرگسالان مانند مشکلات خواب و کابوس داشته باشند.
کودکان در صورت درگیر شدن با این اختلال اضطرابی ممکن است برخی از علائم خاصتر را نیز از خود نشان دهند که عبارتند از: شب ادراری، احساس اضطراب غیرعادی هنگام جدا شدن از پدر یا مادر و اجرای دوباره رویداد آسیبزا در طول بازی.
علائم PTSD
ممکن است علائم اختلال اضطراب بعد از سانحه ظرف یک ماه بعد از رویداد شروع شود اما گاهی تا چند سال بعد از رخداد فرد هیچ علامتی ندارد. این علائم باعث بروز مشکلات جدی در شرایط اجتماعی یا محیط کار و روابط میشود. همچنین در توانایی فرد برای انجام وظایف روزمره اختلال ایجاد میکند.
درمجموع، علائم PTSD ذیل چهار گروه دسته بندی میشود: خاطرات آزار دهنده، اجتناب، تغییرات منفی در تفکر و روحیه و تغییر در واکنش های فیزیکی و عاطفی. این علائم به مرور زمان تغییر میکند و از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
۱. یادآوری مکرر و مزاحم آن رویداد
یادآوری های مکرر این حوادث ناگوار باعث می شود که فرد احساس کند آن اتفاق در همین زمان در حال روی دادن است.
۲. اجتناب از یادآوری ضربه عاطفی
یادآوری خاطرات نا خوشایند باعث کناره گیری از جمع و مکان هایی می شود که منجر به آن حادثه شده اند و فرد سعی می کند خود را با کار های دیگری مشغول سازد به طوری که این اجتناب منجر به شروع کناره گیری و انزوا و شروع علائم افسردگی می گردد.
۳. افکار و احساسات منفی
ترس، عصبانیت، احساس گناه، نا امیدی در مورد آینده، واکنش های احساسی استرس پس از سانحه هستند.
۴. علائم “واکنش گر”
پرخاشگری، اختلال در خواب، عدم تمرکز، انجام رفتار های خطرناک مثل نوشیدن الکل و مصرف مواد مخدر و رانندگی با سرعت بالا از علائم شایع استرس پس از سانحه هستند.
البته همه این علائم در یک فرد دیده نمی شوند و شدت آن نیز در همه به یک اندازه نیست. مدت زمانی که این علائم در یک فرد دیده می شود معیار تشخیص این بیماری است در صورتی که در طول سه ماه این افکار از ذهن افراد به تدریج بیرون بروند خیلی نگران کننده نیستند اما اگر بیش از شش ماه این افکار همچنان فرد را در خواب و بیداری و یا هنگام فعالیت های روزمره زندگی خود درگیر کند در آن صورت شخص نیاز به ارائه خدمات بالینی و درمانی دارد.
خاطرات آزار دهنده
علائم خاطرات آزار دهنده عبارت است از:
- تکرار خاطرات پریشان کننده از رویداد به صورت غیر ارادی
- تداعی رویداد به طوری که انگار دوباره درحال وقوع است (فلشبک)
- خواب یا کابوس های آزار دهنده درمورد رویداد
- پریشانی شدید عاطفی یا واکنش فیزیکی نسبت به چیزی که شما را به یاد سانحه می اندازد
اجتناب
علائم اجتناب شامل موارد زیر است:
- تلاش برای اجتناب از صحبت یا فکر درمورد سانحه
- اجتناب از مکان، افراد یا فعالیت هایی که شما را یاد سانحه می اندازد
- تغییرات منفی در تفکر و روحیه
- افکار منفی درمورد خود، دیگران یا دنیا
- احساس نا امیدی به آینده
- اختلال در حافظه، مثلا فرد جنبه های مهم سانحه را به خاطر نمی آورد
- مشکل در حفظ روابط صمیمانه
- احساس دور شدن از خانواده و دوستان
- بی میلی به فعالیت هایی که فرد قبلا از آن لذت میبرد
- به سختی می تواند احساسات مثبت را تجربه کند
- بی تفاوتی و بی حسی عاطفی
تغییر در واکنش های فیزیکی و عاطفی
علائم این وضعیت (که علائم برانگیختگی هم نامیده می شود) عبارتند از:
- به سادگی میترسد و مبهوت می شود
- همیشه منتظر وقوع یک حادثه ی خطرناک است
- رفتار مخرب، مانند مصرف زیاد الکل یا رانندگی با سرعت بالا
- اختلال در خواب
- اختلال در تمرکز
- کج خلقی، فوران خشم یا رفتار خشونت آمیز
- حساس گناه یا شرمساری
علائم و نشانه های این وضعیت در کودکان شش ساله یا کوچکتر شامل موارد زیر است:
- سانحه یا جنبه های آسیب زای آن را در بازی های خود دوباره اجرا می کند
- کابوس هایی که ممکن است جنبه هایی از سانحه را در خود داشته باشد یا نداشته باشد
شدت علائم
ممکن است شدت علائم PTSD به مرور زمان تغییر کند. شاید زمانی که مضطرب می شوید یا با مواردی روبه رو می شوید که یادآور اتفاقی است که برایتان افتاده، علائم بیشتری تجربه کنید. مثلا، شاید با شنیدن صدای انفجار اگزوز، تجربه ی جنگ برای فرد تداعی شود یا شاید گزارشی درمورد خبر تجاوز جنسی بشنود و خاطرات تجاوز هجوم آورد.
کی نزد روانپزشک برویم؟
اگر بیش از یک ماه می شود که افکار و احساستان نسبت به یک سانحه شما را پریشان میکند، اگر این افکار شدید است یا نمیتوانید کنترل زندگی خود را به دست بگیرید، با پزشک یا متخصص سلامت روان صحبت کنید. هرچه زود تر به دنبال درمان بروید، از شدید شدن علائم PTSD جلوگیری میکنید.
اگر به خودکشی فکر می کنید
اگر شما یا کسی که می شناسید به فکر خودکشی است، از طریق یک یا چند مورد زیر فورا درخواست کمک کنید:
- نزد دوست یا عزیز بروید و از او کمک بخواهید
- برای ملاقات با روانپزشک یا روانشناس نوبت بگیرید.
چه زمان باید درخواست کمک فوری کرد؟
اگر کسی را می شناسید که در معرض خطر اقدام به خودکشی قرار دارد یا دست به خودکشی زده، حتما یک نفر همراه فرد بماند تا از امنیت او مطمئن شود.