تقی حسن زاده، پایگاه خبری دانا، سرویس راهبرد و انرژی؛ از زمانی که محدودیت‌های غرب علیه روسیه در ماه دسامبر تشدید شد، گفته می‌شود کرملین به تکنیک‌های مقابله با تحریم‌ها روی آورده که تهران پیشگام آن است. اکنون به ادعای فایننشال‌تایمز نفتکش‌های «ناوگان شبح» ایران حمل و نقل نفت روسیه را بر عهده گرفته‌اند.

به ادعای فایننشال تایمز، حداقل 16 کشتی که شبکه «شبح» را تشکیل می‌دادند و به ایران اجازه می‌داد تحریم‌های آمریکا را نقض کند، در دو ماه گذشته شروع به حمل نفت خام روسیه کرده‌اند.

کشتی شبح به کشتی‌هایی گفته می‌شود که مالک و حرکات خود را به منظور تسهیل نقض تحریم‌ها پنهان می‌کنند. همین شبکه از کشتی‌ها هستند که تجارت نفت ایران و ونزوئلا را امکان‌پذیر می‌کنند.

شرکت‌های کشتیرانی و تحلیلگران می‌گویند روسیه که به دنبال مخفی کردن منبع اصلی درآمد صادراتی خود از آمریکا و اتحادیه اروپا است، مالکان و اپراتورهای نفتکش‌ها را با نرخ‌های بالا جذب می‌کند. بر اساس تخمین‌ها، درآمد صادرات نفت روسیه به میزان قابل توجهی نسبت به سطح قبل از جنگ کاهش یافته است.

سوتلانا لوباچیووا، تحلیلگر نفتکش در شرکت کارگزار کشتی گیبسون در لندن، گفت: «ما تعدادی کشتی درگیر در تجارت نفت روسیه مشاهده کرده‌ایم که قبلاً بشکه‌های ایران را جابجا می‌کردند.»

هزینه‌ای که روسیه برای انتقال نفت خود پرداخت می‌کند حداقل 50 درصد بالاتر از نرخ‌های عادی بازار است و در برخی موارد حتی می‌تواند بیش از 100 درصد باشد. این موضوع باعث می‌شود کمک به روسیه برای دور زدن تحریم‌ها از نظر اقتصادی حتی از حمل نفت ایران هم برای مالکان این نفتکش‌های غیرقانونی جذاب‌تر باشد.

ایران در ماه‌های اخیر توانسته صادرات نفت خام خود را حفظ یا حتی افزایش دهد. تهران که در زمینه سیاست نفتی از طریق گروه اوپک پلاس با مسکو همکاری می‌کند، به ادعای این نشریه به عنوان حامی کلیدی  ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، محسوب می‌شود.

رقابت برای کشتی‌ها منبع احتمالی تنش در این رابطه است. با این حال، متیو رایت، تحلیلگر شرکت کپلر، یک شرکت تجزیه و تحلیل داده، می‌گوید: «به نظر می‌رسد افزایش تعداد کشتی‌ها در ناوگان شبح که متعلق به شرکت‌های مخفی در کشورهای مختلف هستند، به جلوگیری از مشکلات مرتبط با تامین نفتکش‌ها کمک کرده است.»

انتظار می رود که فشارها در بازار نفتکش‌ها در هفته‌های آینده تشدید شود. تحریم‌های اتحادیه اروپا و سقف قیمت G7 هر دو از روز یکشنبه گسترده‌تر شدند تا شامل صادرات سوخت‌های تصفیه‌شده روسیه مانند گازوئیل و بنزین بشوند.

پس از اجرای ممنوعیت واردات نفت خام روسیه از طریق دریا به اتحادیه اروپا در 5 دسامبر، روسیه مجبور شده است مقصد نفت خام خود را به آسیا تغییر دهد. اکنون که ممنوعیت مشابهی برای فرآورده‌های نفتی این کشور وجود دارد، احتمالاً نیاز دارد که گازوئیل و سایر سوخت‌های خود را نیز به مقاصد دورتری بفرستد.

تحریم‌های غرب علیه روسیه نسبت به تحریم‌های آمریکا علیه ایران سخت‌گیری کم‌تری دارد. سقف قیمت G7، تا حدی برای محدود کردن درآمدهای کرملین طراحی شده است، به طوری که همزمان میزان کافی از نفت روسیه در بازار باقی بماند تا از کمبود جلوگیری شود. دلالان کشتی می‌گویند این شرایط، کار با روسیه را جذاب‌تر از معامله با ایران یا سایر کشورهای تحت تحریم شدید مانند ونزوئلا کرده است.

تجزیه و تحلیل فایننشال تایمز نشان می‌دهد که حجم نفت خام صادراتی روسیه از طریق کشتی‌های ناوگان شبح، از کمتر از 3 میلیون بشکه در نوامبر به بیش از 9 میلیون بشکه در ژانویه افزایش یافته است.

یکی از دلالان کشتی گفت که در حالی که تعداد انگشت شماری از اپراتورهای نفتکش بزرگ همچنان از تجارت نفت روسیه اجتناب می‌کنند- مانند شرکت‌های بزرگ نفتی غرب و اپراتورهای کشتی آمریکایی- بسیاری دیگر با توجه به نرخ‌های پیشنهادی و آزادی عمل در قوانین، مایل به همکاری با مسکو هستند.

کلر جونگمن، رئیس سازمان اتحاد علیه ایران هسته‌ای، گفت: «مالکان پشت کشتی‌های [ناوگان شبح] ا اغلب بسیار غیرشفاف هستند و از طریق شرکت‌های پوششی متعددی که برای جلوگیری از تحریم‌ها دائماً در حال تغییر هستند، پنهان می‌شوند.»

نفت روسیه همچنان با تانکرهایی حمل می‌شوند که با شرکت‌های بیمه غربی کار می‌کنند. چنین بیمه‌هایی تنها به شرطی در دسترس است که نفت به قیمت کمتر از سقف قیمت G7 خریداری شده باشد. قیمت نفت اصلی صادراتی اورال روسیه با 30 دلار تخفیف به قیمت 40 دلار در هر بشکه فروخته می‌شود، بسیار پایین‌تر از قیمت نفت خام بین‌المللی مانند برنت.

لوباچیووا از شرکت گیبسون، گفت که انتقال نفت روسیه سودآورتر است، زیرا برخلاف محموله‌های ایرانی که اغلب زمان بیشتری را در دریا می‌گذرانند تا مکان مبدا خود را پنهان کنند، با تاخیر قابل توجهی مواجه نمی‌شوند. همچنین پالایشگاه‌های کشورهایی نظیر چین که همچنان خریدار بزرگ نفت ایران باقی مانده‌اند، مرتباً نفتکش‌های حامل نفت ایران را در انتظار تخلیه می‌گذارند.

لوباچیووا گفت: «ما گاهی نفتکش‌های ایرانی را دیده‌ایم که ماه‌ها منتظر مانده‌اند. تا جایی که می‌توانیم بگوییم، این اتفاق برای نفت‌کش‌های روسی رخ نداده است، که برای اپراتورها بهتر است، به‌ویژه وقتی نرخ‌های مسیرهای روسیه تا این حد بالاتر است.»