تقی حسن زاده، پایگاه خبری دانا، سرویس انرژی، با وجود تحریمهای بیسابقه آمریکا پارسال با ثبت بالاترین رکورد صادرات نفت از سال ۱۳۹۷ (آغاز تحریمهای ظالمانه ترامپ علیه ایران) تاکنون، درآمدهای نفتی دو برابر شد، سوآپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از مسیر ایران کلید خورد، صادرات گاز ۲۲ درصد افزایش یافت، امنیت انرژی کشور تأمین شد، ایران برای نخستین بار در چهار دهه اخیر توانست به آرزوی پالایشگاهداری فراسرزمینی دست یابد، صادرات خدمات فنی و مهندسی را افزایش دهد و سرانجام اقدامهای دیگری مانند وصول مطالبات معوق را رقم بزند.
جانی تازه در روابط گازی با ترکمنستان بعد از چند سال
هنوز حکم وزارت اوجی بر نفت خشک نشده بود (۱۹ روز پس از اینکه سکان وزارت نفت را در دست گرفت) که عازم ترکمنستان شد. نبود توازن بین عرضه و تقاضا و پیشبینی زمستانی سرد وزیر نفت را مصمم کرد رابطه تیره با ترکمنستان را احیا و قفل روابط دو کشور را باز کند. سرانجام قفل این روابط باز و قرارداد عملیات سوآپ سهجانبه میان ترکمنستان، ایران و آذربایجان در حاشیه پانزدهمین نشست سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو) امضا و یکم ژانویه ۲۰۲۲ (۱۱ دیماه ۱۴۰۱) عملیاتی شد که کمک شایانی به پایداری شبکه گاز کشور در شمال شرق کرد. ایران بر اساس این قرارداد سالانه ۱.۵ تا ۲ میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان را به آذربایجان تحویل داد. روابط ایران و ترکمنستان اما به این قرارداد ختم نشد و دو کشور در زمینه صادرات خدمات فنی و مهندسی و فرآوردههای نفتی تفاهمنامه امضا کردند، قراردادهایی که سبب بازگشایی پایانههای مرزی ترکمنستان شد.
فروش نفت در حیاط خلوت آمریکا
بیشتر پروژههای صنعت نفت در کشورهای آمریکای لاتین از سوی شرکتهای آمریکایی و اروپایی نیمهکاره رها شده است، از این رو از این حیث موضوع صدور خدمات فنی و مهندسی برای توسعه آنها از ابتدای دولت سیزدهم در دستور کار قرار گرفت که در جریان سفر وزیر نفت به سه کشور ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه تفاهمنامهها و قراردادهایی نیز با آنها امضا شد که برای توسعه آنها از ظرفیت خود وزارت نفت و بخشی از ظرفیت بخش خصوصی شامل پیمانکاران و سازندگان توانمند کشور بهره برده خواهد شد.
پاوجی در جمعبندی رویدادهایی که در جریان سفر به آمریکای لاتین محقق شد، تصریح کرد: موضوع صادرات نفتخام و میعانات گازی، فرآوردههای نفتی و محصولات پتروشیمی که پیش از این سفر محقق شده بود و نتایج آن را دیدیم، اما در گام دوم ما به عرصه توسعه ظرفیت پالایشگاههای این کشور قدم گذاشتیم و با افزایش ظرفیت پالایشی برای جلوگیری از خامفروشی نفتخام و میعانات گازی کشور خودمان اقدام کردیم که همه اینها در موازات با توسعه میدانهای نفتی و گازی در دریا و خشکی کشورهای آمریکای لاتین پیش میرود که تفاهمنامههای خوبی برای آنها امضا کردیم.
اردیبهشتماه امسال وزیر نفت برای گسترش مرزهای دیپلماسی انرژی کشور با همراهی هیئت ۱۲ نفره عازم بعضی از کشورهای آمریکای لاتین شد. ونزوئلا نخستین مقصد وزیر نفت بود. اوجی در این سفر با بالاترین مقام اجرایی این کشور و برخی مدیران آن دیدار و گفتوگو کرد و در توئیتی نوشت: روابط ایران و ونزوئلا سابقه تاریخی دارد و ما میخواهیم از همه ظرفیتها برای توسعه روابط و همکاریهای مشترک بهرهگیری کنیم. با ابتکارات وزارت نفت حجم قابلتوجهی از میعانات گازی و نفت خام سنگین ایران به ونزوئلا صادر و ارزش محصولات صادراتی تاکنون کاملاً تسویه شده است.
هاوانا مقصد دوم وزیر نفت در سفر به آمریکای لاتین بود. وی در این سفر با مقامهای ارشد این کشور از جمله میگل دیاز کانِل، رئیسجمهوری کوبا، ریکاردوکابریساس روس، معاون اقتصادی رئیسجمهوری کوبا، وزیران نفت و انرژی این کشور گفتوگو کرد و راههای همکاری دو کشور در بخش انرژی بررسی شد.
وزیر نفت همچنین در سفر به کشورهای آمریکای لاتین به ماناگو هم رفت و در این سفر افزون بر دیدار و گفتوگو با دانیل اورتگا، رئیسجمهوری و گوستاوو پورراس کورتس، رئیس مجلس ملی نیکاراگوئه در کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور با حضور ۶ وزیر کابینه نیکاراگوئه حضور یافت و درباره همکاریهای دوجانبه رایزنی کرد. وی در دیدار با اورتگا تأکید کرد: ایران یاور کشورهای آمریکای لاتین بهویژه نیکاراگوئه در روزهای سخت تحریم آمریکا بوده و هست. سیاست جمهوری اسلامی ایران حمایت از حفظ استقلال، آزادی و حق تعیین سرنوشت ملتها و مداخله نکردن در دیگر کشورهاست، از این رو مداخله بعضی از کشورها در امور داخلی نیکاراگوئه را بهشدت محکوم میکنیم.
رهاورد سفر به آمریکای لاتین
امضای هشت قرارداد و تفاهمنامه با سه کشور آمریکای لاتین در بخشهای توسعه و تولید در میدانهای نفت و گاز، ارتقا و نوسازی پالایشگاهها و بهرهگیری از ظرفیتهای پالایشگاهی، آموزش نیروی انسانی و کارشناسی در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، صدور خدمات فنی مهندسی و انتقال فناوری و توسعه بازارهای صادراتی نفت خام، میعانات گازی و فرآوردههای نفتی رهاورد سفر وزیر نفت و هیئت همراه به سه کشور آمریکا لاتین بوده است؛ عملیاتی شدن قرارداد با این کشورها در زمینه احیای ظرفیت پالایشی آنها افزون بر افزایش پایدار صادرات نفت خام و میعانات گازی، جلوگیری از خامفروشی، ایجاد ارزش افزوده و دریافت فرآوردههای نفتی رؤیای ۴۰ ساله پالایش نفت فراسرزمینی را به واقعیت تبدیل میکند و میتوان بازار صادرات فرآوردههای نفتی حوزه آمریکای لاتین و دریای کارائیب در همسایگی ایالات متحده آمریکا را در دست گرفت.
صادرات خدمات فنی و مهندسی به عمان
۳۰ اردیبهشتماه امسال قطار دیپلماسی وزارت نفت به عمان رسید. اوجی در این سفر دیدارهای فشردهای با وزیران خارجه و نفت این کشور داشت. در این سفر بر سر صادرات خدمات فنی - مهندسی در حوزه صنعت نفت، گاز، تجارت فرآورده و محصولات پتروشیمی، توافق برای تشکیل کارگروه فنی مشترک بهمنظور توسعه میدان هنگام و تجارت و صادرات پتروشیمی و فرآوردههای نفتی توافق شد.
افزایش دوبرابری سوآپ گاز با جمهوری آذربایجان
اوجی خردادماه امسال (۱۴۰۱) برای نشان دادن تصویری از صنعت نفت ایران در همایش بینالمللی انرژی جمهوری آذربایجان در جمع وزیران و نمایندگان حدود ۳۰ کشور جهان بیان کرد: تحریمکنندگان تصور میکنند با ابزار تروریستی تحریم میتوانند مانع توسعه و پیشرفت ایران شوند، اما این تحریمها شمشیری دولبه است که گریبانگیر خودشان شده است. در همین سفر بود که تفاهمنامه دو برابر شدن عملیات سوآپ سهجانبه میان ترکمنستان، ایران و آذربایجان به امضای وزیر نفت و میکائیل جباراُف، وزیر اقتصاد جمهوری آذربایجان رسید.
تقویت روابط دوستانه ایران و روسیه در حوزه صنعت نفت
روابط ایران و روسیه با آغاز کار دولت سیزدهم بیش از گذشته به هم نزدیک شد. نقطه عطف نزدیکی دو کشور را باید سفر رئیسجمهوری به روسیه و امضای تفاهمنامه ۴۰ میلیارد دلاری شرکت ملی نفت ایران و گازپروم در اواخر تیرماه امسال بیان کرد. در سفر رئیسجمهوری به روسیه در دیماه پارسال (۱۴۰۰) چندین قرارداد و تفاهمنامه توسعه میدان و نقشه راه انتقال فناوری امضا شد، ایران و روسیه همچنین تفاهمنامهای در بخش پتروشیمی (شرکت ملی صنایع پتروشیمی و اتحادیه صنایع شیمایی روسیه) در زمینه تبادل دانش فنی و همکاریهای دانشبنیان در حوزه تجهیزات صنایع پتروشیمی امضا کردند و پیگیر سوآپ گاز، نفت و فرآوردههای نفتی روسیه هستند که مذاکرات آن در جریان است.
اوجی همچنین در عمر یکساله و اندی وزارت خود بر نفت در همه نشست سازمان کشورهای صادرکننده نفت و متحدانش (ائتلاف اوپکپلاس) حضور فعالی داشته است، رایزنی وزارت نفت در این نشستها ایجاد روابط سازنده با کشورهای عضو و هماهنگی هر چه بیشتر جهت حفظ جایگاه ایران در مشارکت بینالمللی با در نظر گرفتن منافع ملی بوده است.
جهش وصول درآمدهای صادراتی و تحقق بندهای مختلف منابع بودجهای
جهش صادرات و افزایش وصول درآمدهای وزارت نفت در سه ماهه پاییز امسال نسبت به مدت مشابه پارسال را میتوان یکی از برجستهترین دستاوردهای دولت سیزدهم دانست، بهگونهای که در صادرات نفتخام و میعانات گازی کشور توانست به رکورد صادرات از سال ۱۳۹۷ (که آغاز تحریمهای تازه علیه کشور بهشمار میرود) دست یابد.
در این دوره حجم وصول درآمدهای حاصل از صادرات نفتخام، میعانات گازی، گاز طبیعی و محصولات پتروشیمی ۴۰ درصد افزایش داشته و این در حالی است که حجم صادرات گاز طبیعی کشور نیز افزایش ۲۲ درصدی داشته است.
وزارت نفت دولت سیزدهم که توسعه همکاریها با کشورهای همسو و همسایه را از ابتدا در دستور کار داشت، ارتقای روابط بینالمللی در حوزه نفت و گاز با استفاده از ظرفیت سازمانهای بینالمللی و منطقهای و توسعه صادرات گاز طبیعی، فرآوردههای نفت و محصولات پتروشیمیایی و در نهایت تبدیل ایران به مرکز مبادلات و خدمات انرژی را همواره در چشمانداز خود برای توسعه دیپلماسی فعال و متوازن انرژی دنبال میکرد.
بهمنظور تحقق این برنامهها وزارت نفت توانست در دوره فعالیت دولت سیزدهم تعاملات خود با کشورهای روسیه، عراق، ترکمنستان، آذربایجان، ارمنستان، آمریکای لاتین شامل ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه، چین، عمان، تاجیکستان و ژاپن را توسعه دهد.
احیای سوآپ گازی، افزایش صادرات گاز، تسهیل وصول درآمدهای صادراتی، راهاندازی دفتر نمایندگی وزارت نفت در کشور همسایه، افزایش تجارت فرآوردههای نفتی و پتروشیمی، تهاتر گاز با برق، تحقق آرزوی دیرینه پالایش فراسرزمین را میتوان از نتایج این دیپلماسی فعال برشمرد. امید میرود با تکمیل طرحهای نیمهتمام وزارت نفت در ماههای آتی، فرصت وزارت نفت برای اجرای طرحهای جدید و تحقق وعدههای پیشین بیشتر شود و در سالهای آینده شاهد شکوفایی برنامههای وزارت نفت دولت سیزدهم باشیم.