تقی حسن زاده، پایگاه خبری دانا، سرویس استانها؛ بر اساس آمارهای موجود، از مجموع یک میلیون و ۲۴۸ هزار و ۶۱۰ نفر جمعیت استان اردبیل ۴۴۸ هزار و ۵۵۴ نفر در هزار و ۸۰۰ روستا سکونت دارند و اکنون ۲۳۷ روستا در این استان مهاجرفرست و ۲۱۱ روستای دیگر هم در معرض خطر مهاجرت قرار دارند.
نبود بسترهای اشتغال و کارآفرینی در روستاها، نبود امکانات زیرساختی برای سرمایه گذاری‌های بخش خصوصی، کمبود آب و همچنین خشکسالی‌های متوالی سبب شده در سالهای اخیر ۱۵۱ روستا در این استان خالی از سکنه شود همین امر مسئولین استان را به چاره‌اندیشی جدی در این زمینه واداشته اشت.
دولت برای توسعه و کارآفرینی روستایی اقدام به تدوین سند توسعه اشتغال روستایی در روستاهای بالای ۴۰ خانوار کرده است که در صورت تحقق تحول خوبی در روستاها به لحاظ کارآفرینی و توسعه اشتغال ایجاد خواهد شد. این امر مستلزم حمایت‌های ویژه مسئولان دستگاههای اجرایی و بانکهای عامل از سرمایه گذاری بخش خصوصی در روستاهاست.
هم اکنون استقبال روستاییان از طرح تدوین سند روستایی برای اشتغال زایی و رونق تولید مطلوب است اما نگرانی بیشتر آنها در نحوه اجرای طرح، تامین زیرساخت لازم و نحوه ارائه تسهیلات بانکی به متقاضیان است که به نظر می‌رسد باید برای اجرای این طرح علاوه بر ارائه تسهیلات کم بهره بانکی، مشوق‌های لازم هم در نظر گرفته شود تا متقاضیان با رغبت بیشتری اقدام به اجرای طرح‌های اشتغالزایی در روستاها بکنند.
حسن فرزانه ساکن روستای قره دره بیله سوار مغان در این باره گفت: در سالهای گذشته جوانان روستاها به دلیل نبود اشتغال و درآمد کافی روستای خود را ترک و به شهرهای بزرگ مهاجرت کردند به طوری که هم اکنون اکثر جمعیت روستا را سالخوردگان تشکیل می‌دهند که گذران زندگی برای آنها بسیار دشوار شده است.
وی افزود: روستاها زمانی رونق می گیرند که اشتغال و کارآفرینی در آن رونق داشته باشد در حال حاضر کشاورزی و دامداری در روستاها بدلیل خشکسالی و چالشهای دیگر در حال نابودی است و بیم آن می‌رود که در صورت تداوم این وضعیت بسیاری از روستاهای استان خالی از سکنه شود.
فرزانه ادامه داد: اخیرا طرح توسعه روستایی و اشتغال در استان مطرح شده و مقرر است با ارائه تسهیلات بانکی، اشتغال روستایی در روستاهای بالای ۴۰ خانوار شکل بگیرد که به عقیده من این طرح مشابه طرح‌های گذشته است که در قالب وام بیکاری به جوانان ارائه می‌شد و در نتیجه مشاهده کردیم که در آن سال‌ها جوانان این وام‌ها را در جای دیگر هزینه کردند.
وی گفت: اجرای طرح سند توسعه روستایی با وام‌های بانکی نه تنها دردی را دوا نمی‌کند بلکه منجر به انحراف طرح از مسیر اصلی و هزینه کرد تسهیلات اخذ شده در بخش‌های دیگر خواهد شد مگر اینکه نظارت کافی و لازم از سوی دستگاههای مربوطه در هزینه کرد تسهیلات بشود.
قادر دادگر ساکن روستای عربلو هم در این باره گفت: اشتغال روستاها به دلیل نبود آب و خشکسالی پایین آمده و جوانان مجبور هستند روستاهای خود را ترک کرده و به شهرهای بزرگ مهاجرت کنند.
وی به تدوین سند توسعه روستایی امیدوار است و می گوید به نظر من تدوین سند توسعه روستایی شاید بتواند جلوی مهاجرت روستایی را بگیرد البته به شرطی که حمایت‌های مسئولان از این طرح مستمر باشد. ضمن اینکه اگر قرار باشد این طرح فقط با تسهیلات بانکی پیش برود چندان کارساز نخواهد بود.
کارآفرینی روستایی راهکاری مناسب برای توانمند سازی روستاها
بهرام درگاهی کارشناس کارآفرینی هم در این باره گفت: روستاها بعنوان شریان مهم اقتصادی در سالهای گذشته با مشکلات زیادی مواجه بوده اند به طوری که برخی از روستاها بتدریج به دلیل نبود درآمد کافی و اشتغال در حال خالی شدن از سکنه است هرچند اقدام‌های اساسی در توقف این روند و توسعه و کارآفرینی در آنها انجام شده است ولی این اقدامات باید با جدیت بیشتری ادامه یابد.
وی افزود: کارآفرینی روستایی و ایجاد فضای کسب و کار در روستاها می‌تواند راهکاری مناسب برای توانمندسازی مناطق روستایی و در نتیجه دستیابی به توسعه اقتصادی باشد.
درگاهی ادامه داد: در استان اردبیل شناسایی ظرفیت‌های روستاها برای ایجاد اشتغال و کارآفرینی در دستور کار مسئولان قرار گرفته و با اقدام‌های اساسی بتدریج رونق اقتصادی و حتی مهاجرت معکوس از شهرها به روستاها در حال شکل گیری است.
این کارشناس حوزه کارآفرینی با بیان اینکه ایجاد زیرساخت‌ها و ارائه خدمات به روستاییان جزو اقدام‌های اساسی است، افزود: در سالهای اخیر ایجاد واحدهای تولیدی کوچک تعاونی و خصوصی در کنار کشاورزی به عنوان مهم ترین منبع درآمدی روستاییان مورد توجه قرار گرفته تا زمینه‌های اشتغال جدید در آنها فراهم شده و عمران روستایی شتاب گیرد.
درگاهی بیان کرد: بعد از انقلاب، در زیرساخت‌های ضروری روستاها اعم از راه، برق،آب، گاز، مخابرات، مدرسه، اقدامات زیادی انجام شده است، با این حال ایجاد این زیرساخت‌ها با وجود هزینه‌های سنگینی که برای دولت داشت نتوانست مانع جدی برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان ایجاد کند.
تمرکززدایی در کانون سیاستگذاری‌های کلان قرار گیرد
این کارشناس با اشاره به راهکارهای توسعه اشتغال روستایی گفت: بدون وجود یک استراتژی کلان توسعه و توسعه اقتصادی مشخص نمی‌توان توفیق چندانی در توسعه روستایی و توسعه کارآفرینی در روستاها بدست آورد. قطعاً باید تمرکززدایی یکی از مهمترین و اساسی‌ترین سیاست‌های کلان توسعه کشور باشد.
درگاهی ادامه داد: استراتژی توسعه اقتصادی کشور باید بخوبی جایگاه روستاها و رویکرد توسعه روستایی مطلوب را مشخص کرده و برای آن ارزش و اهمیت کافی قائل شود.
وی گفت: بهترین استراتژی توسعه روستایی ترکیبی از رویکرد ساختارهای سلسله‌مراتبی سکونتگاه‌ها، توسعه روستایی یکپارچه و توسعه پایدار است بنابراین توسعه روستایی صرفاً از طریق توسعه زیرساخت‌های عمرانی و ارائه خدمات اجتماعی رخ نمی‌دهد. بلکه نیازمند اشتغالزایی درآمدزا برای روستاییان و تسریع توسعه فرهنگی آنان در مقابل جذابیت‌های فرهنگی-اجتماعی شهرهاست.
این کارشناس معتقد است که نباید صرفاً توسعه روستایی و توسعه کارآفرینی روستایی را در بافت خود روستا تصور کرد بلکه باید به صورت ملی به مسئله نگریست. به همین جهت از مهمترین راهکارهای توسعه کارآفرینی و اشتغالزایی در مناطق روستایی می‌توان به ایجاد شهرک‌های کسب‌وکاری اشاره کرد.
وی ادامه داد: صنایع تبدیلی از جمله مهمترین زمینه‌های مربوط به توسعه کشاورزی، توسعه روستایی و توسعه اشتغالزایی در روستاها است. وظیفه اصلی این صنایع، فرآوری محصولات کشاورزی و دامی روستا و تبدیل آنها به کالاهایی نهایی‌تر و باارزش‌تر است.
درگاهی گفت: این امور اکثراً در صنایع و کارخانه‌های شهری انجام می‌شود در حالی که انجام این امور در روستاها یا نواحی اطراف روستاها باعث خلق ارزش‌افزوده بیشتر در این مناطق و تحریک تولید می‌شود.
این کارشناس کارآفرینی با بیان اینکه صنعت گردشگری (توریسم) زمینه رشد فوق‌العاده‌ای در مناطق روستایی دارد، گفت: طبیعت زیبای مناطق روستایی همراه با جاذبه‌های سنتی روستانشینان، زمینه موردعلاقه گردشگران داخلی و خارجی محسوب می‌شود. توسعه این صنعت که با هزینه قابل‌توجهی همراه نیست باعث توسعه کسب‌وکار در این مناطق خواهد شد.
وی اظهار کرد: دولت می‌تواند با برنامه‌ریزی، طراحی و اجرای طرح‌های مختلف برای ارائه خدمات دولتی در مناطق روستایی، زمینه اشتغالزایی و کارآفرینی فوق‌العاده‌ای را در روستاها ایجاد نماید.
درگاهی بیان کرد: توسعه روستاها برمبنای توسعه خوشه‌های صنعتی، خوشه‌های فناوری، خوشه‌های دانشی روستایی و توسعه فناوری‌های مناسب راهکار مناسبی برای توسعه روستاها و توسعه کسب‌وکارهای روستایی است.
اجرای طرح توسعه اشتغال در روستاهای بالای ۴۰ خانوار
در استان اردبیل در یکی دو سال اخیر برنامه توسعه روستاها در دستور کار متولیان امر قرار گرفته و قرار است هر سال برنامه توسعه ۱۲۹ روستا در استان اجرایی شود.
داود شایقی رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اردبیل در این باره به ایرنا گفت: طرح توسعه اشتغال با پرداخت تسهیلات کم‌بهره در روستاهای بالای ۴۰ خانوار این استان اجرا می‌شود.
به گفته رئیس سازمان مدیریت وبرنامه ریزی طرح توسعه روستایی استان با هدف اشتغالزایی و جلوگیری از مهاجرت بی‌رویه روستاییان تدوین شده و مقرر است سالانه این طرح در ۱۲۹ روستای استان اجرا شود.
وی با اشاره به اینکه اردبیل در بین پنج استان برتر کشور در تدوین سند اشتغال و توسعه روستایی قرار دارد، افزود: پس از احیای سازمان برنامه و بودجه در حوزه‌های برنامه، بودجه، آمار و اطلاعات، فنی و اجرایی و پشتیبانی تحولاتی شکل گرفت و بر اساس هدف‌گذاری انجام شده در کنار تدوین سند آمایش استان در چند سال اخیر تلاش شد سند توسعه و اشتغال روستاها تهیه و تدوین شود تا با اولویت روستاهای پرجمعیت بتوانیم توسعه پایدار را در آن مناطق رقم بزنیم.
شایقی با بیان اینکه سند آمایش استان و طرح‌های توسعه‌ای در شهرستان‌ها می‌تواند مبنای هدف‌گذاری برای دستگاههای اجرایی و فرمانداران در مسیر تحقق اهداف و برنامه‌های روبه جلو در استان باشد، افزود: در هر روستا متناسب با ظرفیت‌ها طرح‌های اشتغال مدنظر است که می‌تواند جهش تولید و رونق اقتصادی را به همراه داشته باشد.
رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان اردبیل گفت: این استان در رشد اقتصادی و تولید ناخالص براساس آمارهای ارائه شده در سال های اخیر حرکت رو به جلویی داشته و باید این توانمندی‌ها تقویت شود.
تدوین طرح توسعه اقتصادی و اشتغال در ۷۱۸ روستا
روستاها از ارکان تولید و اشتغال در کشور به شمار می‌روند و تدوین طرح توسعه اقتصادی و اشتغال می‌تواند فرایند توسعه کارآفرینی را شتاب دهد.
غلامرضا خوشزاد معاون برنامه‌ریزی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اردبیل از تدوین برنامه توسعه اقتصادی و اشتغال در ۷۱۸ روستا با هدف رونق تولید و اشتغال در روستاهای این استان خبر داد.
وی اظهار کرد: مطالعات طرح تدوین سند اشتغال روستایی در استان اردبیل از سال ۱۳۹۶ شروع شد و در سال گذشته به اتمام رسید و در بهار سال ۱۴۰۱ هم به تصویب رسید.
خوشزاد با بیان اینکه این طرحها طی بازه زمانی پنج سال اجرایی خواهد شد، گفت: بر اساس این برنامه ریزی طرحها در قالب ظرفیت هر روستا در زمینه‌های کشاورزی، دامداری، گردشگری و صنایع دستی اجرا خواهد شد که تحقق آن زمینه اشتغال روستائیان و حتی مهاجرت معکوس را به دنبال خواهد داشت.
وی اظهار کرد: بر اساس این طرح، کلیه طرح‌های اشتغالزایی با مشارکت خود روستائیان بالای ۴۰ خانوار و حتی ۳۸ خانوار از طریق تسهیلات بانکی اجرا خواهد شد.
خوشزاد گفت: اجرای این طرح به تمام دستگاههای اجرایی ابلاغ شده و متقاضیان می‌توانند با مراجعه به دستگاههای مربوطه تسهیلات اشتغالزایی خود را دریافت کنند.
معاون برنامه‌ریزی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اردبیل با اشاره به مشارکت روستائیان در تهیه این برنامه اظهار کرد: در چهارچوب این برنامه سعی شده تا ظرفیت‌های روستاهای هدف در ابعاد اقتصادی، اشتغال و طرح‌های با اولویت اجرا مورد توجه قرار گیرد.
خوشزاد ابراز امیدواری کرد در چهارچوب این اسناد توسعه ای، در برنامه هفتم توسعه، اجرای طرح‌های پیشران در مناطق شهری و روستایی استان اجرا شده و اهداف توسعه ای در این مناطق محقق شود.
خوشزاد اظهار کرد: در ۶ برنامه توسعه‌ای که بعد از انقلاب تهیه شده اشکالات و نارسائی‌هایی در تهیه و اجرای آن وجود داشت که با در نظر گرفتن این نقاط ضعف در برنامه هفتم تلاش بر این است با نگاه علمی و تخصصی ظرفیت‌های استان به درستی مورد توجه قرار گرفته و در پایان برنامه هفتم این توانمندی‌ها به نقطه عملیاتی برسد.
ایجاد بستر فعالیت اقتصادی برای مقابله با مهاجرت روستائیان
طرح توسعه اشتغال روستاها با هدف تثبیت سکونت، اشتغال و رونق تولید و مهاجرت معکوس هدف گذاری شده تا با افزایش سرانه درآمدی مردم، رفاه عمومی در روستاها ارتقا یابد و تحقق این امر مستلزم حمایت جدی دستگاههای اجرایی است.
رضوان باقلاچی مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اردبیل در این باره به ایرنا گفت: باید مجموعه‌های لازم برای فعالیت اقتصادی را تامین کنیم تا جوانان به فکر مهاجرت از استان نباشند و در این زمینه، شخص استاندار، با جدیت وارد میدان شده است تا با همراهی مسئولان، بسترهای لازم فراهم شود.
وی اظهار کرد: استان اردبیل و بخصوص مرکز استان، مهاجرپذیر و جمعیت استان رو به افزایش است و با وجود اینکه خدماتی در راستای توسعه امکانات و رفاه مردم انجام می‌گیرد اما باید در حوزه جوانان، برنامه‌هایی اتخاذ و به مرحله اجرا گذاشته شود که زمینه اشتغال، امیدواری و ماندگاری قشر جوان در روستاها فراهم‌تر شود.
از مهاجرت در برخی مناطق روستایی بیشتر نگران هستیم تا شهرهای استان؛ مناطق روستایی مرزی برای ما اهمیت زیادی دارند و دولت نیز به این امر اهتمام دارد و باید سرمایه‌گذاری ویژه ای در این مناطق صورت گیرد و تسهیلاتی که دولت برای این مناطق ارایه می‌کند با دولت‌های قبلی بسیار متفاوت است و بیشتر شده است.
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اردبیل یادآورشد: هرچند بسیاری از افرادی که از اردبیل مهاجرت کرده اند، به استان بازمی‌گردند اما به افراد جوان نیاز داریم تا روی این افراد در حوزه‌های مختلف، برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری کرده و بسترهای لازم برای سرمایه‌گذاری اقتصادی را ایجاد کنیم.
باقلاچی تصریح کرد: در این راستا به همت و همراهی مردم نیز نیاز است تا فرهنگ صحیح اشتغال، به درستی در جامعه نهادینه شود زیرا برخی مواقع اغلب فارغ التحصیلان دانشگاه‌ها انتظار دارند بعد از فراغت از تحصیل، به فوریت وارد بدنه دولت شده و کار اداری داشته باشند اما بی‌شک تحقق این امر، به تمامی برای دولت مقدور نخواهد شد و مسئولان همچنان به فکر کوچک‌سازی دولت هستند.
وی ادامه داد: کارهای خوبی در حوزه‌های زیرساختی مناطق روستایی نظیر احداث سالن‌های ورزشی و امکانات تفریحی در برخی روستاها صورت گرفته و خدماتی از سوی دولت در سکونتگاه‌های حاد و بحرانی ارائه شده است. ضمن اینکه خیران نیز وارد میدان خدمت شده اند و در بخش‌های مختلف نظیر کتابخانه‌سازی و مسجدسازی در مناطق محروم و کمتر توسعه یافته اقدام کرده اند تا بسترهای لازم برای تحقق عدالت اجتماعی در استان شکل بگیرد.
مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اردبیل اظهار کرد: از مهاجرت در برخی مناطق روستایی بیشتر نگران هستیم تا شهرهای استان؛ مناطق روستایی مرزی برای ما اهمیت زیادی دارند و دولت نیز به این امر اهتمام دارد و باید سرمایه‌گذاری ویژه ای در این مناطق صورت گیرد و تسهیلاتی که دولت برای این مناطق ارایه می‌کند با دولت‌های قبلی بسیار متفاوت است و بیشتر شده است.
استان اردبیل در مجموع یک هزار و ۸۵۶ روستا و آبادی دارد که بدون در نظر گرفتن روستاهای تک خانواری، روستاهای دارای سکنه به بیش از یک هزار و ۷۸۰ می‌رسد.