به گزارش پایگاه خبری دانا، عبادت و روزهداری در ماه مبارک رمضان بخشی از هویت مسلمانان در جهان است، در روایات، فضائل متعددی برای ماه رمضان گفته شده است. این ماه، ماه میهمانی خدا، ماه رحمت و مغفرت و برکت و بهار قرآن است. براساس احادیث، در این ماه درهای آسمان و بهشت گشوده و درهای جهنم بسته میشود. شب قدر که نزول قرآن در آن شب بود، در این ماه قرار دارد.
از طرفی روزه یکی از فرایض دینی است که هر مسلمانی در ماه مبارک رمضان باید برای انجام دادن فرامین الهی از خوردن و آشامیدن، به قصد تقرب به خداوند سبحان، خودداری کند. گرچه بسیاری به این عبادت نگاه فردی دارند، چون افراد جامعه باید خود را ملزم نمایند تا در ساعاتی معین از خوردن و آشامیدن دوری نمایند، ولی نگاه به این عبادت از جهت اجتماعی میتواند این عبادت را بیش از اینکه فردی جلوه دهد بیشتر اجتماعی نماید، چراکه جامعهٔ مسلمان از آثار و فواید این عمل عبادی سود بسیاری میبرد.
به همین مناسبت و در راستای آثار روزه داری و این ماه مبارک با حجت الاسلام محمد سبحانی نیا؛ عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان و مدیر گروه معارف این دانشگاه به گفت و گو پرداختیم که در ادامه مشروح آن تقدیم میگردد.
آثار فردی و اجتماعی ماه مبارک رمضان در کشورهای اسلامی
وی با اشاره به آثار و ابعاد فردی و اجتماعی ماه مبارک رمضان در کشورهای اسلامی عنوان کرد: روزه از فرایض واجب مسلمین در ماه مبارک رمضان، دارای جنبههای معنوی، اجتماعی، روانی و اقتصادی است با توجه با آثار فراوان فردی و اجتماعی همراه است و این آثار را میتوانیم در جامعه مسلمانان در گوشه و کنار جهان ببینیم.
ایجاد روحیه مراقبت فردی و اجتماعی و کاهش جرم و جنایت
سبحانی نیا افزود: به عنوان مثال از حیث معنوی، آنجا که خداوند متعال در آیه ۱۸۳ سوره مبارکه بقره میفرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» «ای اهل ایمان، بر شما هم روزه واجب گردید چنانکه امتهای گذشته را فرض شده بود، و این دستور برای آن است که پاک و پرهیزکار شوید.» در واقع به یکی از مهمترین آثار روزه داری، یعنی کنترل غزائر نفسانی و میل به تقوا اشاره میکند و این تعدیل تمایلات کمک میکند به اینکه مردم از جهت روحی و روانی مقتدر و اداره آنها تقویت شود. لذا روزه تمرینی است برای خویشتن داری. این تمرین خویشتنداری ناخوداگاه در برخوردهای اجتماعی و معاشرتها نمایان شده و نتیجه آن، کاهش آمار جرم و جنایت و ناهنجاری در ماه رمضان، هم در ایران و هم در کشورهای مسلمان به طور محسوس خواهد بود و همه این موارد به خاطر خود کنترلی است چراکه در ماه رمضان تقوا و کنترل نفس خود را در جامعه نشان میدهد و مردم کمتر، برخورد، تنش و مشاجره دارند.
بیداری عواطف بشری و مواسات با فقیران و نیازمندان
این عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان با اشاره به آثار اجتماعی ماه مبارک رمضان بیان کرد: روزه درس مساوات و برابری در میان افراد اجتماع است که با انجام آن، افراد متمکن هم وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به طور محسوس در مییابند و با صرفه جویی در غذای شبانه روزی خود میتوانند به کمک آنها بشتابند. البته ممکن است با توصیف حال گرسنگان و محرومان، سیران را متوجه حال گرسنگان ساخت، ولی اگر این مساله جنبه حسی و عینی به خود بگیرد اثر دیگری دارد، روزه به این موضوع مهم اجتماعی رنگ حسی میدهد، لذا در حدیث معروفی از امام صادق (ع) نقل شده که هشام بن حکم از علت تشریع روزه پرسید، امام (ع) فرمود: «انما فرض الله الصیام لیستوی به الغنی والفقیر و ذلک ان الغنی لم یکن لیجد مس الجوع فیرحم الفقیر، و ان الغنی کلما اراد شیئا قدر علیه، فاراد الله تعالی ان یستوی بین خلقه، و ان یذیق الغنی مس الجوع والالم، لیرق علی الضعیف و یرحم الجائع» روزه به این دلیل واجب شده است که میان فقیر و غنی مساوات برقرار گردد و این به خاطر آن است که غنی طعم گرسنگی را بچشد و نسبت به فقیر ادای حق کند, چرا که اغنیإ معمولاً هرچه بخواهند برایشان فراهم است، خدا میخواهد میان بندگان خود مساوات باشد، و طعم گرسنگی و درد و رنج را به اغنیا بچشاند تا به ضعیفان و گرسنگان رحم کنند.
وی تصریح کرد: بنابراین بعد اجتماعی روزه خود را با درس همدردی، مواسات، تعاون، اطعام، رسیدگی به فقرا و افطاری دادن خود را نشان میدهد، در بسیاری از کشورهای اسلامی این مورد وجود دارد، به عنوان مثال در عربستان سعودی در زمان افطار حتی در مسجد النبی سفره پهن میکنند و افراد خیر اقدام به توزیع افطار در میان مردم میکنند.
سبحانی نیا افزود: در ایران نیز به همین ترتیب رسومی از قدیم تاکنون انجام میشود، سفره افطاری یکی از قدیمی ترین مراسمات مذهبی در مساجد ما بوده و آثار و برکات فراوانی را به همراه داشته است.
وی در ادامه گفت: یکی دیگر از آثار روزه داری، آرامشی است که نصیب روزه دار میشود و آن هم به خاطر همان لذت و حالت روحانی است که هنگام انجام فریضه روزه، مخصوصاً هنگام افطار به انسان دست میدهد. آنطور که امام صادق (ع) میفرمایند، برای روزه دار دو شادمانی وجود دارد، یک شادمانی هنگام افطار و دیگری هنگام دیدار با خداوند متعال. این حالت و آرامشی که بر اساس روزه داری ایجاد میشود در برخوردهای اجتماعی خود را نمایان میکند.
کاهش قیمت اجناس و کالاها در مالزی به مناسبت ماه رمضان
مدیر گروه معارف دانشگاه کاشان با بیان اینکه اگر بخواهیم مقایسهای بین ایران و سایر کشورهای اسلامی انجام دهیم، برخی از کشورها ویژگیهایی در ماه رمضان دارند که آنها را شاخص نموده، به عنوان نمونه میتوان به کشور مالزی دو اقدام اساسی صورت گرفته که میتوان به آنها اشاره کرد. یکی موضوع فروش اجناس و کالاها در ایام ماه رمضان با قیمتهای کمتر نسبت به سایر ایام است و یا کاهش ساعت کاری کارمندان و کارگران در ایام ماه رمضان که ما باید از آن الگو برداری کنیم، به عنوان مثال یک پویشی راه اندازی شود جهت راحتی و سهولت در امور مردم در ایام ماه رمضان.
تلاوت قرآن جز جدایی ناپذیر زندگی مردم مالزی در ماه رمضان
وی افزود: مسئله مهم دیگر بحث تلاوت قرآن مجید در ماه رمضان در کشور مالزی است، که میتوان ادعا کرد، تقریباً در ایام ماه رمضان تمام مردم مالزی، در هر جا و هر حالتی قرآن به دست دارند، حتی غیر مذهبیها نیز قران میخوانند، خوشبختانه در کشور ما نیز قرآن و تلاوت قرآن بسیار رایج است اما نه به این شکل و اینکه مردم در هر شرایطی قرآن به دست بگیرند و همه جا همراه داشته باشند، اینطور نیست متأسفانه و یا به عنوان مثال از عادتهای عجیب در این کشور، تمایل زنان برای گشت در منازل و تلاوت قرآن بین زمان افطار تا سحر است که فضای خانه و خانواده را معطر به عطر و منور به نور قرآن میکند و این اتفاقی بسیار ارزشمند است.
صله رحم و افزایش مناسبات اجتماعی
سبحانی تصریح کرد: صله رحم در ماه رمضان یکی از رسومات شاخص ماه رمضان در بین خانوادههای ایرانی است و اگر خانواده را یک جامعه کوچک در نظر بگیریم، این رفت و آمد و صله رحم به هنگام روزه داری باعث افزایش ارتباطات اجتماعی در این ماه خواهد شد، بسیاری از خانوادهها ممکن است زمان افطار تا سحر را در کنار هم سپری کنند و این اتفاق از نظر معنوی ارزشمند است. بنابراین یکی از مهمترین آثار اجتماعی روزه داری، گسترش روابط افراد جامعه و کاهش آسیبها و انحرافات در جامعه به خاطر آرامش و قرب الی الله است که در این ایام در کشور رواج پیدا میکند.
تحکیم ارتباط در خانوادهها
وی در ادامه عنوان کرد: حتی رفتارهای خانواده، نوع رابطه والدین با فرزندان، رابطه زن و شوهر با یکدیگر و … متأثر از ماه رمضان است و اینکه دیگر برخوردهای تندی را شاهد نخواهیم بود، درک متقابل و مهربانی بیشتر میشود، دلها به هم نزدیک تر میشود، حقوق شهروندی بیشتر رعایت میشود. نیز از آثار ماه رمضان در کشورهای اسلامی است
تقویت معنویت
این عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان در ادامه بیان کرد: یکی از زیباترین آثار ماه رمضان، ایجاد شرایط جهت خواندن نماز صبح اول وقت است، شاید خواندن نماز صبح اول وقت در ماههای دیگر مقداری کمرنگ باشد اما در ماه رمضان چون مردم به بهانه سحری بیدار بودهاند، موفق میشوند نماز صبح را اول وقت ادا کنند، بنابراین ماه رمضان فرصت مغتنمی است که مسلمین بتوانند نماز اول وقت بخوانند و ارتباط محکمتری با پروردگار برقرار کنند.
وی با اشاره به نظم و برنامه دقیق در وعدههای غذایی را یکی دیگر از آثار ماه مبارک رمضان دانست و عنوان کرد: یکی دیگر از آثار روزه داری، نظم در وعدههای غذایی است، خانوادهها شاید در حالت عادی، در زمان وعدههای غذایی کنار هم نباشند اما در ماه رمضان به خاطر مشخص بوده زمان افطار و سحر، خانوادهها بیشتر دور هم جمع میشوند، از این جهت هم نظم و برنامهریزی در کارها بیشتر خواهد بود.
سبحانی نیا افزود: در این ماه مبارک، دروغ گفتن، غیبت کردن، جرم و جنایتها و ناهنجاریهای کمتری به چشم میخورد. افزایش سلامت روان، کاهش بیماریهای عصبی، درگیری در خانوادهها، اختلالات روانی و اضطرابهای روحی، تقویت اراده، افزایش مناسبات اجتماعی، همدلی و همراهی اعضای خانواده، بهبود روابط اجتماعی، افزایش تعاملات اجتماعی، ایجاد عادات خوب برای کودکان و شکوفای حسن همدردی با فقرا و نیز پر کردن شکاف طبقاتی همگی مرهون ماه مبارک رمضان است.