امروز ۱ مهر برابر با ۲۳ سپتامبر تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویدادها:

۵۴۲ - جنگ ایران و روم برسر آبخازیا و اخراج رومیان از قفقاز

۲۳ سپتامبر سال ۵۴۲ میلادی و در زمان پادشاهی خسرو انوشیروان، ارتش ایران شهر بندری سوخامی (تسوخامی) در آبخاریا را از رومیان پس گرفت. رومی ها که نام این شهر (پایتخت کنونی آبخازیا) را به سباستوپولیس تغییر داده بودند پیش از عقب نشینی از شهر، بسیاری از ساختمانها و ازجمله ارگ شهر را ویران ساخته بودند. ارگ ویران شده شهر که بعدا براثر پیشروی دریا به زیر آب فرو رفته است اخیرا توسط باستانشناسان شناسایی شده است. دولت ایران پس از اخراج رومیان، به جای مرمت عمارات خراب شده و در معرض خطر توفان دریایی، محله های تازه ای ساخت و بر شهر اضافه کرد.

 از جمعیت فعلی این شهر کمتر از پنج درصدشان گرجی هستند و مابقی آبخیزستانی، روس، ارمنی و .... ارتش ایران مرکب از هنگهای سوار زرهپوش (سربازان دارای روپوش فلزی و کلاه خود آهنی) در این عملیات رومیان را از بندر باطوم (پترا) نیز بیرون راندند بگونه ای که دیگر، رومی در قفقاز باقی نماند. برخی از مورخان رومی ادعا کرده اند که به علت شیوع بیماری در نظامیان رومی بود که پولیزاریوس به آنان دستور عقب نشینی داده بود. این دومین نبرد ایران و روم در قفقاز در عصر خسرو انوشیروان بود و سرانجام رومیان مجبور به پرداخت غرامت (طلا) شدند تا صلح برقرار شود. سوخامی تا صد سال پس از برافتادن دولت ساسانی ایران به دست بازماندگان یک حکمران ایرانی منصوب از جانب آنان دودمان اداره می شد و در سال ۷۳۶ به تصرف یک لشکر عرب درآمد.

۱۶۲۲ - روز قتل عام مبلّغان دین مسیح و مسیحیان ژاپنی در این کشور

۲۳ سپتامبر سالروز قتل عام مسیحیان در ژاپن است. در این روز در سال ۱۶۲۲ میلادی بسیاری از مبلّغان مسیحی که از اروپا اعزام شده بودند گردن زده شدند و یا وارونه آنان را به دار آویختند.

آن دسته از ژاپنی ها که مسیحی شده بودند نیز به اسب بسته شدند و آنقدر روی زمین کشانده شدند که جان دادند و از همین روز بود که ژاپن ورود اروپاییان را به سرزمین خود ممنوع کرد و خودرا کاملا از آنها جدا ساخت.

«یوآاو رودریگز» سیاح پرتغالی که در آن روز در ژاپن بود [ولی مبلغ مسیحی شناخته نمی شد] و در همان سال کتاب خاطرات خود را در «ماکائو» تالیف کرد در این زمینه نوشته است:

"ژاپنی ها صرفا به خاطر آیین بودا دست به قلع و قمع مسیحیان نزدند بلکه از آن می ترسیدند که به تدریج اروپاییان فرهنگ ملی آنان را تخریب کنند و مسیحیان ژاپنی عامل نفوذ غرب در ژاپن شوند.".

۱۷۲۳ - هزینه سنگین شاه شدن از کیسه میهن!

۲۳ سپتامبر سال ۱۷۲۳ میلادی طهماسب میرزا پسر شاه سلطان حسین صفوی برای ارضای حس خودخواهی وشاه بودن، مقاوله نامه سن پترزبورگ را که امضای پتر یکم (پتر بزرگ) تزار روسیه در زیر آن بود امضاء کرد.

طهماسب میرزا که هنگام محاصره اصفهان از سوی نیروهای امیرمحمود قندهاری ازاین شهر فرار کرده بود قبلا به پتر یکم که در جریان ایجاد امپراتوری روسیه بود پیشنهاد داده بود که اگر اورا کمک کند که به شاهی ایران برسد بر آنچه که روسیه تاکنون از قلمرو ایران گرفته و یا در نظر دارد بگیرد از جمله مناطق شرقی قفقاز، گیلان و حتی مازندران صحه خواهد گذارد!. با وجود این، پتر به خود اجازه تصرف مازندران را نداد و به اشغال مناطقی از دربند قفقاز تا رشت قانع شد.

طهماسب میرزا که عطش قدرت شعور اورا مختل کرده بود بعدا به سلطان عثمانی هم تعهد سپرد که اگر اورا به عنوان شاه به رسمیت بشناسد غرب ایران را به او خواهد بخشید. همین اشتباهات سبب شد که نادر پس از سرکوب یاغیان پشتون ایران خاوری، در مجلسی که در هزار جریب اصفهان بر پا کرده بود طهماسب میرزا را بر کنار و زندانی ساخت، عثمانی ها را از ایران بیرون راند و روس ها که چنین دیدند، خود از قلمرو ایران خارج شدند.

۱۸۴۶ - کشف سیاره «نپتون»

بیست و سوم سپتامبر سال ۱۸۴۶ دانشمند آلمانی «یوهان گفرید گال» سیاره «نپتون» را که دورترین فاصله را از خورشید دارد کشف کرد. نپتون که سطح آن از انواع گاز و بخار پوشانده شده هر ۱۶۵ سال یک بار خورشید را دور می زند و دارای هشت قمر است. روزهای نپتون ۱۶ ساعت و نزدیک به هفت دقیقه است.

در سطح این سیاره لکه های بزرگ دیده می شود. به احتمال زیاد هسته آن و نیز قسمت زیر پوسته گازی، جامد است.

۱۸۴۸ - جان کرتیس آمریکایی ۲۳ سپتامبر سال ۱۸۴۸ اختراع خود سقّز جویدنی (Gum) را به ثبت رساند. چون نخستین سقزی که به بازار داده شد ساخت کارخانه «آدامس» بود، در ایران عمدتا سقّز را آدامس می گویند.

۱۲۸۱ ش - تولد حضرت امام خمینی (ره)

حضرت آیت‏اللَّه العظمی سیدروح اللَّه موسوی خمینی در اول مهر سال ۱۲۸۱ ش برابر با بیستم جمادی‏ الثانی ۱۳۲۰ق، همزمان با زادروز حضرت زهرا(س) در شهرستان خمین به دنیا آمدند. در دوران طفولیت، پدرشان که از عالمان آن دیار بود به شهادت رسید و سید روح‏اللَّه از آن پس تحت سرپرستی مادر و عمه خود قرار گرفت.

 ایشان پس از پشت سر گذاشتن دروس مقدماتی و سطح، در محضر آیت‏اللَّه شیخ عبدالکریم حائری یزدی به فراگیری دروس خارج همت گماشتند و مورد توجه خاص استاد واقع شدند. ایشان همزمان با تاسیس حوزه علمیه قم، به آن شهر عزیمت نموده و با استفاده از محضر پرفیض حضرات آیات شیخ علی اکبر یزدی و محمدعلی شاه آبادی، در علم هیئت، عرفان، حکمت و فلسفه، به درجه والایی دست یافتند. حضرت امام سپس حلقه درسی خود را تشکیل دادند. در محضر ایشان شاگردان فراوانی پرورش یافتند که در جریان نهضت نیز، یاور آن حضرت بودند. حضرت امام از جمله کسانی بودند که نقش مهمی در دعوت از آیت‏اللَّه بروجردی به قم ایفا کرده و از ایشان حمایت نمودند. پس از ارتحال آیت‏اللَّه بروجردی و آغاز گسترده نقشه‏های ضد اسلامی دستگاه پهلوی، حضرت امام علیه دستگاه جور به پا خاستند و نهضت اسلامی ایران را به جریان انداختند. حوادث متعدد این دوران به ویژه اعتراض و خروش آن حضرت نسبت به کاپیتولاسیون به تبعید ایشان به ترکیه، عراق و هجرت به پاریس انجامید. امام خمینی (ره) در نهایت پس از حدود ۱۵ سال دوری از وطن، در بهمن‏ماه ۱۳۵۷ به کشور اسلامی بازگشته و نظام جمهوری اسلامی را بنیان نهادند.

 حضرت امام در طول رهبری ده ساله خویش، انقلاب را در حوادث سهمگین پس از انقلاب و دوران جنگ هدایت کرده و در مقابل استکبار، ندای حق‏خواهی و عدالت‏طلبی را فریاد کردند. سرانجام این رادمرد جهاد و اسوه علم و عمل در چهاردهم خرداد ۱۳۶۸ در ۸۸ سالگی جان به جان آفرین تسلیم کردند و پس از تشییعی بی‏نظیر در جهان، در بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شدند.

۱۹۲۸ - اولین سال تحصیلی ۱۳۰۷ ـ ۱۳۰۸ (۱۹۲۸ ـ ۱۹۲۹ میلادی) در این روز در تهران در حالی آغاز شد که این شهر تنها ۳۰ دبستان و ۸ دبیرستان عمومی (دولتی) داشت.

۱۹۳۲ - ایجاد کشور سعودی مرکب از حجاز، نجد و مناطق دیگر که روز پیش از این اعلام شده بود از روزی چون امروز، ۲۳ سپتامبر درسال ۱۹۳۲، رسمیت یافت. این روز که در تقویم ها مندرج است رعایت می شود.

۱۳۵۹ ش - حمله نیروی هوایی ارتش به خاک دشمن متجاوز یک روز پس از آغاز جنگ

پس از تعرض هواپیماهای عراق به حریم هوایی ایران و بمباران مناطق حساس کشور، در کمتر از بیست ساعت، یکصد و چهل فروند جنگنده ایرانی در حریم هوایی بغداد ظاهر شده و طی عملیاتی برق‏آسا، چندین پایگاه نظامی و دیگر مراکز مهم و حساس را در بغداد و سایر شهرهای عراق بمباران کردند. در این حملات، تعداد زیادی از هواپیماهای عراقی که روی باند مستقر شده بودند، منهدم شدند. این عملیات و نفوذ در خاک عراق تا مناطقی نزدیک مرز سوریه و اردن حیرت کارشناسان نظامی خارجی را نیز برانگیخت که خلبانان ایرانی چگونه توانسته‏اند از دیوار توپ‏های ضد هوایی و موشک‏های زمین به هوای عراق عبور کنند. این حمله، توان و قابلیت رزمی نیروی هوایی را به منصه ظهور رساند و به طرز باشکوهی به نمایش گذاشت.

۲۰۰۳ - نخستین زن سیاهپوست نامزد ریاست جمهوری آمریکا

۲۳ سپتامبر ۲۰۰۳ بانو «کرول موسلی براون Carol Moseley Braun» با اینکه می دانست کوچکترین شانسی ندارد به صف متقاضیان احراز مقام ریاست جمهوری آمریکا پیوست. وی که در حقوق دکترا دارد و در شیکاگو مشاور قضایی بوده و در آگوست ۱۹۴۷ به دنیا آمده است نخستین زن سیاهپوستی بوده است که به سنای آمریکا رفته بود و یک دوره ۶ ساله (از ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۹) سناتور آمریکا از ایالت ایلی نوی بود.

کرول همچنین نخستین زن سیاه پوست آمریکایی است که خود را نامزد مقام ریاست جمهوری آمریکا کرده بود. کرول که در چارچوب حزب دمکرات خودرا نامزد مقدماتی کرده بود هنگامی که درباره این اقدام، از او سئوال کرده بودند گفته بود که خواسته است به بیم بانوان سیاهپوست از نامزد شدن پایان دهد، ولی مشکل او نداشتن پول کافی برای تبلیغ و مبارزه است.

او افزوده بود: می دانید که در آمریکا، پول حرف آخر را می زند حتی در کمپین انتخاباتی. «میدیاکراسی» باید در این جامعه پایان یابد و رسانه ها دست کم هنگام انتخابات که سرنوشت جامعه در گرو آن است در اندیشه وطن باشند و به جای تبلیغ پولی، نامزدهای شایسته را در اخبارشان معرفی کنند. وی به این سئوال جواب نداد که چرا منفردا نامزد نشده تا نیاز به تایید در کنوانسیون حزب نداشته باشد.
   
کرول در آن سال موفق نشد به حد کافی دیلیگیت به دست آورد تا در کنوانسیون حزب دمکرات نامزد شود. این نامزد شدن مقدماتی (و به قول خبرنگاران، به خاطر کسب شهرت و مطرح بودن) برای او یک اتهام ساخت و متهم شد که بخشی از کمک مالی مردم به کمپین او حیف و میل شده است و در این زمینه، جورج ویل مفسر روزنامه ها در تفسیری از او انتقاد کرد. کرول با اینکه حقوقدان است، به جای رد انتقاد و دفاع از خود، مقاله ای برضد جورج ویل نوشت و با این کار، مطبوعات را با خود بد کرد بگونه ای در انتخابات اخیر شهرداری شیکاگو ششم شد.