دارالاکرام بیست‌و‌دومین نشست خیر و خرد را برگزار کرد. این نشست که با حضور دکتر سید محسن اسلامی، استاد دانشگاه، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس و فعال در زمینه فلسفه دین و فلسفه اخلاق، برگزار شد، ضمن تحلیل آراء پیتر سینگر، فیلسوف اخلاق در جهان، با توجه به کتاب او با نام دیگردوستی موثر، به بررسی نقدهایی پرداخت که به اندیشه‌های او وارد می‌شود.
دکتر محسن اسلامی با ارائه تعریفی از اخلاق، گفت: اخلاق چیز عجیبی نیست و اگر کسی در موقعیتی قرار بگیرد که روبرویش فردی باشد که برای زنده ماندن نیاز به کمک دارد و او به آن فرد کمک کند این همان اخلاق و کار اخلاقی کردن است.
اسلامی از ایده‌هایی گفت که پشت نظریه‌های اخلاقی پیتر سینگر و طرفداران او وجود دارد.
او با اشاره به اینکه از نظر جنبش دیگردوستی موثر اوضاع جهان اوضاع خوبی نیست و مشکلات زیادی وجود دارد، گفت: این جنبش می‌خواهد بگوید وظیفه‌ی موثر ما در برابر این جهان پر از مشکل چیست.
اسلامی برای تحلیل بهتر موضوع به بررسی تاریخ دیدگاه و جنبش دیگردوستی موثر پرداخت و منشا شکل‌گیری آن را به سال 1972 مربوط دانست که سینگر با اشاره به اوضاع اسفناک فقر در پاکستان و بنگلادش می‌نویسد که چرا ما به این افراد توجهی نداریم چراکه کیفیت زندگی ما در حدیست که می‌توانیم کاری برای آنها کنیم و یا اینکه چرا استرالیا سالن اپرا می‌سازد در حالیکه به پناه‌جویان خود کمک چندانی نکرده است.
او با اشاره به اینکه سیاق بحث سینگر فقط حوزه فردی نیست، گفت: او این ایده را به سطح کلان و اجتماعی توسعه می‌دهد و می‌گوید وقتی با صرف هزینه خیلی کمی که قابل مقایسه با نتیجه نیست می‌توانیم نتیجه خوبی را به دست بیاوریم باید آن کار را انجام دهیم.
دیگردوستی موثر از اصل فداکاری دفاع می‌کند
اسلامی با بیان اینکه سینگر از یک روایت ضعیف از اصل فداکاری دفاع می‌کند، افزود: او فایده‌گراست و خود را درگیر دعواهای نظری اخلاقی نمی‌کند و سعی دارد حتی‌الامکان خنثی باشد.
وی افزود: دیگردوستی موثر در سال 2009 از سوی تعدادی از دانشجویان در آکسفورد و با راه‌اندازی انجمنی با نام giving what we can شکل‌گرفت و سازمان‌یافته شد. این جنبش با مطرح کردن ایده پروژه 80 هزار ساعت آدم‌ها را به این توجه داد که ما همگی در طول زندگی خود 80 هزار ساعت را به یادگیری یک سری مهارت‌ها اختصاص می‌دهیم تا بتوانیم کاری کنیم؛ پس بیایید با این زمان یک کار خوب، مفید و اثرگذار بکنیم. آنها با راه‌اندازی یک سایت و از طریق مصاحبه با افراد و استعلام توانمندی‌های ایشان به آنها پیشنهاد شغلی می‌دادند تا با کسب درآمد بیشتر بتوانند به یک خیریه کمک بیشتری کنند. در همین سال بود که مرکز دیگردوستی موثر راه‌اندازی شد و کم‌کم جنبش دیگردوستی موثر شکل گرفت.
اسلامی گفت: دیگردوستی موثر از جنس مهندسی است و قرار نیست ایده جدیدی را مطرح کند بلکه قرار است کار جدیدی کند.
وی درباره وجوه تمایز این جنبش چنین گفت: یک وجه متمایز این است که دیگردوستان موثر تاکید زیادی روی سازماندهی و شبکه‌سازی دارند و وجه تمایز دیگر تاکید آنها روی موثر بودن و اثربخشی است.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: دیگردوستان موثر با تاکید بر اینکه خیریه یک کار واقعی و جدی است، می‌خواهند این موضوع را با حساب و کتاب بهتری پیش ببرند.
اسلامی با اشاره به اینکه دیگردوستان موثر شبکه مشخصی در سطح دانشگاه‌های دنیا دارند و حامیان آن یا عموما یا دانشگاهی هستند یا کسانی‌اند که ثروتمندند، گفت: سوال آنها این است که ما چه کار کنیم مهم است؟ مهم‌ترین مشکل دنیا چیست؟ و ما در کجا می‌توانیم اثرگذاری بیشتری داشته باشیم؟
وی در ادامه افزود: وجه دیگر نظر دیگردوستان موثر نگاه به آینده است و اینکه بعدا چه خواهد شد؟ و ما خود را برای چه چیزهایی باید آماده کنیم.
موثر بودن وظیفه یک سازمان خیریه است؛ استفاده از واژگان اخلاقی لازم نیست
اسلامی با تاکید بر نظر جنبش دیگردوستی موثر در سطح تبلیغاتی گفت: ما باید کاری را بکنیم که موثر باشد و شاید اثرگذارتر این باشد که به آدم‌ها بگوییم شما این امکان و این فرصت را دارید تا با پولی که فلان کار را می‌کنید جان یک آدم را نجات دهید پس چرا این کار را نمی‌کنید؟ بنابراین ادبیاتی که دیگردوستان تعریف می‌کنند لزوما همیشه اخلاقی نیست بلکه آنها با دیدگاه موثر بودن خود را تعریف می‌کنند و چنین استدلال می‌کنند که چرا سازمان ما موثر رفتار می‌کند؟ چون موثر بودن وظیفه سازمان است اما برای تبلیغات لازم نیست از واژگان اخلاقی استفاده کنیم.
دکتر اسلامی با اشاره به اینکه برای دیگردوستان موثر حس و حال ناشی از یک کار خیر مهم نیست بلکه مهم این است که گرسنگی و بیماری و رنج کمتر بشود، افزود: دیگردوستان موثر معتقدند من نباید کار خیریه کنم تا تهذیب نفس کرده باشم تا آدم بهتر و فضیلت‌مندی بشوم؛ چون اصلا مسئله شخص من نیست بلکه مسئله این است که چه کاری می‌شود کرد. بنا بر این ایده شما نباید لزوما یک معلمی در یک روستا بشوید و با آدم‌های آنجا سر و کله بزنید بلکه ممکن است شما صاحب شغلی با درآمد بیشتر بشوید و بتوانید به 20 معلم حقوق بدهید که بروند و آن کارها را بکنند.
پاسخ جنبش دیگردوستی موثر درباره اینکه به کدام خیریه باید کمک کنیم این است که نباید لزوما به یک خیریه که یک سری آدم خیلی پاکدست، مهربان و صادق آن را می‌گردانند کمک کرد، بلکه باید به خیریه‌ای کمک کرد که موثر باشد؛ یعنی به اندازه پولی که می‌گیرد مفید باشد و جان انسان‌ها را نجات بدهد. شاید یک خیریه پول زیادی را به یک سری مدیر کاربلد بدهد و آنها آدم‌های خیرخواهی هم نباشند اما کار خود را بلد باشند و باعث بشوند خیریه در مجموع بهتر کار بکند. شاید این خیریه بهتر از خیریه‌ای باشد که خیلی خیرخواهند اما بلد نیستند با پول خود کار کنند و در نهایت کمکی به بهتر شدن وضع دنیا نمی‌کنند.
اسلامی از قول مدافعان این ایده گفت: مبنای کار آنها فایده‌گرایی نیست و ایده‌ای را که دیگردوستان موثر با آن کار می‌کنند ایده‌ای اخلاقی معرفی کرد؛ در حالیکه منتقدان دیگردوستی بیشتر متمایل‌اند که بگویند آنها فایده‌گرا هستند.
همچنین با بیان اینکه دیگردوستی موثر یک جنبش انضمامی است و افراد خاصی به آن متعلق‌اند و حامیان خاصی دارد آن را دیدگاهی دانست که می‌خواهد افراد در حوزه خیریه کار موثر کنند و هر دو اینها را مدخل بسیار خوبی برای یک چارچوب کلی‌تر در مطالعات خیریه معرفی کرد.
وی افزود: دیگردوستان موثر درباره اولویت‌بندی‌های فعالیت‌های یک خیریه حرف می‌زنند و درباره اینکه یک سازمان خیریه چطور باید تبلیغ کند و رویکرد منسجمی ارائه دهد تا بتوانیم درباره کل یک فضای خیریه فکر بکنیم.
اکوسیستم خیریه باید در تمام وجوه خود توانمند باشد و توانمندی ایجاد کند
این استاد فلسفه اخلاق بسیاری از نقدهای وارد بر دیگردوستی موثر را دارای روح خصمانه دانست؛ چراکه این جنبش توجهی به جنبش‌های پیش از خود ندارد و گفت: ایده و جنبش دیگردوستی موثر یک طنین جهانی دارد و در مقیاس جهانی فکر می‌کند و انتقاداتی به آن وارد است.
ایشان با دسته‌بندی نقدهای وارد بر این جنبش و نظریه به آنها پاسخ‌های احتمالی یا واقعی را ارائه کرد.
نشست بیست و دوم خیر و خرد تاکید کرد که ایده و جنبش دیگردوستی موثر باید از هم تفکیک بشود و هر دو اینها آموزنده هستند؛ ایده از این منظر که توجه را به یک حوزه مطالعاتی پیچیده و بین رشته‌ای جلب می‌کند و جنبش هم از این منظر که یک جنبه مشخص انضمامی دارد و تا حد خوبی توفیق هم داشته است. دیگردوستی موثر توانسته ما را به این توجه بدهد که یک زیست‌بوم خیریه و اکوسیستم خیریه وجود دارد که باید در تمام وجوه خود توانمند باشد و توانمندی ایجاد کند.