به گزارش پایگاه خبری دانا، سرآمدی در توسعه فناوری فضایی بومی در منطقه و افزایش بهره‌مندی شهروندان، کسب و کارها و دولت از خدمات و فناوری‌های فضاپایه به عنوان جزء جدایی‌ناپذیری از فعالیت‌های روزمره، چشم‌اندازی است که در سند سیاست‌ها و برنامه‌های کلان بخش فضایی کشور در بازه زمانی ۱۴۰۱ تا ۱۴۱۰ در نظر گرفته شده است.
این سند ماموریت‌های کلان کشور را به این شرح بیان کرده است:
| ردیف | ماموریت‌های کلان |
|---|---|
| ۱ | ایفای نقش قطب منطقه‌ای و توسعه فناوری‌های فضایی و ارائه خدمات پرتاب‌های فضایی با اتکا بر توسعه توانمندی‌های بومی |
| ۲ | طرح‌ریزی و اجرای ماموریت‌های فضایی در راستای بهره‌مندی شهروندان، کسب و کارها، دستگاه‌های اجرایی و حاکمیت از فناوری‌های به‌روز و کارآمد |
| ۳ | تامین نیازمندی‌های کشور در حوزه زیر ساخت‌ها و خدمات فضایی با هدف کاهش ریسک خدمات، تضمین مزیت‌ها و رفع گلوگاه‌ها |
| ۴ | توسعه بسترهای لازم در ارائه استفاده از کاربردها و خدمات فضایی به‌روز، کارآمد و قابل رقابت در سطح منطقه |
| ۵ | توسعه متوازن زنجیره ارزش صنعت فضایی با رویکرد ارتقای شاخص‌های تجاری و بخش فضایی کشور |
| ۶ | ایجاد و توسعه ابزارهای قانونی، مقرراتی و ساختاری در راستای جذب و به کارگیری منابع مالی و فنی در جهت ارتقای بخش فضایی کشور با تاکید بر بهره‌مندی از قابلیت‌های بخش خصوصی دانش‌بنیان |
| ۷ | گسترش متوازن دانش، علوم و اکتشافات فضایی در کشور |
در این سند برای اجرایی‌سازی این سیاست‌ها، ۱۴ هدف کلان تعیین شده که به این شرح است:
| ردیف | اهداف کلان |
|---|---|
| ۱ | بومی‌سازی و تثبیت فناوری‌های فضایی مورد نیاز جهت طراحی، ساخت، پرتاب و بهره‌برداری عملیاتی ماهواره سنجش از دور اپتیکی با وضوح تصویر بهتر از ۵ متر چند طیفی و ۵.۲ متر تک طیفی در کلاس و استانداردهای جهانی |
| ۲ | بومی‌سازی و تثبیت فناوری‌های فضایی مورد نیاز برای طراحی، ساخت، پرتاب و بهره‌برداری عملیاتی ماهواره سنجش از دور راداری با وضوح تصویر بهتر از ۱۰ متر در کلاس و استانداردهای جهانی |
| ۳ | حضور عملیاتی در مدار زمین‌آهنگ و بومی‌سازی فناوری‌های مورد نیاز برای طراحی، ساخت، پرتاب و بهره‌برداری ماهواره مخابراتی در این مدار با هدف پوشش نیازهای ارتباطی کشور |
| ۴ | بومی‌سازی فناوری‌های کلیدی و صنعتی‌سازی منظومه‌های ماهواره‌ای مدار پایین و سامانه کمک ناوبری محلی فضاپایه |
| ۵ | توسعه علوم، اکتشافات و زیست فضایی بر اساس طراحی، ساخت و پرتاب محموله‌های اکتشافی و حامل موجود زنده برای اشراف و تسلط بیشتر بر قلمرو فضا و تکمیل زنجیره علوم، فناوری‌ها و خدمات فضایی |
| ۶ | عملیاتی کردن فناوری‌های فضایی اکتساب شده در برنامه‌های فضایی قبلی کشور به عنوان یک راهکار میان‌بر برای تامین حداکثری نیازهای فضایی کشور |
| ۷ | توسعه و تثبیت توانمندی، ارتقای قابلیت اطمینان و مزیت‌سازی در پرتاب محموله‌های مورد نیاز به مدارات مختلف عملیاتی |
| ۸ | توسعه و تکمیل زیر ساخت‌های توسعه فناوری، تجمیع، آزمون، پرتاب و بهره‌برداری از ماهواره‌های تحقیقاتی و عملیاتی مورد نیاز به منظور کاهش ریسک‌های ماموریت‌ها و ارتقای نرخ موفقیت در انجام ماموریت‌ها از طریق سرمایه‌گذاری دولتی |
| ۹ | احداث پایگاه ملی پرتاب‌های فضایی برای دستیابی به طیف گسترده‌ای از مدارات اعم از خورشید آهنگ و زمین آهنگ |
| ۱۰ | توسعه و شبکه‌سازی ایستگاه‌های زمینی چند منظوره برای کنترل ماهواره و بهره‌برداری از داده‌های فضایی |
| ۱۱ | ارتقای پلتفرم و ایجاد سازوکارهای اشتراک‌گذاری و پردازش داده‌های فضایی به منظور دسترسی مشترک بیشتر به تصاویر ماهواره‌ای با دقت بالا |
| ۱۲ | توسعه کاربردهای فضاپایه در حوزه‌های راهبردی کشور |
| ۱۳ | توسعه خدمات فضاپایه در حوزه‌های کشاورزی، معدن، هواشناسی، مدیریت بحران و بلایای طبیعی، نفت و گاز و انرژی، مدیریت شهری، محیط زیست، اینترنت اشیاء، ارتباط مناطق دورافتاده و صعب‌العبور |
| ۱۴ | افزایش ۵ برابری سهم اقتصاد فضاپایه از تولید ناخالص ملی کشور و حضور در بازارهای بین‌المللی |
سند ۱۰ ساله فضایی (۱۴۰۱ تا ۱۴۱۰) در آخرین جلسه شورای عالی فضایی، مصوب شد و بر اساس آن هدف‌گذاری کشور در حوزه صنعت فضایی تبدیل‌شدن به یکی از کشورهای صادرکننده خدمات صنعت فضایی است. این سند در بازه‌های زمانی یک‌ساله، دوساله تا افق ۱۰ساله در حوزه‌های ساخت ماهواره، زیرساخت‌های فضایی، توسعه فناوری فضایی، پایگاه فضایی تا ماهواره در لایه‌های مختلف مشخص شده است. تقسیم کار ملی از دیگر جنبه‌های این سند است و مقرر شده از تکرار اجرای پروژه‌ها و تحقیقات و موازی‌کاری جلوگیری شود.
سرآمدی در توسعه فناوری فضایی بومی در منطقه و افزایش بهره‌مندی شهروندان، کسب‌وکارها و دولت از خدمات و فناوری‌های فضا پایه به عنوان جزء جدایی‌ناپذیری از فعالیت‌های روزمره چشم‌انداز این سند تعریف شده و ماموریت‌هایی برای صنعت فضایی تعیین کرده است.
بر اساس این برنامه، دوازدهمین پرتاب ماهواره دولت در دو سال اخیر، ماهواره «پارس ۱» بوده است که به عنوان دومین ماهواره ایران بعد از «خیام»، به وسیله پرتابگر خارجی در مدار قرار گرفت. جزئیات ماهواره‌های پرتاب شده به این شرح است:
| ردیف | ماهواره | ماهواره‌بر | زمان‌پرتاب |
|---|---|---|---|
| ۱ | ققنوس | سیمرغ | دی ۱۴۰۰ |
| ۲ | نور ۲ | قاصد | اسفند ۱۴۰۰ |
| ۳ | ناهید ۱ | ذوالجناح | خرداد ۱۴۰۱ |
| ۴ | خیام | سایوز | مرداد ۱۴۰۱ |
| ۵ | پرتاب زیرمداری | قائم ۱۰۰ | مهر ۱۴۰۱ |
| ۶ | پرتاب زیرمداری بلوک انتقال مداری سامان | - | آذر ۱۴۰۱ |
| ۷ | پرتاب تحقیقاتی فروند دوم ماهواره‌بر قائم۱۰۰ | - | اسفند ۱۴۰۱ |
| ۸ | ماهواره نور ۲ | قاصد | مهر ۱۴۰۲ |
| ۹ | پرتاب کپسول زیستی | پرتابگر سلمان | آذر ۱۴۰۲ |
| ۱۰ | ماهواره ثریا | قائم | دی ۱۴۰۲ |
| ۱۱ | مهدا | سیمرغ | بهمن ۱۴۰۲ |
| ۱۲ | پارس ۱ | سایوز | اسفند ۱۴۰۲ |
دو همکاری بین‌المللی برای پرتاب ماهواره
بعد از پرتاب ماهواره «خیام» در سال گذشته با سایوز، ماهواره «پارس ۱» دومین تجربه کشور در پرتاب بین‌المللی بوده است. «پارس ۱» یک ماهواره تحقیقاتی_سنجشی است و به منظور تصویربرداری کاربردی، توسعه بازار داده‌های سنجشی داخلی و توسعه و آزمون فناوری‌های مورد نیاز ماهواره‌های سنجشی عملیاتی بومی طراحی و تولید شده است.
در اینفوگرافی زیر می‌توانید نمای کلی از خدمات، تجهیزات و امکانات این ماهواره را مشاهده کنید:
دکتر حسن سالاریه در گفت‌وگو با ایسنا، توسعه فناوری‌های بومی ماهواره و ماهواره‌بر و افزایش کاربری دانش فضایی در سطح کشور را از برنامه‌های این سازمان در حوزه فضایی عنوان کرد و گفت: استفاده از ظرفیت‌های فضایی در دنیا جزء حوزه‌های نوظهور محسوب می‌شود و برنامه جدی سازمان فضایی این است که با توجه به ضرورت استفاده و مدیریت داده‌های فضایی، به دنبال توسعه این فناوری‌ها است.
وی با اشاره به اقدامات فضایی کشور در سال ۱۴۰۲، اظهار کرد: از اقدامات شاخص کشور در سال گذشته، آغاز طراحی و ساخت ماهواره‌های «پارس ۲» و «پارس ۳» به عنوان نسل‌های جدیدتر ماهواره «پارس ۱» با دقت‌های بهتر و بیشتر بوده است. ماهواره‌های سری پارس جزء ماهواره‌های سنجش از دور و اپتیکی با قابلیت تصویربرداری از سطح زمین هستند.
سالاریه، ماهواره راداری را از نیازمندی‌های جدی کشور دانست و یادآور شد: تفاوت تصویربرداری ماهواره‌های راداری با اپتیکی در این است که ماهواره‌های راداری وابسته به وضعیت نور و کیفیت نوردهی نیست و در شرایط ابر و غبار می‌تواند داده‌های مورد نیاز را از سطح زمین برداشت کند.
رئیس سازمان فضایی ایران با بیان اینکه در زمینه توسعه خدمات مبتنی بر داده در سال گذشته اتفاقات قابل توجهی رخ داد، افزود: برآورد سطح زیر کشت محصولات کشاورزی با کمک تصاویر ماهواره‌ای با همکاری وزارت جهاد کشاورزی اقدامات قابل توجه در این حوزه بوده است. این همکاری در زمینه تهیه نقشه‌های مکانی مورد نیاز بوده است.
وی با اشاره به پروژه‌های در دستور کار و اجرا شده از سوی این سازمان، گفت: ماهواره «پارس ۲» تا چند ماه آینده به پایان می‌رسد. همچنین از ماهواره «طلوع-۳» در بهمن سال ۱۴۰۱ رونمایی شد؛ این ماهواره یک ماهواره سنجشی با دقت ۱۰ متر رنگی و ۵ متر سیاه و سفید است. ماهواره «ظفر ۲» یکی دیگر از پروژه‌های سازمان به شمار می‌رود که یک ماهواره سنجشی با دقت تصویربرداری ۱۵ متر است.
رئیس سازمان فضایی ایران تاکید کرد: این ماهواره‌ها زمانی که در مدار قرار گیرند، منظومه ماهواره‌ای را تشکیل می‌دهند که می‌توانند سرعت دسترسی ما به داده زمینی را افزایش دهند؛ چرا که یک ماهواره هر ۱۲ ساعت یک بار از منطقه ما عبور می‌کند و وقتی ماهواره‌های متعددی در مدارهای مختلف داشته باشیم، می‌توانیم مدت زمان دسترسی به ماهواره را کوتاه‌تر کنیم.
وی در زمینه توسعه ماهواره‌های مخابراتی، تکمیل ساخت ماهواره «ناهید ۲» را از طرح‌های در دستور کار سازمان فضایی ذکر کرد و گفت: هر دو نسخه ماهواره ناهید ۱ و ۲ به پایان رسید و ساخت ماهواره «ناهید ۳» را که یک ماهواره مخابراتی است و قابلیت ارتباط در پهنای باند بالاتر در ارتفاع پایین را دارد، به پایان رساندیم. همچنین مجموعه‌ای از ریزماهواره‌ها برای اینترنت اشیاء در حال ساخت از سوی برخی از شرکت‌های بخش خصوصی است.
سالاریه با تاکید بر اینکه امکان‌سنجی و طراحی منظومه پهن باند را شروع کردیم، ادامه داد: در حوزه پرتابگر نیز اقدامات خوبی انجام شده، به گونه‌ای که برخی از پرتابگرهای کشور در وضعیت تثبیت قرار دارند. در کشور ما ساخت پرتابگرهای سوخت مایع، جامد و سوخت ترکیبی را شروع کردیم. ما در بهمن سال گذشته پرتاب موفق ماهواره‌بر «سیمرغ» و پرتاب ماهواره‌بر «قائم ۱۰۰» را در دی سال گذشته با سوخت مایع داشتیم. هر دو ماهواره‌بر جزء ماهواره‌برهای مهم و عملیاتی کشور محسوب می‌شوند که دارای ظرفیت‌های خوبی هستند.
رئیس سازمان فضایی ایران از گام ایران برای ساخت ماهواره‌برهای سنگین خبر داد و گفت: طراحی و ساخت ماهواره‌برهای سنگین چون «سریر» و «قائم ۱۰۵ و ۱۲۰» را در دستور ساخت داریم.
توسعه ایستگاه‌های زمینی
سالاریه ادامه داد: یکی از زیر ساخت‌هایی که در حال حاضر در کشور در حال توسعه است، توسعه ایستگاه زمینی چابهار است. این ایستگاه امکان دسترسی کشور به مدارهایی مانند خورشید آهنگ، مداری را که در حال حاضر ماهواره «پارس ۱» در آن قرار دارد، فراهم می‌کند. همچنین این ایستگاه امکان ارائه خدمات به کشورهای دیگر را می‌دهد. ما در راستای توسعه ظرفیت‌های زیر ساخت فضایی؛ توسعه این ایستگاه را در دستور کار قرار دادیم و امیدواریم از سال آینده اولین پرتاب را از این منطقه انجام دهیم.
رئیس سازمان فضایی ایران خاطرنشان کرد: با توسعه این ایستگاه، استفاده از پرتابگرهای خارجی کاهش می‌یابد، ولی در راستای همکاری‌های بین‌المللی فضایی با کشورهای هدف، از ظرفیت‌های کشورهای دیگر نیز بهره می‌بریم و در این زمینه علاقه‌مندیم که این همکاری‌ها ادامه داشته باشد.
وی توسعه زیر ساخت ایستگاه چابهار را به عنوان نقطه عطفی برای رسیدن به مدارهایی چون خورشید آهنگ توصیف کرد و گفت: در حوزه اکتشافات فضایی اتفاقات مهمی رخ داد که از جمله آن می‌توانیم به توسعه کپسول‌های زیستی اشاره کنیم و پرتاب آن در پاییز سال گذشته بود که پرتاب موفقیت آمیزی بوده است. این پروژه نقطه شروعی برای فرایند مطالعات زیست فضا در کشور قلمداد می‌شود.
سالاریه، پرتاب زیر مداری بلوک انتقال مداری سامان را از دیگر دستاوردهای فضایی کشور نام برد و اظهار کرد: این پروژه برای دسترسی ما به مدارهای بالاتر برای ما بسیار مهم است و بلوک انتقال مداری «سامان ۱» را اجرایی کردیم و در حال ساخت بلوک انتقال مداری «سامان ۲» هستیم.
وی از توسعه و تکمیل آزمایشگاه‌های تجمیع و تست ماهواره‌ها تا ۱۰۰۰ کیلوگرم در کشور خبر داد و گفت: توسعه صنعت فضایی بدون تلاش شبانه‌روزی و پشتکار خستگی‌ناپذیر میسر نمی‌شود. پرتاب‌های فضایی در دو سال گذشته توسعه خوبی یافته و نویدبخش اتفاقات بسیار درخشان در کشور است.