به گزارش پایگاه خبری دانا امیر تجلی‌نیا در گفت‌وگو با پانا با بیان اینکه آسیب‌های اجتماعی در گذر زمان روندی افزایشی داشته است گفت: «آسیب‌های اجتماعی متنوع‌تر از قبل شده، سن افراد درگیر کاهش پیدا کرده، مشهود‌تر، جنبه تلفیقی ترکیبی پیدا کرده، خانواده‌ها درگیر و به نوعی با نوزایی در آسیب‌های اجتماعی مواجهیم (یعنی آسیب‌های نوپدید و نوظهور که در بستر مجازی اتفاق می‌افتد).»
وی با بیان اینکه آسیب‌های اجتماعی چرخه‌ای شده، یعنی دانش‌آموزی که دچار رفتار پر‌خطر فرار از منزل شده درگیر آسیب‌های بعدی هم می‌شود افزود: «آسیب‌های اجتماعی علت‌های متعددی دارند، بعضی از علت‌ها در گذشته بوده و همچنان اثر خود را حفظ کرده، بعضی از علت‌ها هم مربوط به چند سال اخیر است.»
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش‌و‌پرورش درباره دسته‌بندی آسیب‌های اجتماعی ادامه داد: «دسته‌بندی مختلفی از آسیب‌های اجتماعی وجود دارد، یک درصد از آسیب‌های اجتماعی رفتارهای پرخطرند (مانند اختلال سومصرف مواد، آسیب به خود، خشونت و فرار از منزل یا مدرسه) که ویژگی این رفتارها مسری‌بودن آن است، یعنی از دانش‌آموزی به دانش‌آموز دیگر سرایت می‌کند.»
تجلی‌نیا با بیان اینکه هنگام مواجه‌شدن با رفتار پُر‌خطر تا جایی که امکان دارد افراد غیرضروری مطلع نشوند گفت: «اگر بحث فراگیر شد، دانش‌آموزانی که در معرض خطر بودند باید مداخلات روی آن‌ها انجام شود.»
وی با بیان اینکه برنامه‌ای از سال 1394 به نام نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان (نماد) مطرح شده است افزود: «دانش‌آموزان درگیر مسائل آسیب‌های اجتماعی، نیازمندی‌های مختلفی دارند (ممکن است دانش‌آموزی درگیر اختلالات روانشناختی باشد، درگیر فقر مطلق باشد، نیازمند درمان باشد، نیازمند خدمات مددکاری باشد، بد سرپرست یا بی‌سرپرست باشد، حتی جان دانش‌آموز در معرض خطر باشد، کودک کار یا کودک خیابانی یا جزو اتباع یا دارای معلولیت باشد) از طریق نماد به آن‌ها رسیدگی می‌شود.»
آسیب‌های اجتماعی در مدرسه تولید نمی‌شود
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش‌و‌پرورش با اشاره به اینکه عموما آسیب‌های اجتماعی در مدرسه تولید نمی‌شود ادامه داد: «محل ظهور و بروز آسیب مدرسه است، از ابتدای دوره دوم ابتدایی شاهد بروز آسیب‌های اجتماعی هستیم ولی عموما علت آموزش و پرورش نیست.»
دستگاه‌ها برای ارائه خدمات به دانش‌آموزان باید پای کار بیایند
تجلی‌نیا با بیان اینکه آموزش و پرورش اگر بخواهد نقش ایفا کند نه نیروی مورد نیاز دارد، نه بودجه، نه وظیفه ذاتی، نه اگر اتفاقی بیفتد حمایت قانونی می‌شود عنوان کرد: «هر مشکل دانش‌آموز متولی خود را دارد که باید دستگاه‌ها برای ارائه خدمات پای کار بیایند.»
وی با بیان اینکه پیشگیری 2 بخش کنشی و واکنشی است که تفاوتشان در زمان مداخله است گفت: «طبیعتا جنس پیشگیری در آموزش‌و‌پرورش باید پیشگیری کنشی باشد. دستگاه زمانی می‌تواند به دانش‌آموز مداخله ارائه کند که آسیب اتفاق افتاده باشد و به عموم بچه‌ها قبل از اتفاق دسترسی ندار‌د (باید برای مثلث دانش‌آموز، اولیای منزل و اولیای مدرسه دسترسی وجود داشته باشد.).»
نماد یک سند ائتلافی است
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش‌و‌پرورش با بیان اینکه نماد یک سند ائتلافی است که دستگاه‌های مختلف وظیفه ذاتی برای کمک دارند تا با همکاری و هم‌افزایی ظرفیت‌ها، امکانات و برنامه‌ها به ارائه خدمت به دانش‌آموزان نیازمند بپردازند افزود: «نماد یک نخ تسبیح است که تمام دستگاه‌هایی که باید به دانش‌آموزان نیازمند ارائه خدمت کنند را کنار هم جمع می‌کند و چرخ‌دنده‌ها را در کنار هم قرار می‌دهد.»
هشتاد درصد نماد پیشگیری است
وی با بیان اینکه نماد پنج فرآیند است و هشتاد درصد نماد پیشگیری است افزود: «فرآیند اول، بخش ارتقای نماد است که از سه سطح پیشگیری (پیشگیری سطح یک، پیشگیری سح دو و سه به سمت درمان) تشکیل شده است. بخش ارتقای نماد، پیشگیری سطح یک است یعنی مهارت‌هایی به همه دانش‌آموزان، اولیا و همکاران آموزش داده می‌شود، همچنین مهارت‌های خودمراقبتی نظیر کنترل هیجان به دانش‌آموز آموزش داده می‌شود. به دانش‌آموزان آموزش مهارت‌های خودمراقبتی، به اولیا آموزش مهارت‌های فرزند‌پروری، به همکاران آموزش مهارت‌های کنترل کلاس و مدیریت کلاس در ابعاد مختلف آموزش داده می‌شود.»
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش‌و‌پرورش با بیان اینکه فرایند دوم نماد غربالگری است ادامه داد: «ماده 44 آیین‌نامه قانون حمایت از اطفال و نوجوانان، آموزش و پرورش را مکلف کرده، کلیه دانش‌آموزان مدارس دولتی و غیردولتی از جهت تحصیلی و رفتاری در سامانه، از طریق برنامه نماد مورد رصد و پایش قرار دهند.»
تجلی‌نیا ادامه داد: «مدیر مدرسه مکلف است با شناسایی دانش‌آموزان در معرض خطر یا بزه‌دیده ضمن ارائه خدمات آموزشی، مشاوره فردی و خانوادگی، انجام مداخلات مختصر ضروری، دانش‌آموز نیازمند معاضدت‌های قضایی، انتظامی و حمایت‌های اجتماعی را بر حسب موضوع به بهزیستی یا دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان دادگستری معرفی کنند (این معرفی در نماد، ارجاع نام دارد).»
وی با بیان اینکه در نماد، غربالگری پایه شامل دو بخش روانشناختی و آسیب‌های اجتماعی است گفت: «در بخش روانشناختی، آزمون‌های غربالگری برای دانش‌آموزان پایه‌های مختلف، متناسب با مقتضیات، نیاز، سن و شرایط طراحی می‌شود. در دوره ابتدایی دو نسخه روانشناختی مربوط به والدین و آموزگار داریم. در بخش متوسطه، سه نسخه دانش‌آموز، والدین و دبیران وجود دارد.
غربالگری بیش از شش میلیون و 600 هزار دانش‌آموز از طریق نماد
تجلی‌نیا با بیان اینکه تا سال 1400-1401 آخرین سال غربالگری نماد، 960 هزار دانش‌آموز غربال شدند ادامه داد: «امسال غربالگری وسعت داده شده و تا امروز بیش از شش میلیون و 600 هزار دانش‌آموز در پایه‌های سه، پنج، هفت، هشت و ده غربالگری پایه نماد روانشناختی شده‌اند.»
وی با بیان اینکه هشت خرده مقیاس بررسی‌شده شامل بیش‌فعالی، پرخاشگری، افسردگی، اضطراب، نقص در انجام تکالیف تحصیلی، نقص در خود‌فرمانی و خودگردانی و به‌نوعی خود‌کنترلی، رفتارهای خود آسیب‌رسان هستند گفت: «غربالگری در پایه اول ابتدایی هم انجام شده است.»
با اُفت تحصیلی درگاهی برای ورود به آسیب‌های اجتماعی به وجود می‌آید
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش‌و‌پرورش یکی از درگاه‌های آسیب اجتماعی را میزان پیشرفت تحصیلی عنوان کرد و ادامه داد: «وقتی دانش‌آموز دچار اُفت تحصیلی می‌شود، دچار شکست تحصیلی و ترک تحصیل می‌شود، از مدرسه خارج می‌شود و در بسیاری از موارد درگاهی برای ورود به آسیب‌های اجتماعی به وجود می‌آید.»
دانش‌آموز تا وقتی در مدرسه است از آسیب‌های اجتماعی تا حد زیادی مصون است
تجلی‌نیا با بیان اینکه قانون حمایت از اطفال و نوجوانان می‌گوید دانش‌آموز تا وقتی در مدرسه است از آسیب‌های اجتماعی تا حد زیادی مصون است عنوان کرد: «وقتی دانش‌آموز از مدرسه خارج شود به‌نوعی احتمال درگیر‌شدن با آسیب‌های اجتماعی افزایش پیدا می‌کند.»
اجرای آزمون غربالگری اختلالات یادگیری در پایه اول ابتدایی
وی با بیان اینکه اختلالات یادگیری اگر به‌موقع شناسایی و درمان نشود، خیلی سریع روی اُفت تحصیلی، شکست تحصیلی و ترک تحصیل فرد تاثیر می‌گذارد اظهار کرد: «بنابراین در پایه اول، آزمون غربالگری اختلالات یادگیری برای اولین بار در سطح کشور طراحی و اجرا شد.»
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش با اشاره به اینکه غربالگری نماد دو مرحله دارد افزود: «در مرحله اول، همه توسط نیروی غیر‌متخصص غربال و اگر دانش‌آموزی در مرحله یک، قرمز شود، به مرحله دوم غربال ارجاع داده می‌شود و در مرحله دوم که تشخیص یا مصاحبه تشخیصی است، نیروی تخصصی کار غربال را انجام می‌دهد (مشاور یا رابط مشاور).»
تجلی‌نیا فرایند سوم نماد را مداخله مختصر عنوان کرد و گفت: «این مداخله وظیفه کلیه پرسنل و کارکنان مدرسه (مدیر، معاون، مربی) غیر از مشاور است زیرا مشاور وظیفه مداخله تخصصی را دارد.»
باید آموزش‌های خیلی عمیق و دقیقی به دانشجومعلمان ارائه شود
وی با بیان اینکه در نماد سه ورودی سطح نشانگان، پیمایش غربالگری (کل بچه‌ها غربال شوند) و فوریت‌ها وجود دارد گفت: «دانشگاه فرهنگیان در این خصوص می‌تواند نقش بزرگی داشته باشد، این دانشجو‌معلم‌ها، آینده کشور را می‌سازند. بنابراین باید آموزش‌های خیلی عمیق و دقیقی به آن‌ها ارائه شود.»
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه در سند نظام جامع مصوب شورای عالی آموزش و پرورش با امضای رئیس‌جمهور، بیست نمره از ارزشیابی کلیه کارکنان آموزش و پرورش به ایفای نقش در حوزه تربیت، راهنمایی و مشاوره داده می‌شود ادامه داد: «عملیاتی کردن این بند می‌تواند به فرایند نماد در مدارس کمک کند.»
نماد معلم‌محور است
تجلی‌نیا با بیان اینکه نماد معلم‌محور است گفت: «اگر معلم، آموزش خوب ببیند، انگیزه داشته باشد، وظایفش را به‌خوبی ایفا کند، ما هم در بخش پیشگیری، غربالگری و درمان به‌موقع و موثر، خیلی جلو خواهیم رفت.»
وی با بیان اینکه در طول سال گذشته آموزش‌های حضوری برای مشاورین، رابطین مشاوره، اولیا، مدیران مدارس به شکل مجازی برگزار شد گفت: «امیدواریم با بهبود وضعیت اعتبارات در حجم وسیع بتوان قانون حمایت از اطفال نوجوانان و نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان نماد را به کلیه آموزگاران، دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان و مدیران مدارس ارائه کنیم.»
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش فرآیند چهارم را درمان عنوان کرد و افزود: «در بخش درمان طبق سند نظام جامع آموزش و پرورش، هسته‌های مشاوره به مراکز مشاور ارتقا و مکان مستقل با هر ناحیه و منطقه، خدمات مشاور مراقبتی را ارائه می‌دهند.»
راه‌اندازی نزدیک به 700 مرکز مشاوره
تجلی‌نیا با بیان اینکه تاکنون نزدیک به 700 مرکز مشاور راه‌اندازی شده است، ادامه داد: «تخصیص نیرو به آن‌ها تعلق گرفته و به مرور مراکز تجهیز می‌شوند. این مراکز بازوهای عملیاتی نماد در سطح ناحیه، منطقه و شهرستان هستند.»
وی فرایند پنجم را ارجاع دانش‌آموزان نیازمند معاضدت قضایی، حمایتی، مراقبتی و حمایت‌های اجتماعی به دستگاه‌های مربوطه عنوان کرد و گفت: «ارزیابی وضعیت دانش‌آموز انجام و در نهایت اقدامات لازم انجام می‌شود.»
ابلاغ آیین‌نامه اجرایی نماد طی روزهای آینده
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه در برنامه نماد، سازمان برنامه و بودجه، رئیس، قوه قضاییه، نایب رئیس و آموزش و پرورش دبیر این برنامه در سطح کشور هستند افزود: «آیین‌نامه اجرایی نماد ابتدا در شورای سیاست‌گذاری نماد، سپس در شورای اجتماعی کشور مصوب شد که ظرف روزهای آینده به دستگاه‌ها برای اجرا ابلاغ می‌شود.»
تجلی‌نیا با بیان اینکه دو بخش مهم، ضمانت اجرایی ارائه خدمت به دانش‌آموزان است گفت: «حضور پُررنگ استانداران در جلسات شورای نماد، نظارت و پیگیری وزارت دادگستری بخصوص مرجع ملی کودک در بخش پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه تاثیرگذار است.»
نماد صرفا برنامه و مسیر صحیح برای خدمت به دانش‌آموزان است
وی با بیان اینکه نماد صرفا برنامه و مسیر صحیح برای خدمت به دانش‌آموزان است عنوان کرد: «این کار نیازمند پای کار آمدن دستگاه‌ها، اعتماد دانش‌آموزان، اولیا و آموزگاران برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و مصون کردن آن‌ها با ارائه آموزش‌های خودمراقبتی است تا اگر کسی درگیر شود در مراحل اولیه شناسایی و ارائه خدمات ببیند.»
تمام افراد در نماد «کد» هستند
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش با اشاره به اینکه در نماد اصولی مانند حفظ رعایت اخلاق حرفه‌ای و محرمانگی اطلاعات وجود دارد گفت: «تمام افراد در نماد کد هستند و هر چند سال یکبار اطلاعات آن‌ها پاک می‌شود.»
تجلی‌نیا یکی از اصول نماد را دریافت خدمات مراقبتی دانش‌آموز در حین دریافت خدمات آموزشی عنوان کرد و افزود: «هدف این است که دانش‌آموز از خانواده هم جدا نشود.»
وی به طرح همیار مشاور هم اشاره کرد و گفت: «این طرح در دوره اول و دوم متوسطه اجرا می‌شود؛ در این طرح دانش‌آموزان کاندید و یک دانش‌آموز را به‌عنوان همیار مشاور انتخاب می‌کنند تا با دریافت آموزش‌های خاص، به خود و سایر دانش‌آموزان در جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی ایفای نقش کنند.»
استخدام نیروهای مشاور و مربی سبک زندگی
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه در آموزش و پرورش با کمبود نیروی مشاور مواجهیم ادامه داد: «امسال شش هزار مربی سبک زندگی که وظایف مراقب سلامت، معلم ورزش، مربی تربیتی و مشاور دارند استخدام و 8 هزار نفر مربی و مشاور استخدام می‌شوند تا کمبود جبران شود.»
«1570» خط ملی نماد برای فوریت و مشاوره
تجلی‌نیا در ادامه به خط 1570 اشاره کرد و گفت: «خط ملی نماد، خط فوریت و مشاوره است، در ایام هدایت تحصیلی نیز نقش هدایت تحصیلی به دانش‌آموزان را برعهده دارد؛ در این مسیر مشاوران آموزش‌و‌پرورش از هشت صبح تا هشت شب پاسخ‌گوی عزیزان هستند.»
«1570» سه‌رقمی می‌شود
وی با بیان اینکه دانش‌آموز باید بداند وقتی بهم ریخت و نیازمند گوش شنوا بود، یک خط وجود دارد که می‌تواند تماس بگیرد، مسئله و مشکلاتش را مطرح و آن‌ها گوش داده و راهکار عملیاتی ارائه می‌دهند عنوان کرد: «در تلاش هستیم این خط سه رقمی شود، اکنون این تماس‌ها رایگان بوده و فقط هزینه تلفن برای دانش‌آموز محاسبه می‌شود.»
هدایت تحصیلی نقش پُر‌رنگی در بحث آسیب‌های اجتماعی دارد
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه هدایت تحصیلی نقش پر‌رنگی در بحث آسیب‌های اجتماعی دارد گفت: «در آزمون توانایی و رغبت تاکنون بیش از 91 درصد شرکت کرده و تا آخر اردیبهشت فرصت برای شرکت وجود دارد.»
تجلی‌نیا به عوامل موثر در بخش پیشگیری اشاره و اظهار کرد: «دو دسته عوامل محافظت‌کننده و عوامل خطر وجود دارد که ارتقای عوامل محافظت‌کننده و کاهش عوامل خطر هدف اصلی است. اگر بخوایم در حوزه پیشگیری در آموزش و پرورش اقدامات موثر انجام دهیم باید به هر دو دسته عوامل توجه کنیم.»