به گزارش پایگاه خبری دانا از ایسنا، گروهی از پژوهشگران دانشگاه استنفورد، فهرست دانشمندان دو درصد برتر دنیا را بر اساس داده‌های پایگاه علمی اسکوپوس استخراج کرده‌اند. پایگاه اسکوپوس «Scopus» وابسته به ناشر الزویر «Elsevier» بزرگترین پایگاه نمایه‌های استنادی جهان است. تازه‌ترین به‌روزرسانی «فهرست دانشگاه استنفورد» در مهرماه ۱۴۰۲ مقارن با اکتبر ۲۰۲۳ منتشر شده است. این فهرست عملکرد استنادی نویسندگان را به‌ازای بروندادهای پژوهشی منتشر شده آنان در بازه زمانی ۱۹۶۰ تا ۲۰۲۲ در ۱۷۴ رشته تحلیل کرده و نویسندگان و پژوهشگران پراستناد دو درصد برتر جهان را معرفی کرده است.
دو هزار محقق ایرانی جزو دو درصد از پژوهشگران برتر جهان
در فهرست پژوهشگران پُراستناد دو درصد برتر جهان، بر اساس عملکرد استنادی یک‌ساله در سال ۲۰۲۲، تعداد ۲۱۳۸ پژوهشگر با وابستگی سازمانی جمهوری اسلامی ایران در میان تعداد کل ۲۱۰.۱۹۸ پژوهشگر بین‌المللی حضور دارند. در میان دانشگاه‌های کشور نیز دانشگاه تهران با تعداد ۱۰۶ پژوهشگر در صدر قرار دارد و پزشکی بالینی در فهرست عملکرد یک‌ساله و مهندسی در فهرست عملکرد دوران خدمتی دارای بیشترین محقق هستند. همچنین ۳۴ پژوهشگاه، دانشگاه و مؤسسه آموزش عالی و مرکز تحقیقاتی وابسته به وزارت علوم، دارای یک محقق برتر و از میان مؤسسات وابسته به وزارت بهداشت نیز ۱۱ مورد دارای یک محقق برتر هستند.
مشهورترین نخبگان ایرانی در جهان
از معروف‌ترین ایرانیانی که در جابه‌جا کردن مرزهای علم و فناوری نقش موثری داشته‌اند، می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:
۱) پروفسور مجید سمیعی جراح برجسته و متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب و رئیس افتخاری اتحادیه جهانی جراحان مغز و اعصاب است، همچنین وی ریاست بیمارستان خصوصی علوم عصبی هانوفر در آلمان را بر عهده دارد که خود بنیانگذار آن بوده است.
۲) امید کردستانی مدیر بازرگانی سهامدار و معاون ارشد گوگل«Google» بوده است، وی از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ رئیس اجرایی هیأت‌مدیره توییتر بود و از سال ۲۰۲۲ به عنوان رییس هیأت‌مدیره شرکت پیرسون فعالیت می‌کند.
۳) حسین اسلامبولچی مبتکر، مخترع و نویسنده ایرانی‌تبار اهل ایالات متحده آمریکا است، وی مدیر ارشد فناوری اطلاعات شرکت ای‌تی اند تی«AT&T» تا سال ۲۰۰۵ بود، او در لیست ۱۰۰ فارغ‌التحصیل برتر تاریخ دانشگاه کالیفرنیا قرار دارد و دارنده بیش از ۱۱۴۵ ثبت اختراع نیز است.
۴) انوشه انصاری کاوشگر، مهندس و کارآفرین ایرانی - آمریکایی و رئیس انجمن گردانندگان شرکت فناوری ارتباط از راه دور«TTI» است، وی اولین زن گردشگر فضایی ایرانی‌تبار است که به فضا سفر کرده‌است و چهارمین نفری است که هزینه سفر فضایی خود را پرداخت کرده‌است. جامعه ملّی فضایی آمریکا سال ۲۰۱۵ جایزه «پیشگام فضا» را به انصاری، نخستین زن گردشگر فضایی اهدا کرد.
۵) فریار شیرزاد دانش‌آموخته دانشگاه مریلند و دکترای حقوق دانشگاه ویرجینیا است که مدت ۷ سال از سوی حزب جمهوری‌خواه آمریکا در کمیته مالی سنای ایالات متحده آمریکا خدمت کرد، او از ۲۰۲۱ مدیر ارشد سیاست‌گذاری کوین‌بیس بوده است.
۶) جمشید دلشاد شهروند آمریکایی ایرانی‌الاصل است که در ۷ فروردین ۱۳۸۶ به مدت یک‌سال به مقام شهرداری بورلی هیلز برگزیده شده و در اسفند ۱۳۸۸ دوباره به آن مقام انتخاب شد، دلشاد نخستین فرد ایرانی‌تبار در تاریخ است که به شهرداری یکی از شهرهای آمریکا انتخاب شده است.
۷) امیر مجیدی‌مهر مدیر ارشد مهندسی شرکت سونی میکروسیستمز«Sony Microsystems» در سن خوزه‌ی کالیفرنیا است که در آن، مسئول توسعۀ ایستگاه‌های کاری بود که با سابقه ۱۳ ساله توانست به کمپانی مایکروسافت وارد شود، تیمی که سرپرستی آن را مجیدی‌مهر بر عهده دارد، توسعه و پیاده‌سازی فناوری رسانه‌های دیجیتالی صدا و تصویر را در نرم‌افزارهای مختلف تحت ویندوز بر عهده دارد.
۸) توفیق موسیوند مهندس پزشکی ایرانی، استاد جراحی دانشکده پزشکی اتاوا و مخترع نخستین قلب مصنوعی جهان در داخل بدن انسان بود، او برای نخستین بار موفق به تولید پمپ مصنوعی قلب شده بود که قادر بود خون را پمپاژ کرده و در فرایند جراحی قلب، امکان تنفس را برای بیمار فراهم سازد، او عضو افتخاری فرهنگستان علوم پزشکی ایران نیز بود که در ۱۷ دی ۱۴۰۲ درگذشت.
۹) ماریا خرسند مدیر ارشد اجرایی و کارآفرین ایرانی اهل سوئد است، او در مدتی که مدیرعامل شرکت اریکسون در سوئد بود، موفق شد به یکی بنیان‌گذاران فناوری بلوتوث بدل شود، خرسند در حال حاضر مدیریت تولید سخت‌افزار شرکت دل در سوئد را بر عهده دارد.
۱۰) پروفسور لطفی علی‌عسکرزاده استاد بازنشسته دانشگاه برکلی کالیفرنیا و مبدع نظریه منطق فازی، کامپیوتر هوشمند و بنیانگذار نسل سوم کامپیوتر در جهان است، نوآوری‌های او امکان‌پذیری یک پارادایم تازه در هوش مصنوعی را تبیین و رئوس کلی آن را ترسیم کرده‌است.
۱۱) بیژن داوری یک آمریکایی ایرانی‌تبار است که نائب‌رئیس ارشد مرکز تحقیقاتی تامس واتسن شرکت آی‌بی‌ام است. بیژن داوری دارنده مدرک دکتری در زمینه الکترونیک از دانشگاه پلی‌تکنیک رنسیلر و دارای بیش از ۷۰ مقاله علمی است. وی از سال ۱۹۹۶ به‌عنوان یکی از کارمندان برجسته شرکت آی‌بی‌ام مطرح شد و سپس در سال ۱۹۸۸ به‌عنوان معاون ارشد این شرکت برگزیده شد.
۱۲) مهندس فرزاد ناظم فعالیت‌های شغلی خود را در سال ۱۳۶۴ آغاز کرد و به شرکت اوراکل پیوست، طی ۱۰ سال کار در این شرکت توانست در نقش‌هایی چون معاون رسانه‌ای و معاون ارشد بخش وب‌سرور ظاهر شود،. فرزاد سپس در ۱۳۷۵ به یاهو پیوست و به مدت ۱۱ سال مدیر فنی شرکت یاهو بود و به این ترتیب یکی از طولانی‌ترین دوره‌های ابقا در سمت مدیریت در آن شرکت را دارا است، وی در ۱۳۸۶ از مقامش در یاهو کناره‌گیری کرد.
۱۳) علی جوان فیزیک‌دان و مخترع ایرانی بود که نخستین لیزر گازی هلیوم - نئون جهان ساخته وی است. او استاد بازنشسته دانشکده فیزیک دانشگاه ام‌آی‌تی و ساکن ایالات متحده آمریکا بود، وی به‌عنوان دوازدهمین نابغه زنده دنیا توسط نشریه دیلی‌تلگراف انتخاب شد، جوان شهریور سال ۹۵ درگذشت.
۱۴) سینا تمدن متولد سال ۱۳۳۵ در تبریز و فارغ‌التحصیل در دانشگاه پردیو آمریکا است. استیو جابز او را در سال ۱۹۹۷ به شرکت اپل آورد و قائم‌مقام مدیرعامل بخش برنامه‌های کاربردی شرکت اپل بود، وی از سال ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۶ معاون مدیرعامل در شرکت دیگر استیوجابز یعنی نکست بود.
۱۵) پیر امیدیار بنیانگذار و رئیس ای‌بی«e-bay» وب‌گاه مخصوص حراج و خرید و فروش اینترنتی و یک کارآفرین و نیکوکار ایرانی - فرانسوی است. او در سال ۱۹۹۸ میلادی و در سن ۳۱ سالگی به عنوان ثروتمندترین فرد ایرانی در جهان شناخته شد. بر پایهٔ اطلاعات فوربز در سال ۲۰۲۳ وی ۲۴۵امین شخص ثروتمند در جهان، ۶۵ مین شخص ثروتمند در ایالات متحده آمریکا و ثروتمندترین شخص ایرانی در جهان است.
۱۶) آزاده تبازاده دانشمند فضایی و دارنده PHD شیمی‌فیزیک از دانشگاه استنفورد کالیفرنیا است. وی جوایز بسیاری از جمله مدال اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا در سال ۲۰۰۱ را دریافت کرده و در سال ۱۹۹۹ جایزه ریاست‌جمهوری برای دانشمندان و مهندسان را دریافت کرده‌است. این جایزه بالاترین افتخار اعطا شده توسط دولت ایالات متحده به دانشمندان و مهندسان برجسته است.
علم نخبگان مهاجر در خدمت مسائل کشور
«سیدسلمان سیدافقهی» قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان چند روز اخیر از افزایش تعامل این بنیاد با شورای عالی ایرانیان خارج از کشور در راستای انتفاع از توان نخبگان ایرانی خبر داد و اظهار کرد: «جمع زیادی از نخبگان مهاجر حتی آن‌دسته از نخبگانی که به کشور بازنمی‌گردند، نیز آماده هرگونه همکاری برای رفع مسائل و چالش‌های کشور هستند که این فرصت بسیار مهمی برای نیل به اهداف تعیین شده است. به همین دلیل بنیاد ملی نخبگان با تعامل شورای عالی ایرانیان خارج از کشور، تلاش دارد تا با استفاد از ظرفیت نخبگان مهاجر چه در لایه بازگشت به کشور و چه در لایه استفاده از ظرفیت‌های علمی، فکری و مشاوره‌ای، کشور را منتفع کند.»
وی با اشاره به موضوع مهاجرت نخبگان نیز، گفت: «به دلیل نبود آمار دقیق و همچنین فقدان تعریف دقیق از مهاجرت، فضای رسانه‌ای کشور در موضوع مهاجرت نخبگان، بسیار آشفته است و از طرفی مساله رصد نخبگان برون‌سپاری شده بود. این مساله به‌طور خاص در موضوع مهاجرت کادر درمان و پزشکان نیز وجود داشت، اما در دور جدید، بنیاد ملی نخبگان با تشکیل رصدخانه نخبگان و همچنین با همکاری دستگاه‌ها و نهادهای مختلف دولتی، حاکمیتی و نظارتی، نه‌تنها آمار و اطلاعات دقیقی از مهاجرت نخبگان به دست آورده است، بلکه با اطلاعات دقیق می‌داند چه تعداد از این افراد مشغول تحصیل و چه تعداد مشغول کار هستند، همچنین بررسی راه‌های استفاده از ظرفیت و توانمندی ایشان در رفع مشکلات کشور، یکی دیگر از ماموریت‌های اصلی رصدخانه نخبگان است.
«ناصر باقری‌مقدم» قائم‌مقام سابق رئیس بنیاد ملی نخبگان در فروردین ۱۴۰۱ نیز اعلام کرده بود که ۲۵۰۰ نخبه ایرانی از متخصصان ۲۰۰ دانشگاه برتر دنیا از طریق سامانه‌ای با نام «آی کانکت»(سامانه درخواست متخصصان و کارآفرینان غیرایرانی) عضو هیات علمی دانشگاه‌های کشورمان شدند یا شرکت دانش‌بنیان در ایران ایجاد کردند.
پروژه سربازی و تاسیس شرکت دانش‌بنیان برای نخبگان ایرانی خارج از کشور
«سیدعلی حسینی» معاون توسعه روابط علمی مرکز تعاملات بین‌المللی معاونت علم و فناوری ریاست‌جمهوری از مزیت‌های سامانه کانکت پلاس برای نخبگان خارج از کشور خبر داد و گفت: «فردی که عضو هیات علمی یکی از ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا است یا در ایران المپیادی و نفر برتر کنکور بوده است و در حال حاضر در خارج از کشور از یک شغل دائم برخوردار است، مشمول دریافت پروژه علمی به‌جای خدمت سربازی خواهد بود، در این راستا، امسال ۱۷۰ تا ۱۸۰ پروژه تعریف کرده‌ایم که همه پروژه‌ها لبه‌ی دانش هستند.»
وی افزود: «علاوه‌بر پروژه سربازی، اعطای امتیاز تاسیس شرکت به متخصصان ایرانی که در خارج از کشور ساکن هستند، از دیگر مزیت‌های این سامانه است، در همین راستا افرادی که در ایران شرکت ایجاد کنند و یک محصولی را توسعه دهند، حمایت‌های ویژه‌ای را دریافت خواهند کرد، مثل گرنت ۵۰۰ میلیون تومانی که با همکاری صندوق نوآوری و شکوفایی این پروژه انجام می‌شود که البته از داوری سختگیرانه تکنیکال و مالی برخوردار است.»
بازگشت ۳۷۰۰ ایرانی از دانشگاه‌های برتر جهان
معاون توسعه روابط علمی مرکز تعاملات بین‌المللی معاونت علم و فناوری ریاست‌جمهوری، افزایش تعامل با نخبگان خارج از کشور را مثبت دانست و خاطرنشان کرد: «سامانه کانکت پلاس امروز به یک ثباتی رسیده است و تعداد پنج، شش درخواست همکاری در روز دریافت می‌کنیم که این عدد نسبت به سال پیش دو برابر شده است و از طریق انجمن‌های تخصصی‌ای که در اروپا هستند هم، می‌کوشیم تا برنامه خود را ارائه کنیم، در سویس، آلمان، اتریش، انگلیس، کانادا و آمریکا شبکه‌هایی داریم و دیتا بانک مشخصی هم تهیه کرده‌ایم و در مجموع ۱۲ هزار نفر در خارج از کشور با ما تعامل می‌کنند، ما در چند سال گذشته چیزی حدود ۹ هزار همکاری داشته‌ایم اما سه‌هزار و ۷۰۰ مورد جذب و بازگشت نخبگان داشته‌ایم.»
حسینی درباره ارتباط میان صنعت و نخبگان خارج از کشور، به نکاتی پرداخت و تشریح کرد: «از دیگر برنامه‌های ما در کانکت پلاس ایجاد ارتباط میان متخصصان ایرانی خارج از کشور با بدنه صنعتی است. در این راستا با چند شرکتی که طرح‌های تحقیق و توسعه را در اولویت خود دارند؛ مثل شرکت پویندگان، فناب، پارسا پلمیر و سیناژن توافق‌نامه‌هایی را انجام داده‌ایم تا خیلی از این متخصصان را به این شرکت‌ها منتقل‌کنیم و اسم این طرح را ایمپکت یعنی تاثیرگذاری گذاشته‌ایم.»
با توجه به ظرفیت علمی نخبگان ایرانی در دانشگاه‌ها و شرکت‌های علمی مطرح جهان، می‌توانیم در راستای توسعه فناوری کشور و خودکفایی در تولید قطعات صنعتی، از توانمندی‌های آکادمیک متخصصان ایرانی‌تبار در جهان استفاده کنیم، که سامانه کانکت معاونت علم و فناوری ریاست‌جمهوری مسیر خوبی را برای همکاری با ایرانیان خارج از کشور و بازگشت آن‌ها به کشورمان باز کرده است.