به گزارش پایگاه خبری دانا پروانه افشاریان، مدیر گروه پژوهشی ژنتیک ناباروری پژوهشگاه رویان، در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به سابقه برگزاری کنگره و جشنواره علمی رویان تصریح کرد: کنگره امسال، بیست‌وششمین دوره و جشنواره، بیست‌وچهارمین دوره خود را تجربه خواهد کرد. این رویدادها از ابتدای تأسیس پژوهشگاه رویان، یعنی در زمانی که مرحوم دکتر کاظمی آشتیانی در قید حیات بودند، آغاز به کار کرده‌اند. نخستین دوره این کنگره در سال ۱۳۷۹ (۲۰۰۰ میلادی) برگزار شد و هدف اصلی آن از ابتدا، برگزاری به‌صورت بین‌المللی و ایجاد تعاملات علمی با اساتید و پژوهشگران سراسر جهان بوده است.»
تمرکز کنگره روی سلول‌های بنیادی و پزشکی تولیدمثل
افشاریان با بیان اینکه محورهای اصلی کنگره شامل «سلول‌های بنیادی»، «پزشکی تولیدمثل» و «کاربردهای زیست‌فناوری در این حوزه‌ها» است، گفت: هر ساله با انتشار فراخوان، از اساتید، دانشجویان و پژوهشگران دعوت می‌شود تا مقالات خود را ارسال کنند. برخی از این مقالات برای سخنرانی انتخاب می‌شوند و برخی دیگر در قالب پوستر ارائه می‌گردند.
جشنواره بین‌المللی با محور پژوهش‌های نوین و کاربردی
این مقام مسئول با اشاره به ساختار جشنواره رویان افزود: جشنواره نیز مانند کنگره در دو محور یادشده برگزار می‌شود و تمرکز آن بر پژوهش‌های نوین در اقصی‌نقاط جهان است. در این جشنواره، علاوه بر آثار برجسته در علوم پایه، پژوهش‌هایی که به سطح بالینی رسیده‌اند و دارای مسیر پژوهشی مشخص و نوآورانه هستند نیز بررسی می‌شوند.
وی ادامه داد: در هر دوره، به یک اثر برتر در حوزه علوم پایه و یک اثر در حوزه پژوهش‌های کاربردی جایزه اعطا می‌شود. امیدواریم پژوهشگران داخلی نیز بتوانند در سطح بین‌المللی رتبه‌های برتر کسب کنند. تاکنون تنها سه یا چهار پژوهشگر از ایران در این جشنواره بین‌المللی موفق به کسب رتبه شده‌اند.
حضور پررنگ پژوهشگران جوان و امکان آغاز همکاری‌های بین‌المللی
افشاریان با تأکید بر نقش این رویدادها در توسعه همکاری‌های علمی گفت: بسیاری از شرکت‌کنندگان، به‌ویژه محققان جوان، از این فضا برای آغاز همکاری‌های علمی بین‌المللی استفاده می‌کنند. این برنامه تنها محدود به ارائه نتایج علمی نیست؛ بلکه فرصتی برای شکل‌گیری شبکه‌های علمی جدید نیز فراهم می‌کند.
حضور سخنرانانی از ۱۳ کشور در دوره گذشته
در پاسخ به پرسشی درباره حضور مهمانان خارجی، وی بیان کرد: کنگره رویان یک رویداد بین‌المللی است و هر ساله از کشورهای مختلف شرکت‌کننده داریم. به‌ویژه از زمان راه‌اندازی کنگره منطقه‌ای "وانا"، استقبال از سوی کشورهای همسایه بیشتر شده است. در دوره گذشته، سخنرانانی از حدود ۱۳ کشور از جمله آمریکا، کانادا، کشورهای اروپایی، چین و کشورهای منطقه در کنگره حضور داشتند. حضور فعال پژوهشگران خارجی در کنگره شهریورماه نیز ادامه خواهد داشت.
ورود دو محصول سلول‌درمانی به سبد دارویی کشور
پروانه افشاریان، مدیر گروه پژوهشی ژنتیک ناباروری پژوهشگاه رویان، با اشاره به دستاوردهای اخیر این مرکز در حوزه سلول‌درمانی و مهندسی بافت اظهار داشت: سال گذشته، با همکاری معاونت آموزشی پژوهشگاه، دو محصول در زمینه مهندسی بافت و سلول‌درمانی رونمایی شد که اکنون در سبد دارویی کشور قرار گرفته‌اند.
وی ادامه داد: این دو محصول، انواعی از پوست طبیعی هستند؛ یکی برای درمان زخم‌های مزمن بیماران دیابتی که به صورت دولایه طراحی شده، و دیگری برای درمان سوختگی‌های شدید، زمانی که بدن توان بازسازی ندارد. ما همچنان در حال تکمیل مطالعات و فرآیندهای لازم برای این محصولات هستیم تا بتوانیم مجوزهای نهایی را اخذ کنیم و آن‌ها را به‌صورت دائمی در سبد دارویی کشور قرار دهیم.
تبدیل ضایعات زایمانی به زخم‌پوش زیستی با دوام بالا
افشاریان با اشاره به محصول نوآورانه دیگر در حوزه ترمیم زخم گفت: یکی از شرکت‌های فناور، مشتق از پژوهشگاه رویان و با محوریت یافته‌های بند ناف خون، موفق به تولید یک زخم‌پوش زیستی شده که از پرده آمنیون کیسه آب جنین تهیه می‌شود. این پرده، قدرت فوق‌العاده‌ای در ترمیم زخم دارد و معمولاً به عنوان ضایعات زایمانی دور انداخته می‌شود.
وی با تأکید بر نقش تحقیقاتی رویان در تولید این محصول افزود: پس از انتقال دانش فنی از پژوهشگاه به این شرکت، محصول نهایی با دریافت مجوزهای کامل از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وارد بازار شده است.
مزیت رقابتی زخم‌پوش ایرانی نسبت به نمونه‌های خارجی
این مقام مسئول با بیان ویژگی‌های برجسته این زخم‌پوش تصریح کرد: در حالی که نمونه‌های مشابه داخلی باید در دمای منفی ۲۰ درجه نگهداری و حمل شوند، این محصول قابلیت نگهداری در دمای اتاق را دارد و تا سه سال پایدار است. همچنین در ابعاد مختلف تولید شده و از نظر کیفیت و کارایی کاملاً با نمونه‌های خارجی که بسیار گران‌قیمت هستند، رقابت می‌کند. در حالی که بسیاری از محصولات وارداتی تنها چند ماه عمر مفید دارند، این زخم‌پوش ایرانی سه سال ماندگاری دارد.
رونمایی از واکسن دامی علیه ویروس اسهال گوساله در اکسپو ایران
افشاریان در ادامه از یکی دیگر از محصولات فناورانه در حوزه دام‌پزشکی خبر داد و گفت: در حال حاضر در اکسپوی ۲۰۲۵ ایران در بخش کشاورزی، از یک خمیر حاوی واکسن رونمایی کرده‌ایم. این واکسن برای مقابله با ویروس اسهال در گوساله‌های تازه متولدشده طراحی شده است. پیش‌تر این محصول به شکل ساشه‌های پودری عرضه می‌شد، اما اکنون با ارتقاء فناوری، به صورت خمیر درآمده است.
وی افزود: به دلیل نبود واکسن مناسب، بسیاری از دامداران از آنتی‌بیوتیک‌های انسانی استفاده می‌کردند که هم پرهزینه است و هم با ورود به چرخه غذایی انسان، مشکلات سلامت عمومی ایجاد می‌کند. بخشی از این آنتی‌بیوتیک‌ها از طریق گوشت یا ترشحات بدن دام به انسان منتقل می‌شوند.
هشدار درباره مقاومت گسترده میکروارگانیسم‌ها به آنتی‌بیوتیک‌ها تا سال ۲۰۳۵
افشاریان با ابراز نگرانی از افزایش مقاومت دارویی در سطح جهانی اظهار داشت: مطالعات بین‌المللی نشان می‌دهند که تا سال ۲۰۳۵، یعنی حدود ۱۶ سال دیگر، استفاده بی‌رویه از آنتی‌بیوتیک‌ها باعث می‌شود که بسیاری از گونه‌های پاتوژن‌زا مانند باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها به داروهای موجود مقاوم شوند.
وی ادامه داد: این وضعیت به گونه‌ای است که هر چند وقت یک‌بار شاهد ورود نسخه‌های جدیدی از آنتی‌بیوتیک‌ها به بازار هستیم، زیرا گونه‌های بیماری‌زا به نسخه‌های قبلی مقاومت پیدا کرده‌اند. گاهی این تغییر با افزودن زنجیره‌های جانبی در فرمولاسیون دارو صورت می‌گیرد تا اثربخشی آن حفظ شود.
پویش جهانی برای حذف آنتی‌بیوتیک از زنجیره غذایی
پروانه افشاریان، مدیر گروه پژوهشی ژنتیک ناباروری پژوهشگاه رویان، با اشاره به تهدید جهانی ناشی از مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها اظهار داشت: در حال حاضر یک پویش جهانی چندساله شکل گرفته که هدف آن، حذف کامل آنتی‌بیوتیک‌ها از زنجیره غذایی انسان است؛ نه‌تنها در حوزه درمان مستقیم، بلکه حتی در حوزه‌های غیرمستقیم مانند دامداری.
وی افزود: دو شرکت بزرگ در آمریکا و آلمان محصولاتی مبتنی بر واکسن برای دام تولید کرده‌اند که علیه عوامل بیماری‌زای روده‌ای عمل می‌کند. ما نیز با استفاده از همان رویکرد، موفق شدیم محتوای ژنتیکی این عوامل بیماری‌زا را استخراج و واکسنی بر پایه تخم‌مرغ تولید کنیم.
واکسن دام از زرده تخم‌مرغ تا خمیر خوراکی
این مقام مسئول ادامه داد: این واکسن ابتدا در بدن مرغ تولید می‌شود و از زرده تخم‌مرغ استخراج می‌شود. در گذشته نیز این فرآیند را انجام داده بودیم، اما آنچه اخیراً توسعه یافته، تبدیل واکسن به شکل یک خمیر خوراکی است که درون یک سرنگ قرار می‌گیرد. این سرنگ بدون نیاز به تزریق، تنها با قرار دادن در دهان دام استفاده می‌شود و خمیر آن به‌راحتی بلعیده می‌شود.
وی تأکید کرد: «این فناوری بسیار نوین است و در حال حاضر تنها دو کشور در جهان به چنین تکنولوژی‌ای دست یافته‌اند. ما در پژوهشکده زیست‌فناوری اصفهان، وابسته به پژوهشگاه رویان، این محصول را در مقیاس پژوهشی تولید کرده‌ایم و اکنون در حال انتقال آن به صنعت هستیم.
سرمایه‌گذاری ۵ میلیون دلاری روی واکسن زیستی ایرانی
افشاریان با اشاره به جذب سرمایه‌گذار برای تجاری‌سازی این فناوری گفت: در رقابتی میان هشت طرح منتخب از دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی مختلف، طرح ما برگزیده شد و مذاکراتی برای سرمایه‌گذاری ۵ میلیون دلاری در حال انجام است. امیدواریم این پروژه به مرحله تولید صنعتی برسد.
تولید سلول‌های درمانی برای بیماران بینایی و پارکینسون
وی با اشاره به دیگر دستاوردهای پژوهشگاه رویان اظهار داشت: در پروژه‌ای دیگر، سلولی به نام "بیناسل" تولید کرده‌ایم که از سلول‌های بنیادی پرتوان گرفته شده و قابلیت تبدیل به سلول‌های شبکیه چشم را دارد. این سلول برای بیمارانی که دچار اختلالات شدید بینایی هستند کاربرد دارد و ثبت جهانی آن در سامانه کارآزمایی‌های بالینی بین‌المللی انجام شده است.
افشاریان در ادامه افزود: در مقاله‌ای که در بهمن ۱۴۰۲ (فوریه ۲۰۲۴) منتشر شد، نام پژوهشگاه رویان به عنوان تولیدکننده این سلول آمده است. همچنین، سلول دیگری به نام "دوپاستر" تولید شده که مشابه سلول‌های ترشح‌کننده دوپامین عمل می‌کند و برای بیماران پارکینسونی طراحی شده است.
آغاز غربالگری برای ورود به کارآزمایی بالینی فاز یک
وی درباره وضعیت فعلی این دو محصول گفت: هر دو محصول مجوز اخلاقی دریافت کرده‌اند و در حال حاضر، غربالگری بیماران برای ورود به فاز اول کارآزمایی بالینی آغاز شده و هدف از این مرحله، اثبات ایمنی و بی‌خطری این سلول‌ها در بدن انسان است.
نگاه رسانه‌ای به دستاوردهای فناورانه پژوهشگاه رویان
در پایان این گفت‌وگو، افشاریان خاطرنشان کرد: مطالب بسیار گسترده‌ای وجود دارد؛ اما سعی کردم مواردی را که برای رسانه‌ها جذاب‌تر است، ارائه کنم. امیدوارم این اطلاعات بتواند بخشی از فعالیت‌های علمی و فناورانه پژوهشگاه رویان را به‌خوبی منعکس کند.