رویای عضویت در سازمان‌‌تجارت‌جهانی/هشت‌سال گذشت؛ همچنان ناظریم، همچنان منتظر

محمود ابراهیمی سعید- گروه راهبرد: امروز، 8 سال است که ایران عضو ناظر سازمان تجارت جهانی (WTO) است. فرایند ورود به این سازمان زمان‌بر است. آخرین عضو WTO روسیه بود که بعد از 18 سال موفق شد راه ورود به این سازمان را پیدا کند. اهداف، اصول و ارکان این سازمان نشان می دهد که اعضا حقوق و تکالیفی دارند. مهم ترين اصول اين سازمان عبارت است از پيشگيري از تجارت غير منصفانه ، رعايت شفافيت در قوانين و مقررات حاكم بر تجارت ، برخورد يكسان با محصول داخلي و خارجي و در نهايت تسري امتيازات تبادلات ميان دو كشور به همه كشورهاي عضو. البته این تنها بعد ورود به WTO نیست. جریان آزاد اطلاعات و لغو انحصارها و پایبندی به حقوق مالکیت فکری و معنوی از دیگر الزام های ورود به سازمان تجارت جهانی است. این گزارش کوتاه شرایط ورود به سازمان تجارت جهانی و اثرات منفی و مثبت الحاق به این سازمان را بررسی می‌کند.

موافقت نامه WTO ورود به سازمان تجارت جهانی را بر اساس «پذیرش شرایط موافقت نامه» بین دولت متبوع و سازمان تجارت جهانی بیان می کند. این موافقت نامه در ادامه می افزاید: « هر کشور و یا سرزمینی که رژیم تجاری استقلال یافته ای دارد به شرط موافقت بین اعضا WTO و کشور متقاضی، برای ورود واجد شرایط شناخته می شود»

از منظر اینکه درخواست ورود به سازمان تجارت جهانی باید به اتفاق آرا تصویب شود لذا باید کلیه نگرانی های تمام اعضای مربوطه برطرف و همچنین کلیه مسایل لاینحل از طریق مذاکرات دو جانبه و چند جانبه حل و فصل شود.

برای ورود دولت متبوع باید یک درخواست رسمی به مجمع عمومی سازمان ارسال کند و پس از بررسی این درخواست در مجمع عمومی یک گروه کاری تعیین می شود که درخواست را مورد بررسی قرار داده و در نهایت یافته های خود را به مجمع عمومی ارایه می دهد.

تسلیم گزارش غیر رسمی از رژیم تجاری خارجی 

دولت متقاضی باید یک گزارش غیررسمی از تمام وجوه رژیم تجاری و قانونی خود را ارایه کند. این گزارش غیررسمی هسته اولیه تحقیقات گروه کاری را تشکیل می دهد.عمل بعدی گروه کاری، تشکیل جلسه ای است که در آن به بررسی پرسش و پاسخ هایی می پردازد که به وسیله اعضا WTO و براساس گزارش غیررسمی مطرح، و پاسخ هایی است که دولت متقاضی می دهد. 

بعد از بررسی تمام وجوه رژیم تجاری موجود، گروه کاری وارد مذاکرات چند جانبه ای می شود که تعیین کننده شرایط و ضوابط ورود دولت متقاضی است. این شرایط و ضوابط شامل تعهد رعایت قوانین و مقررات ورود به سازمان تجارت جهانی و هم چنین رعایت دوره زمانی است که لازم است دولت مربوطه در قوانین و ساختمان تجارت خود تغییراتی بدهد تا این تعهدات به انجام برسند .

پس از پذیرش در مجمع عمومی کنفرانس اداری، دولت متقاضی میتواند پروتکل ورود را امضا کند که مبین این است که «مجموعه اسناد ورود» را جهت تصویب مجلس شورای ملی کشورش مورد تایید قرار داده است. که مهلت زمانی آن معمولا سه ماه پس از امضا می باشد.

دولت متقاضی پس از اعلام انجام تصویب به دبیرخانه سازمان تجارت جهانی، به عنوان عضو شناخته می شود.