از دیر باز وجود ایران به عنوان یک مرکز ثقل جغرافیایی، اقتصادی و سیاسی مطرح بوده است. در واقع ایستار ژئوپلتیکی منطقه خاورمیانه بدون در نظر گرفتن ایران ترسیمی کاملا ناقص است که پازل همه تحلیل ها را ناقص می نمایاند. از طرفی وجود انرژی های فسیلی در سده اخیر مزید بر علت شده است تا کارشناسان سیاسی و کنشگران بین المللی با نگاهی جدی تر مسایل ایران را دنبال کنند. سیدمهدی پارسایی، با نوشته ای در مرکز بینالمللی مطالعات صلح، از نقش برجسته ایران در منطقه و ایده پل منطقه ای سخن گفته است که در گروه راهبرد خبرگزاری دانا منتشر می شود:
حضور ایران در زیرسیستم های منطقه ای همچون شبه قاره، آسیای مرکزی و قفقاز و … فرصت های بی نظیری را در اختیار سیاست خارجی کشورمان قرار می دهد که با اتخاذ سیاستی هوشمندانه منافع ملی را تامین و امنیت و قدرت ایران را حداکثری کند. ضرورت سیاست منطقه گرایی فعال برای کشور ایران که در پنج زیرسیستم بین المللی-منطقه ای حضور دارد بر هیچ کس پوشیده نیست.
پل منطقه ای
ظرفیت ژئوپولتیک و استراتژیک ایران به شکلی است که این توانمندی را به کشور می دهد، نقش پل را در مناطق پیرامونی ایفا کنیم، امکان دسترسی کشورهای محصور در خشکی را به آب های آزاد و ارتباط زیرسیستم های پیرامونی را به یکدیگر را فراهم آوریم. رویکرد پل منطقه ای نگاهی استراتژیک در سیاست خارجی ایران است که به دنبال استفاده از مختصات جغرافیایی کشور به مزیت های ژئواستراتژیک، ژئوپولتیک، ژئوکالچر و ژئواکونومی است. ایده پل منطقه ای رویکردی راهبردی است که می تواند به شکوفایی شخصیت چندوجهی ایران با حفظ عزت، حکمت و مصلحت منجر شود. هدف اتخاذ سیاست پل منطقه ای ارتقا جایگاه ایران در منطقه و جهان و تبدیل ایران به یک ابر قدرت منطقه ای در میان مدت و یک قدرت بزرگ جهانی در بلند مدت است. منطقه گرایی فعال موجب افزایش حوزه نفوذ ایران و توان بازدارندگی کشور در عرصه های سیاسی، اقتصادی، دفاعی و اجتماعی را بسیار بالا می برد.
اگر ایران بخواهد در سال ۱۴۰۴ جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در منطقه را با حفظ هویت انقلابی و اسلامی در جهان اسلام و عامل سازنده با روابط بین الملل داشته باشد، چنین رویکردی می تواند اهداف مطروحه در آن را عملیاتی کند. تعریف نقش برای سیاست خارجی ایران(پل منطقه ای)، با مشخص کردن راهبردها و اولویت های ایران به همراه اهداف و روش های نیل به آنها، راه را بر تغییرات و نوسانات سینوسی در سیاست خارجی می بندد و سلیقه گرایی و تصمیم گیری های غیرکارشناسی را از ساحت منافع ملی به کنار خواهد زد.
پل منطقه ای؛ گره زدن امنیت ایران با کشورهای منطقه
ایده پل منطقه ای به دنبال گره زدن امنیت ملی ایران به امنیت کشورهای منطقه در مناطق چندگانه پیرامونی ایران است، این مساله می تواند گامی مهم در راستای ایجاد مجموعه های امنیتی منطقه ای باشد. پدیده های شومی همچون بنیادگرایی، تروریسم، قاچاق مواد مخدر، مهاجرت های غیرقانونی و … در منطقه به گونه ای است که می توان تهدیدات مشترک را پایه ای برای حرکت در جهت ایجاد فهم مشترک و به دنبال آن منافع مشترک در میان کشورهای منطقه برشمرد.
ایران پل منطقه ای، سیاست خارجی را در قالب دیپلماسی پویا، همه جانبه، اعتماد ساز و واقع بینانه قرار می دهد و بر لزوم ترمیم گرایی-تنش زدایی، تکاملگرایی(توجه به تجربیات پیشین انقلاب اسلامی)، استفاده از ظرفیت های نهادی موجود و تلاش برای ایجاد نهادهای مورد نیاز در سطح محیط پیرامونی ایران تاکید دارد.
ایفای نقش پل منطقه ای گام مهمی در خنثی کردن آثار تحریم ها و همینطور موجبات رشد و توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال برای جوانان مرز و بوم ایران است، این سیاست پویایی خاصی به اقتصاد ایران خواهد داد و با تبدیل ایران به یک قطب تجاری، ترانزیتی و مسیر انتقال انرژی می تواند معضل بیکاری را به حداقل برساند و زمینه توسعه بیشتر در مناطق مختلف کشور را فراهم آورد، در همین راستا لزوم توجه به توسعه بنادر چابهار، بندر امام خمینی(ره) و منطقه آزاد اروند، جزیره قشم و… می تواند در بخش های مختلف هتلداری، انبارداری، سیلو سازی، خدمات حمل و نقل،حق ترانزیت، کشتیرانی و … موجبات اشتغال و تحرک اقتصادی را در کشور فراهم کند. این سیاست علاوه بر خنثی کردن آثار تحریم، نقش مهمی در کاهش وابستگی اقتصاد کشور به نفت و گاز و در نتیجه کاهش آسیب پذیری کشور دارد.
