به گزارش گروه راهبرد خبرگزاری دانا ، ژنو امروز (پنجشنبه) هم
به مدت 2 روز میزبان مذاکرات ایران و گروه 1+5 (آمریکا، انگلستان، روسیه، فرانسه، چین
و آلمان) است. این گزارش به بررسی اجمالی تاریخچه استفاده ایران از انرژی هسته ای
در قبل و بعد از انقلاب اسلامی می پردازد.
آغاز پروژه استفاده از انرژی اتمی/ قبل از انقلاب
بعد از آنکه در سال 1957 ایران و آمریکا در چارچوب برنامه «اتم برای صلح» که آیزنهاور پیشنهاد کرده بود قرارداد همکاری در زمینه‌های غیرنظامی اتمی امضا کردند و بر پایه این قرارداد ایران چند کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده برای مصرف پژوهشی از آمریکا دریافت می‌کرد، مسیر هسته ای ایران دارای فراز و فرودهای بسیاری بود.
این روند را می توان به دوران قبل و بعد از انقلاب تقسیم بندی کرد و حتی بعد از انقلاب اسلامی هم رویکردها و تاکتیک های ایران و غرب در مواجهه با مساله هسته ای ایران در دولت های مختلف متفاوت و قابل تقسیم است.
در زمان رژیم شاه و در سال 1961 وزارت خارجه آمریکا با طرح ستاد مشترک آمریکا برای استقرار سلاح‌های اتمی در ایران مخالفت میکند.
در سال 1968 ایران پیمان‌نامه منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را در همان روزی که برای امضا ارایه شد، امضا کرد.
سال 1974 شاه ایران تشکیل سازمان انرژی اتمی ایران را اعلام کرد و سرپرستی این سازمان را به دکتر اکبر اعتماد سپرد که در سوئیس در رشته فیزیک تحصیل کرده بود. البته این سازمان مستقیما زیر نظر شاه اداره می‌شد.
در همان سال ایران قراردادی با شرکت کرافت‌ورک اونیون (کا. و. او) برای خرید دو نیروگاه آب تحت فشار ۱۲۰۰ مگاواتی برای نصب در بوشهر امضا کرد. همچنین قراردادی با شرکت فراماتوم فرانسه برای خرید دو نیروگاه ۹۰۰ مگاواتی برای نصب در بندر عباس امضا شد. بر اساس این قراردادها شرکت آلمانی و شرکت فرانسوی باید اورانیوم غنی شده اولیه را نیز تحویل می‌دادند و نیاز ایران برای 1 سال بعد را نیز تامین می‌کردند.
دوران انقلاب
در سال 1979آمریکا، به خاطر انقلاب اسلامی در ایران، تحویل اورانیوم بسیار غنی‌شده به این کشور را متوقف کرد. ایران توافقنامه خود با کنسرسیوم اورودیف را لغو کرد و خواستار آن شد که وام یک میلیارد دلاری این کشور که برای تکمیل نیروگاه تریکاستن داده شده بود، بازپس داده شود. همچنین ایران پرداخت‌های خود به ارودیف را که برای خدمات غنی‌سازی اورانیوم از سال ۱۹۷۷ آغاز شده بود متوقف کرد.
در همین تاریخ فریدون سحابی معاون وزارت نیرو و سرپرست سازمان انرژی اتمی ایران اعلام کرده که این سازمان بخش مهمی از فعالیت‌های خود را کاهش خواهد داد. او گفت که کار ساخت دو نیروگاه که آلمان غربی در بوشهر می‌سازد به نیمه رسیده و ادامه خواهد یافت اگرچه همه پروژه‌های نیروگاهی دیگر متوقف خواهد شد. او گفت که هیچ خارجی در فعالیت‌های سازمان انرژی اتمی بکار گرفته نخواهد شد و کار اکتشاف و استخراج اورانیوم ادامه خواهد یافت.
از سرگیری مجدد ساخت نیروگاه بوشهر
بعد از روی کار آمدن ولادیمیر پوتین وی تلاش کرد سیاست مستقلی از آمریکا برای کشورش تدارک ببیند. از این رو درصدد برقراری مجدد رابطه با کشورهایی برآمد که روسیه سال‌ها از آنها فاصله گرفته بود. از این رو بعد برقراری مجدد روابط دیپلماتیک با ایران، روسیه به همکاری در پروژه‌های عمرانی ایران علاقه‌مند شد که یکی از مهمترین آنها نیروگاه بوشهر بود و پوتین دستور به همکاری برای ادامه ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را صادر کرد. اين پروژه اساس همكاری‌های در حوزه انرژی ایران و روسیه را تشکیل داد.
دولت هفتم و هشتم
بیانیه سعدآباد/ اولین مذاکره هسته‌ای با سه کشور اروپایی، تهران
در ۲۹ مهر ۱۳۸۲ برابر با ۲۱ اکتبر ۲۰۰۳، در نشست مشترک وزاری خارجه سه کشور اروپایی و هیات ایرانی که در تهران، سعدآباد، برگزار شد، بیانیه‌ای اعلام گردید که به موجب آن، ایران برای بازدید بازرسان آژانس انرژی اتمی از تاسیسات اتمی خود اعلام همکاری کرد و گازدهی در سانتریفیوژهای نظنر را در راستای راسی‌آزمایی و اثبات صلح‌آمیز بودن فعالیت هسته‌ای ایران، بصورت داوطلبانه و برای مدت محدود تعلیق کرد. انگلیس و فرانسه نیز متعهد شدند تا از ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل جلوگیری کنند.
در این مذاکرات ریاست هیئت ایرانی را حسن روحانی و کمال خرازی بر عهده داشتند. ریاست هیئت اروپایی را هم دومینیک دو ویلپن، جک استراو و یوشکا فیشر وزیران خارجه سه کشور فرانسه، بریتانیا و آلمان بر عهده داشتند.
توافقنامه بروکسل
این توافقنامه در ۴ اسفند ماه ۱۳۸۲ برابر با ۲۳ فوریه ۲۰۰۴ به امضا رسید و ایران متعهد شد ساخت و آزمایش سانتریفیوژهای مورد نیاز برای غنی‌سازی را متوقف کند و اقدام به ساخت قطعات یدکی سانتریفیوژهای موجود در آن زمان را نیز تعلیق کند.
در این مذاکرات ریاست هیات ایرانی بر عهده حسن روحانی و ریاست هیات اروپایی بر عهده خاویر سولانا بود.
توافقنامه پاریس
این توافقنامه در ۱۴ نوامبر ۲۰۰۴ برابر با ۲۴ آبان ۱۳۸۳ در پاریس بین ایران و سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان به امضا رسید و به موجب آن ایران به عنوان اقدامی داوطلبانه در جهت اعتمادسازی -و نه به عنوان یک تعهد قانونی - پذیرفت که کلیه فعالیت‌های مربوط به غنی‌سازی و بازفرآوری مانند ساخت، تولید، نصب، آزمایش، سرهم‌بندی و راه‌اندازی سانتریفیوژهای گازی، و فعالیت‌های مربوط به جداسازی پلوتونیم را متوقف کند و در عوض اتحادیه اروپا سعی در پذیرش ایران در سازمان تجارت جهانی کند. نماینده مذاکره‌کننده ایران سیروس ناصری به همراه سفیران وقت ایران در پاریس، لندن و برلین بودند.
از سرگیری غنی‌سازی
پس از توافقنامه پاریس در سال اول فعالیت دولت نهم جمهوری اسلامی ایران، ایران اعلام کرد تعلیق داوطلبانه غنی‌سازی به پایان رسیده‌است و با فک پلمب، فعالیت‌های UCF اصفهان را تحت نظارت آژانس ادامه می‌دهد. همچنین ایران در ژانویه ۲۰۰۶ در حضور بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای تاسیسات مجتمع تحقیقاتی هسته‌ای نطنز را نیز فک پلمب کرد، اما شورای امنیت در مارس همان سال به ایران یک ماه فرصت داد تا فعالیت‌های هسته‌ای خود را متوقف کند.
در آوریل ۲۰۰۶ دانشمندان ایرانی موفق به تولید چرخه کامل سوخت هسته‌ای در مقیاس آزمایشگاهی شدند و ایران به کشورهای عضو باشگاه اتمی پیوست. شورای امنیت در ژوئیه ۲۰۰۶ قطعنامه ۱۶۹۶ را تصویب کرد که خواستار تعلیق غنی‌سازی اورانیوم در ایران بود. شورای امنیت در دسامبر همان سال قطعنامه ۱۷۳۷ را تصویب کرد که بیشتر فعالیت‌های تجاری، مالی، صنایع موشکی و هسته‌ای ایران را براساس بند ۴۱ فصل هفتم منشور ملل متحد، هدف قرار داده بود. این قطعنامه نخستین سند بین‌المللی حقوقی بود که فعالیت‌های هسته‌ای ایران را به‌عنوان تهدیدی علیه صلح و ثبات منطقه‌ای معرفی می‌کرد. تهران با تاکید بر بند ۴ معاهده ان‌پی‌تی این اتهامات را غیر مستند می‌خواند و خواستار رفتار غیر تبعیضی با فعالیت‌های اتمی این کشور بود.
مذاکرات دولت نهم و دهم با 1+5
هیات‌های مذاکره کننده ایران و گروه 1+5 در دولت نهم و دهم 9 بار بر سر یک میز به مذاکره نشستند.
تیر ماه 1387، مهر ماه 1388، آذر ماه 1389 به ترتیب مذاکرات ژنو یک، دو و سه برگزار و استانبول بهمن 1389 و همچنین 26 فروردین ماه 1391 میزبان دور بعدی گفت‌وگوها بود. این مذاکرات سوم و چهارم خرداد در بغداد و 29 و 30 خرداد ماه در مسکو برگزار و هشتم و نهم اسفند ماه 1391 و همچنین 16 و 17 فروردین ماه سال جاری (1392) نیز آلماتی قزاقستان میزبان این مذاکرات بود.
دوره ریاست‌جمهوری حسن روحانی
شروع دوره ریاست جمهوری حسن روحانی مصادف با دهمین سال مذاکرات هسته‌ای ایران با کشورهای غربی به حساب می‌آید. ورود حسن روحانی در نقش رییس جمهور ایران در شرایطی صورت می‌گیرد که در طول این سال‌ها دستاورد قابل ملاحظه‌ای در مذاکرات هسته‌ای حاصل نیامد و تنها تغییر، تبدیل طرف مذاکره‌کننده با ایران از نمایندگان ۳ کشور آلمان، فرانسه و انگلیس؛ به نمایندگان ۵ عضو دائم شورای امنیت به علاوه آلمان بوده است. کارشناسان تحقق وعده‌های اقتصادی حسن روحانی را در گرو لغو تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران می‌دانند که آن نیز به شرط به ثمر نشستن مذاکرات هسته‌ای ایران محقق خواهد شد.
مذاکرات ژنو ۴
این دور مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه 23 و 24 مهر ماه در شهر ژنو برگزار و ظریف وزیر امور خارجه طرح پیشنهادی جمهوری اسلامی به این نشست را با عنوان «پایانی بر یک بحران غیرضروری؛ آغازی برای افق‌های جدید» به صورت پاورپوینت به طرف‌های مقابل ارایه کرد.
در پایان چهار دور مذاکره ایران و 1+5 در ژنو بیانیه مشترکی هم شرح صادر شد. که در بخش از آن آمده است:
« برپایه فضای مثبت اولین جلسه وزیران در نیویورک در تاریخ ٢٦ سپتامبر، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران کلیات طرحی را به عنوان مبنای مذاکرات ارایه کرد که توسط اعضای گروه EU3+3 (سه کشور عضو اتحادیه اروبایی + 3) به عنوان مشارکتی مهم در فرآیند مذاکرات به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد.
اعضای هیات‌های نمایندگی مشورت‌های دوجانبه و مشترکی پیرامون عناصر مختلف رهیافت پیشنهادی را به صورت عمیق پیگیری کردند.
تصمیم گرفته شد که جلسه بعدی اعضای گروه در ژنو در تاریخ ٨-٧ نوامبر (16 و 17 آبان ماه) در ژنو برگزار شود.
اعضا همچنین موافقت کردند که کارشناسان هسته‌ای، علمی و امور تحریم کشورهای EU3+3 و جمهوری اسلامی ایران قبل از نشست آینده و برای بررسی اختلاف نظرات و تهیه و تدوین قدم‌های عملی تشکیل جلسه دهند.»
و بار دیگر ژنو...
تا ساعاتی دیگر تیم مذاکره کننده ایران و اعضای دیپلماتیک پنج عضو دایم شورای امنیت و آلمان در ژنو، سوئیس، گرد هم آمده‌اند تا در کاخ ملل، مقر سازمان ملل، مذاکرات درباره برنامه هسته‌ای ایران را ادامه دهند.
