گروه راهبرد
خبرگزاری دانا- امین فضلی*: در روزهای گذشته فایلی صوتی از قسمتی
از مکالمات رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه و پسرش، بلال در فضای مجازی انتشار
یافت. ادعا می شود که این مکالمات مربوط به روزی است که عملیات گسترده مبارزه با
فساد مالی آغاز شد. در این مکالمات اردوغان به پسر خود توصیه میکند که ده‌ها
میلیون یورو پول نقد را که خانه است انتقال دهد چرا که احتمال مراجعه پلیس به منزل
وی و تفتیش منزل وجود دارد. انتشار این فایل صوتی در روزهای نزدیک به انتخابات
تبدیل به بمب خبری ترکیه شده است.
مکالمه تلفنی اردوغان، ساختگی یا واقعی؟
نخست وزیر ترکیه پس از دیدار با مشاورانش در روز دوشنه، پنجم اسفند مدعی شد گفت وگوی منسوب به او و فرزندش «مونتاژ» شده و ارتباطی با واقعیت ندارد. ادوغان همچنین در سخنانی خود در محل حزب عدالت و توسعه به شدت به انتشار نوار صوتی منتسب به وی حمله کرده و آن را جعلی و ساختگی خوانده است.
دفتر نخست‌وزیری ترکیه نیز طی بیانیه‌ای که در روز ۶ اسفند بر روی سایت خود انتشار داد این مکالمه را «مونتاژی غیراخلاقی» توصیف کرده و تمامی این نوار را ساختگی خواند. دفتر نخست‌وزیری از پیگرد افرادی خبر داده است که در این دسیسه کثیف علیه نخست‌وزیر دست داشته‌اند.
قریب به اتفاق روزنامه‌نگاران نزدیک به دولت این شنودها را کار طرفداران جنبش اسلامگرای گولن در ترکیه می دانند. «ییلدرای اوغور» یکی از روزنامه نگاران طرفداران دولت ضمن ادعای نفوذ طرفداران گولن در مراکز حساس امنیتی ترکیه می گوید: « آنان حتی از دفتر کار نخست وزیر در خانه اش و ساختمان نخست وزیری شنود کرده اند. آنها با انتشار این شنودها می خواهند در آستانه انتخابات محلی به آقای اردوغان ضربه بزنند اما موفق نخواند شد. چرا که او مرد عقب نشینی نیست.»
از سویی طرفداران جماعت گولن این ادعاها را خلاف واقعیت دانسته و آن را اتهام طرفداران اردوغان برای فرافکنی و فرار از فسادهای موجود دانسته‌اند.
ولی رهبر حزب «جمهوری خلق» سخنان اردوغان درباره شنود تلفن‌های رمزنگاری شده‌اش را نشان دهنده صحت نوار صوتی منتسب به وی دانست و افزود: «ما این نوار صوتی را به چند متخصص داده ایم و آنها تعلق صداها به نخست‌وزیر و فرزندش را تایید کرده‌اند.»
«گورسل تکین»، معاون حزب جمهوری خلق نیز با واقعی دانستن این نوار در گفت وگو با خبرنگاران گفت: «تا کنون ۱۷ نوار صوتی منتسب به اردوغان منتشر شده و هیچ کدام از اینها تکذیب نشده‌اند. امکان تکذیب این فایل صوتی نیز وجودندارد.»
«ارطغرل اوزکوک» از روزنامه نگاران مشهور ترکیه هم در مصاحبه‌ای با کانال«سی‌ان‌ان ترک» با اشاره به حاشیه اتفاقات پارک گزی گفت: «اگر نخست‌وزیر ترکیه در زمان حوادث گزی به ایجاد شانتاژ خبری با عنوان سرو مشروبات الکلی در مسجدی در استانبول و همچنین ضرب و شتم یک زن محجبه از سوی تظاهرکنندگان نمی‌پرداخت، ادعای وی در زمینه دسیسه‌چینی علیه‌اش درست بود، اما حالا اگر این نوار صوتی جعلی هم باشد بسیاری از مردم جعلی بودن آن را قبول نمی‌کنند چون شخص اردوغان هم از این ابزار علیه مخالفانش استفاده کرده است.»
برخی از کاربران سایت‌های اجتماعی با اشاره به تاریخ‌های مندرج در فایل صوتی گفته اند که احتمال تماس اردوغان با پسرش در آن زمان وجود ندارد چرا که در آن تاریخ‌ها اردوغان یا در سفر بوده یا در ساعت ادعا شده در فایل صوتی، در حال سخنرانی بوده است.
«کمال قلیچداراوغلو» رهبر حزب «جمهوری خلق» در واکنش به این ادعا گفته است:«سازمان دولتی ارتباطات و مخابرات ترکیه تاریخ و ساعات تمامی تماس‌های تلفنی اردوغان را دارد. این سازمان ریز مکالمات تلفن‌های رمزنگاری شده اردوغان را دارد. از اردوغان دعوت می‌کنم از آن سازمان بخواهد ساعات مکالمه‌هایش را منتشر کند.»
«دنگیر میرمحمت فرات»، معاون سابق اردوغان، در گفت وگویی با کانال تلویزیونی «هالک تی‌وی» با اشاره به این‌که چند بار این فایل صوتی را گوش کرده است، آرزو کرد این نوار ساختگی باشد. وی افزود: «مصلحت نیست اگر نخست‌وزیر جمهوری ترکیه زیر بار این اتهام قرار بگیرد. اگر صحت این مورد ثابت شود اقتصاد ترکیه زیر بار این مساله به هم خواهد ریخت و دموکراسی ترکیه زخم‌های شدیدی برمی‌دارد.»
«عبداللطیف شن‌ار»، از پایه‌گذاران حزب «عدالت و توسعه» و معاون سابق رجب طیب اردوغان در سال های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۹ که زمانی یکی از نزدیک‌ترین افراد به نخست‌وزیر ترکیه بود، ضمن تایید صحت فایل منتشرشده گفت: «هیچ شکی ندارم که این صدا متعلق به نخست وزیر است.» وی همچنین در یک مصاحبه تلوزیونی چنین گفت:«من هم این فایل صوتی را گوش کردم. به نظر من جای هیچ شبهه‌ای نیست. به عنوان کسی که سال ها در کنارش بودم و بارها و بارها تماس تلفی با ایشان داشتم صحت این مکالمه را با توجه به عکس‌العمل ها، تن صدا، طرز بیان نکات سوالی بدون خلل می دانم.»
واکنش های داخلی به انتشار مکالمه اردوغان
رهبر حزب مخالف جمهوری خلق، کمال کیلیچداراوغلو این مکالمه را سندی برای گستردگی فساد مالی در دولت و حزب عدالت و توسعه ارزیابی کرد و خواهان استعفای اردوغان از سمت نخست وزیری شد.
قلیچداراوغلو در نشست پارلمانی نمایندگان حزب متبوعش در 6 اسفند با شاره به فرار رییس جمهور اوکراین با چمدان های پر از پول گفت: «اردوغان نمی‌گوید این سخنان من نیست. تنها از مونتاژ بودن این نوار بحث میکند. با این رسوایی، نصیحت من به نخست‌وزیر این است که یا از کشور فرار کند یا از سمت خود استعفا کند.» وی با یادآوری سخنان نخست‌وزیر ترکیه مبنی بر شنود تلفن‌های رمزنگاری شده‌اش گفت:«کسی که حکومت را تاراج میکند نباید در راس قدرت بنشیند، زیرا یک دزد نباید نخست‌وزیر باشد.»
همچنین هنگامی که او می‌خواست نوار صوتی منتسب به نخست‌وزیر ترکیه و پسرش را پخش کند بسیاری از کانال‌های تلویزیونی پخش زنده را قطع کردند.
حزب «حرکت ملی»، دیگر حزب مخالف نیز با برگزاری جلسه فوق العاده شورای مرکزی در شب انتشار این فایل به بررسی تبعات انتشار این فایل، واکنش های احتمالی به آن و چگونگی مواجهه با آن مورد بحث قرار گرفت. «دولت باغچه‌لی» رهبر این حزب در واکنش به انتشار نوار صوتی گفت: «مشخص شد که پدر و پسر در یک پرونده بسیار بزرگ فساد و رشوه خواری دست دارند. این نشان می‌دهد که نخست‌وزیر در راس فساد در ترکیه قرار گرفته است.»
باغچه‌لی از اردوغان خواست جعلی بودن این نوار صوتی را ثابت کند، چرا که در غیر این صورت «اردوغان یک ثانیه هم نباید بر صندلی نخست‌وزیری ترکیه بنشیند.»
انعکاس فایل مکالمه اردوغان در رسانه‌های اروپا
رسانه‌های اروپا نیز به موضوع فایل صوتی انتشار یافته در فضای مجازی پرداختند. ویدیوی شنود مکالمات نخست وزیر که در مدت کوتاهی توسط ۱.۵ میلیون نفر در اینترنت دیده شده است مورد توجه رسانه‌های معتبر دنیا نیز قرار گرفت و بیشتر این رسانه‌ها ترجمه این مکالمات را به صورت مکتوب در دسترس مخاطبین خود قراردادند. بعضی از خبرگزاری‌ها مانند رویترز انتشار این خبر را به عنوان خبر فوری در خروجی های خود قراردادند.
بنا به ادعای رویترز اردوغان از پسرش خواسته تا تمامی پول های نقدی را که در دست دارد انتقال دهد. رویترز ضمن اشاره به تکذیب صحت این فایل صوتی از طرف دفتر نخست وزیری ترکیه، جمله «دولت ترکیه مشروعیت خود را از دست داده است» را به نقل از حزب مخالف تکرار کرده است.
سایت «لیولیک»، یکی از سایت های معروف خبری نیز اقدام به نشر ترجمه تمامی مکالمات بین رجب طیب اردوغان و پسرش به صورت دقیق به زبان انگلیسی کرده است. این سایت همچنین فایل این مکالمه را در دسترس مخاطبان خود قرار داده است.
نشریه انگلیسی زبان «گاردین» نیز ضمن دسته بندی ترکیه در بین کشورهای آلوده به فساد مالی، واکنش مردم ترکیه و روسیه در مورد فسادهای مالی روی داده در این دو کشور را مورد مقایسه قرار داده است. در این مقاله که به قلم «میشا گلنی» نگاشته شده ضمن اشاره به وجود مقاومت عمومی مردم در برابر سیاست های آلوده به فسادهای مالی در سراسر دنیا کشورهایی مانند ترکیه، برزیل، اوکراین و نیز کشورهایی که بهار عربی را تجربه کرده اند، به عنوان نمونه مطرح شده‌اند.
دعوت به استعفای نخست وزیر اردوغان از طرف رهبر حزب جمهوریت خلق سوژه «تایمز» بود. این روزنامه همچنین با اشاره به تکذیبیه دفتر نخست وزیری، انتشار این فایل را مهمترین خبر ترکیه پس از آغاز عملیات علیه فساد مالی دانست.
«تلگراف» نیز با طرح سوال «پول های نقد در دست بلال اردوغان چگونه و به کجا انتقال یافته است؟» به موضوع فایل صوتی مکالمات اردوغان و پسرش پرداخته است. این نشریه نیز در مقاله خود به انتشار تکذیبیه دفتر نخست وزیری ترکیه اشاره کرده است.
نشریه آمریکایی «واشنگتن پست» نیز خبر دعوت احزاب مخالف دولت از اردوغان به استعفا از نخست وزیری را در کنار تکذیبیه دفتر نخست وزیری انتشار داده است. نهاد نخست وزیری ضمن تکذیب صحت فایل صوتی منتشرشده در اینترنت، این عمل را مجرمانه توصیف کرده و خواستار محاکمه عاملین شده است.
نشریات «اشپیگل» چاپ آلمان و «نیویورک تایمز» چاپ آمریکا و همچنین شبکه خبری انگلیسی زبان «الجزیره» نیز طی مقالاتی مشابه به این موضوع پرداخته اند.
آیا اردغان می تواند از بحران خارج شود؟
انتشار مکالمات اردوغان با پسرش برای انتقال مبلغ بسیار بالایی پول نقد از منزلش و تبدیل آنها و پول شویی حدودا دو ماه بعد از عملیات مبارزه با فساد مالی که در شهرهایی مانند استانبول، آنکارا و ازمیر صورت گرفت و منجر به دستگیری فرزندان و وابستگان نزدیک چند تن از وزیران وقت شد که شرایط بسیار نامطلوبی را برای حزب حاکم عدالت و توسعه بوجود آورد.
اگرچه تا قبل از انتشار فایل شنود مکالمه، اردوغان موفق به دور نگه‌داشتن خود از مرکز اتهامات شده‌بود ولی پس از انتشار این فایل شخص نخست وزیر نیز آماج حملات اپوزسیون قرار گرفته است. مردم ترکیه نیز اخبار و اتفاقات موجود را به نظاره نشسته است تا بین ادامه یک دهه اعتماد به حزب آ.ک.پ و یا کنار گذاردن آن قضاوت کند. نقش اردوغان به عنوان رهبر حزب و نخست وزیر در گذر از این بحران بسیار حیاتی خواهدبود. آیا رهبر کاریزماتیک حزب اسلامگرای عدالت و توسعه خواهد توانست اعتماد مردم را حفظ کند؟
* کارشناس مسایل ترکیه
