گروه آموزش
خبرگزاری دانا (داناخبر) – مریم خباز *: اگر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش را نقشه
راهی برای نظام آموزشی کشور بدانیم، رویکرد قطعی مدارس از این پس باید پژوهش‌محوری
به جای آموزش مداری باشد البته فعلا تعداد دانش‌آموزان و معلمانی که روحیه تحقیق دارند
و وارد گود پژوهش می‌شوند نسبت به جمعیت میلیونی این دو قشر بسیار کم است.
پژوهش‌سراهای
دانش‌آموزی نیز که کانون اصلی پژوهش‌های دانش‌آموزی محسوب می‌شود، اگر در نقطه‌ای از
کشور موفق است درنقطه‌ای دیگر چرخ آن لنگ می‌زند.
پژوهش‌سرای
استاندارد
یک پژوهش‌سرای استاندارد
از نظر فیزیکی باید مکانی باشد دارای کتابخانه، آزمایشگاه، کارگاه رایانه، حداقل سه
کلاس درس، سالن مطالعه، نمازخانه و محل استقرار دبیران و استادان که برخی از پژوهش‌سراهای
کشور از این امکانات برخوردارند و برخی دیگر نه.
کمبود اصلی
در واقع پژوهش‌سراهایی
که با استانداردها فاصله دارند بیشتر از نظر تجهیزات و لوازم و تهیه مواد اولیه در
مضیقه اند که چون طبق اساسنامه، بودجه‌ای ثابت به آنها اختصاص نمی‌یابد، مدیران این
مجموعه‌ها مجبورند به حمایت‌های نه‌چندان منظم آموزش و پرورش استان‌ها یا مناطق دل
ببندند یا روی کمک‌های مردمی حساب کنند.
انحراف پژوهش سراها از اهداف تعریف شده
این شرایط به این
علت جای تامل دارد که به تدریج سبب به انحراف رفتن برخی پژوهش‌سراها شده به طوری که
تعدادی از آنها برای تامین هزینه‌های خود دست به کار برگزاری کلاس‌های کنکور و تقویتی
شده‌اند یا پژوهش‌ها را سرسری گرفته و به ظواهر به جای پرداختن به عمق، بسنده کرده‌اند.
اساسنامه ای که
باید بازنگری شود
سال 81 نطفه پژوهش‌سراها
بسته شد و سال 82 نخستین مراکز پژوهشی ویژه دانش‌آموزان آغاز به کار کرد.
اساسنامه‌ای که در
آن سال برای پژوهش‌سراهای دانش‌آموزی نوشته شد خالی از اشکال نیست، به خصوص وقتی واجدین
شرایط عضویت در پژوهش‌سرا را می‌شمرد. طبق اساسنامه، دانش‌آموزان دوره مـتوسطه و پیش‌دانشگاهی
می‌توانند از امکانات پژوهش‌سرا استفاده کنند البته نه همه دانش‌آموزان این دوره‌ها.
طبق اساسنامه، دانش‌آموزانی که به تشخیص مدرسه از توانایی، استعداد و علاقه کافی به مطالعه و تحقیق برخوردارند، دانش‌آموزانی که در مسابقات علمی، فرهنگی و هنری، تحقیقاتی و آزمایشگاهی موفق به رتبه شده‌اند، دانش‌آموزان واجد شرایط شرکت در مراحل جشنواره خوارزمی و المپیاد‌ها و دانش‌آموزانی که در هر پایه و رشته تحصیلی حایز رتبه‌های اول تا پنجم در سطح مدارس باشند می‌توانند عضو پژوهش‌سرا باشند.
طبق این دسته‌بندی، فقط گروهی خاص از دانش‌آموزان دوره متوسطه
(منظور دبیرستانی‌های سابق) می‌توانند به وادی پژوهش وارد شوند و بقیه با این که حتما
استعدادهای کشف نشده زیادی دارند باید تماشاگر باشند.
البته این بخش از
اساسنامه در بسیاری از پژوهش‌سراهای کشور رعایت نمی‌شود، چنانچه مدیران برخی پژوهش‌سراها
این محدودیت‌ها را برداشته‌اند و در را به‌روی دانش‌آموزان در همه مقاطع باز گذاشته‌اند.
نقاط درخشان هم
وجود دارد
کارنامه پژوهش‌سراها همیشه تیره و تار نیست. تاکنون از دل برخی از این پژوهش‌سراها، اختراعات و ابداعاتی بیرون آمده که صاحبان آن را به مدارج بالای علمی رسانده و در داخل و خارج از کشور مطرح کرده، مثل پژوهش‌سرای ابن سینای تهران که تاکنون 50 ثبت اختراع و 30 مقاله ملی و بین‌المللی داشته و در حوزه نانو یکی از قطب‌های پژوهشی کشور است.
پژوهش‌سرای شهید خوشبخت
بوشهر نیز قطب نجوم است و تاکنون در مسابقات نجوم موفق بوده و در حوزه‌های رباتیک،
نانو، بیوتکنولوژی و جشنواره‌های خوارزمی حرفی برای گفتن داشته است.
پژوهش‌سراها گمنام
مانده‌اند
این که پژوهش‌سراها هنوز بعد از ده سال از آغاز فعالیت میان دانش‌آموزان و معلمان شناخته‌شده نیستند نیز ایرادی دیگر است که نمی‌شود از آن چشم‌پوشی کرد.
مشاهدات میدانی این نتیجه را داشت که افراد مورد سوال حتی تاکنون نام پژوهش‌سرای دانش‌آموزی را نشنیده‌اند چه رسد به این که عضو آن باشند و برای هدایت ایده‌های خود از امکانات آن استفاده کرده باشند.
