یک دیپلمات سابق کشورمان معتقد است به دلیل ماندن در تاریخ نتوانستیم راهبرد درستی برای ارتباط با کشورهای خارجی از جمله روسیه طراحی کنیم.
گروه راهبرد خبرگزاری دانا (داناخبر) – نصرت الله تاجیک *: به دلیل ماهیت پیچیده مباحث هسته ای و همچنین اوضاع پیچیده تر جهانی و روابط بین الملل که اثرات تشدید کننده ای بر سیاست خارجی کشورهای درگیر در هر سطح می گذارد، تجزیه و تحلیل خطی و با استفاده از تئوری های علمی منسوخ شده یک رشته خاص جوابگوی سوالات مطروحه این مباحث نیست بلکه باید از خواص بین رشته ای در این زمینه استفاده کرد.
بنابراین نتیجه موفقیت آمیز مذاکرات کنونی ایران با مجموعه گروه 1+5 اثرات مهمی بر اوضاع منطقه ای، جهانی و سیاست خارجی تعدادی از کشورها خواهد گذاشت.
به دلیل همین تاثیرات است که ماهیت مساله هسته ای را یک مقوله ژئوپلیتیکی می دانم که باید در طراحی های سیاست خارجی ایران از دینامیسم تئوری های ژئوپلیتیکی استفاده کرد؛ یعنی حتی با تئوری های ژئوپلیتیکی ایستا نیز نمی توان به تجزیه وتحلیل وضعیت کنونی مساله هسته ای پرداخت. دینامیسم ژئوپلیتیکی ایجاب می کند وزن هر پدیده یا عنصر در تجزیه وتحلیل حاصلضرب وزن ایستای آن در مختصات زمانی و مکانی اش باشد.
بنابراین هیچ عنصری در تجزیه وتحلیل دارای وزن ثابتی نبوده که هیچ، بلکه وزن متغیرش نشان از جایگاهش و زمانی دارد که ما قصد داریم به وزن کشی بپردازیم.
با این مقدمه، روسیه یکی از کشورهایی است که دارای ویژگی های زیر است:
1- غیرعادی است؛ یعنی دارای ویژگی های بسیار متضاد است؛ هم در فرهنگ و هم در سیاست اعم از داخلی و خارجی.
2- ابرقدرت است؛ اگر منافعش ایجاب کند امکانات سخت افزاری را برای رودررویی با ابرقدرت دیگر دارد.
3- همسایه شمالی ایران است باسابقه چندقرن افت وخیز در روابط که هم دوکشور دارای تجربه های خوب و بد نسبت به یکدیگر هستند و هم غرب نسبت به نزدیک شدن بیش از حد این دو به یکدیگر حساس است.
4- در مسایل هسته ای دخیل است و از جمله کشورهایی است که از حل مسایل هسته ای ایران و غرب مثبت یا منفی متاثر می شود.
5- روسیه از قدیم به «خرس خفته» تعبیر می شد که وقتی بیدار شود حتی با تاخیر و تانی هر آنچه در سر راهش است، خراب می کند.
با این تعابیر طبیعی است در تجزیه وتحلیل مسایل هسته ای آنجا که صحبت از تعامل ایران و روسیه پیش می آید، نباید صحبت از عدم اطمینان به روسیه کرد. اطمینان از مقولات اخلاقی است که در دنیای کنونی که آمیخته ای از منافع و قدرت موتور حرکت تعاملات و تحولات است جایگاهی ندارد یا حداکثر دارای ارزش یا وزنی ایستا و جزیی است.
ما باید در طراحی های سیاست خارجی خود عناصر جدیدی تولید کنیم که پاسخگوی نیازهای زمانه باشند. بدیهی است برای برون رفت از بن بست کنونی در زمینه چگونگی ایجاد توازن بین حفظ چرخه سوخت هسته ای در ایران از یک سو و اتخاذ رفتارهای اعتمادساز از سوی ایران، باید تعادلی برقرار باشد که هیچ یک از دوطرف این معادله خدشه دار نشود، نه اعتماد سازی و نه تداوم چرخه سوخت.
بنابراین باید راهبرد تیم مذاکره کننده حفظ میزان اورانیوم غنی شده کنونی در ایران باشد نه ارسال آن به خارج، مگر آنکه با طراحی راهکار و جایگزین مناسب از لحاظ فنی یا سیاسی و حقوقی برای هر سناریوی آتی فرمولی قابل اجرا ارایه شود و هم اکنون در تفاهمنامه جامع وجود داشته باشد.
متاسفانه به دلیل ماندن در تاریخ، ما تاکنون کمتر موفق شده ایم با دینامیسم پدیده ها کنار بیاییم. اختلاف روسیه و غرب نعمتی بود که اگر ما نتوانسته باشیم از آن در حل مشکلات سیاست خارجی مان استفاده کنیم باید از این فرصت سوزی ها از مردم پوزش بخواهیم.
البته نگارنده شخصا معتقدم به طورکلی بهره برداری خوبی کرده ایم و آنگونه که در مقاله مذکور آمده کسی ما را هل نداد که در کنار روس ها قرار بگیریم. منافع ما ایجاب می کرد و بهره برداری کردیم و اتفاقا از هر دو طرف باید امتیاز می گرفتیم که گرفتیم و هیچ امتیاز منفی هم غرب به این بازی ما نداد.
موارد پنج گانه بالا به طور کامل نشان می دهد که این عین منافع و مصالح ملی ایران است که از حداکثر پتانسیل تعاملات سیاست خارجی خود در چنین مقطعی برای کسب منافع ملی با روس ها تعامل سازنده داشته باشیم تا مشکلات خود را نه تنها در زمینه هسته ای بلکه در سایر زمینه حل کنیم.
در دنیای منافع و قدرت، سیاست خارجی همچون تجارت و هر دو همچون رودخانه دوساحل دارند که هر دو طرف منتفع می شوند. بهره برداری از هر پدیده منطقه ای و جهانی برای تحول در سیاست خارجی و تقویت موتور محرکه آن در حقیقت خود یک بازی ژئوپلیتیکی در تعامل با غرب و شرق و انداختن روابط در جاده توازن استقلال و عدم وابستگی است.
اگر غرب به دنبال برهم زدن توازن قوای منطقه ای و کریه کردن چهره ژئوپلیتیکی منطقه است چرا ما نباید با واقع گرایی و تعقل وارد بازی غرب شده و خودمان بازی سازی کنیم؟
*دیپلمات بازنشسته
منبع: شرق
بنابراین نتیجه موفقیت آمیز مذاکرات کنونی ایران با مجموعه گروه 1+5 اثرات مهمی بر اوضاع منطقه ای، جهانی و سیاست خارجی تعدادی از کشورها خواهد گذاشت.
به دلیل همین تاثیرات است که ماهیت مساله هسته ای را یک مقوله ژئوپلیتیکی می دانم که باید در طراحی های سیاست خارجی ایران از دینامیسم تئوری های ژئوپلیتیکی استفاده کرد؛ یعنی حتی با تئوری های ژئوپلیتیکی ایستا نیز نمی توان به تجزیه وتحلیل وضعیت کنونی مساله هسته ای پرداخت. دینامیسم ژئوپلیتیکی ایجاب می کند وزن هر پدیده یا عنصر در تجزیه وتحلیل حاصلضرب وزن ایستای آن در مختصات زمانی و مکانی اش باشد.
بنابراین هیچ عنصری در تجزیه وتحلیل دارای وزن ثابتی نبوده که هیچ، بلکه وزن متغیرش نشان از جایگاهش و زمانی دارد که ما قصد داریم به وزن کشی بپردازیم.
با این مقدمه، روسیه یکی از کشورهایی است که دارای ویژگی های زیر است:
1- غیرعادی است؛ یعنی دارای ویژگی های بسیار متضاد است؛ هم در فرهنگ و هم در سیاست اعم از داخلی و خارجی.
2- ابرقدرت است؛ اگر منافعش ایجاب کند امکانات سخت افزاری را برای رودررویی با ابرقدرت دیگر دارد.
3- همسایه شمالی ایران است باسابقه چندقرن افت وخیز در روابط که هم دوکشور دارای تجربه های خوب و بد نسبت به یکدیگر هستند و هم غرب نسبت به نزدیک شدن بیش از حد این دو به یکدیگر حساس است.
4- در مسایل هسته ای دخیل است و از جمله کشورهایی است که از حل مسایل هسته ای ایران و غرب مثبت یا منفی متاثر می شود.
5- روسیه از قدیم به «خرس خفته» تعبیر می شد که وقتی بیدار شود حتی با تاخیر و تانی هر آنچه در سر راهش است، خراب می کند.
با این تعابیر طبیعی است در تجزیه وتحلیل مسایل هسته ای آنجا که صحبت از تعامل ایران و روسیه پیش می آید، نباید صحبت از عدم اطمینان به روسیه کرد. اطمینان از مقولات اخلاقی است که در دنیای کنونی که آمیخته ای از منافع و قدرت موتور حرکت تعاملات و تحولات است جایگاهی ندارد یا حداکثر دارای ارزش یا وزنی ایستا و جزیی است.
ما باید در طراحی های سیاست خارجی خود عناصر جدیدی تولید کنیم که پاسخگوی نیازهای زمانه باشند. بدیهی است برای برون رفت از بن بست کنونی در زمینه چگونگی ایجاد توازن بین حفظ چرخه سوخت هسته ای در ایران از یک سو و اتخاذ رفتارهای اعتمادساز از سوی ایران، باید تعادلی برقرار باشد که هیچ یک از دوطرف این معادله خدشه دار نشود، نه اعتماد سازی و نه تداوم چرخه سوخت.
بنابراین باید راهبرد تیم مذاکره کننده حفظ میزان اورانیوم غنی شده کنونی در ایران باشد نه ارسال آن به خارج، مگر آنکه با طراحی راهکار و جایگزین مناسب از لحاظ فنی یا سیاسی و حقوقی برای هر سناریوی آتی فرمولی قابل اجرا ارایه شود و هم اکنون در تفاهمنامه جامع وجود داشته باشد.
متاسفانه به دلیل ماندن در تاریخ، ما تاکنون کمتر موفق شده ایم با دینامیسم پدیده ها کنار بیاییم. اختلاف روسیه و غرب نعمتی بود که اگر ما نتوانسته باشیم از آن در حل مشکلات سیاست خارجی مان استفاده کنیم باید از این فرصت سوزی ها از مردم پوزش بخواهیم.
البته نگارنده شخصا معتقدم به طورکلی بهره برداری خوبی کرده ایم و آنگونه که در مقاله مذکور آمده کسی ما را هل نداد که در کنار روس ها قرار بگیریم. منافع ما ایجاب می کرد و بهره برداری کردیم و اتفاقا از هر دو طرف باید امتیاز می گرفتیم که گرفتیم و هیچ امتیاز منفی هم غرب به این بازی ما نداد.
موارد پنج گانه بالا به طور کامل نشان می دهد که این عین منافع و مصالح ملی ایران است که از حداکثر پتانسیل تعاملات سیاست خارجی خود در چنین مقطعی برای کسب منافع ملی با روس ها تعامل سازنده داشته باشیم تا مشکلات خود را نه تنها در زمینه هسته ای بلکه در سایر زمینه حل کنیم.
در دنیای منافع و قدرت، سیاست خارجی همچون تجارت و هر دو همچون رودخانه دوساحل دارند که هر دو طرف منتفع می شوند. بهره برداری از هر پدیده منطقه ای و جهانی برای تحول در سیاست خارجی و تقویت موتور محرکه آن در حقیقت خود یک بازی ژئوپلیتیکی در تعامل با غرب و شرق و انداختن روابط در جاده توازن استقلال و عدم وابستگی است.
اگر غرب به دنبال برهم زدن توازن قوای منطقه ای و کریه کردن چهره ژئوپلیتیکی منطقه است چرا ما نباید با واقع گرایی و تعقل وارد بازی غرب شده و خودمان بازی سازی کنیم؟
*دیپلمات بازنشسته
منبع: شرق
