حوزه هنری کودک و نوجوان در سومین سال تاسیس و فعالیت با تغییر مدیریت عالی خود روبرو شده‌است. محمد سرشار که ایده پرداز و یکی از بانیان این مرکز نوپای فرهنگی بود به رسانه ملی منتقل و عباس محمدی جایگزین وی شد.
این اتفاقات در حالی روی داد که با گذشت سه سال از فعالیت این مرکز درباره ماهیت و برونداد اصلی فعالیت‌های آن اطلاعات قابل اتکایی در رسانه‌ها منتشر نشده بود.
* برای شروع این گفتکو مایلم کمی درباره کارکردهای حوزه هنری کودک و نوجوان صحبت کنم. به نظر می‌رسد چندان به طور ملموس و مشخص برای مخاطبان شما و حتی اهالی رسانه معلوم نیست که این مرکز چه فعالیتی را در دست اجرا دارد و خروجی فعالیت‌های آن چیست. به نظرم در این زمینه بیشتر از هر چیز تاکنون به بیان موضوعات تئوری بسنده شده است. به همین خاطر شاید دیگر وقتش رسیده باشد که مدیر این مرکز درباره برونداد آن صحبت کند.
حوزه هنری کودک و نوجوان جزئی از یک کل واحد است. ما جزئی از حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی هستیم و اهداف و فعالیت‌های ما در راستای اهداف و فعالیت‌های آن تعریف شده است. بخشی از این اهداف اسناد بالادستی و بخشی نیز بالطبع پیگیری و اجرای مطالبات مقام معظم رهبری در حوزه کودک و نوجوان است که در قالب بیانات ایشان مطرح شده است. در این زمینه می‌توانم به مساله ارتقاء سرانه مطالعه، مقابله با تهاجم فرهنگی و ... اشاره کنم. اینها همان اسناد بالادستی ما هستند و در تلاشیم تا آنها را محقق کنیم.
شما از خروجی پرسیدید. کار کودک و نوجوان کار حساس و خطیری است و نمی‌توان بدون مطالعه به آن وارد شد. لذا نیاز به کار تئوری و بررسی مسائل یک ضرورت است. این فعالیت قرار است به صورت نسلی انجام شود و مثلاً قرار نیست دو یا سه سال بعد از اجرای آن محتوایش تغییر کند. از طرف دیگر برخی مسائل روز هم هست.
باید ارگانی باشد که مسئله حفظ و تعالی نسل جوان را برعهده بگیرد و کجا بهتر از حوزه هنری برای این کار. اینها را گفتم که اعلام کنم فعالیت اصلی ما در زمینه‌های مطالعاتی است – به مثابه اتاق فکر - و این مطالعات نیز خروجی‌اش در قالب کتاب خواهد بود هر چند که ما در بحث پویانمایی، موسیقی و ... هم فعالیت داریم که در برگیرنده آموزش‌های غیر مستقیم تعلیمی و تربیتی نیز هستند.
مأموریت ویژه ما اما به طور مشخص بحث تولید محتوا و کتاب‌هایی برای مخاطب کودک و نوجوان در راستای تعالی و اصلاح فرهنگ عمومی بر مبنای فرهنگ ایرانی - اسلامی است.
* با این حساب باید سوال کنم که فرق تولیدات شما با واحدهای ادبیات کودک و نوجوان ، موسیقی و یا انیمیشن حوزه هنری در چیست؟
فرقی چندانی ندارد اما خروجی آنجا تنها منوط به ادبیات کودک و نوجوان است و اینجا حوزه هنری کودک و نوجوان است و در کل همه ما جزئی از یک پیکره واحدیم و خروجیهایمان در راستای اهداف تعیین و تعریف شده است و قرار نیست موازی کاری انجام شود.
* منظورم این است کار تولید کتابی که در اینجا دارید، در دفتر ادبیات کودک و نوجوان امکان تحقق نداشت؟
امکانش که هست اما کار برای پیشرفت نیاز به تعامل و مشورت دو طرفه و تقسیم کار دارد. با توجه به ابزار و امکانات هر دو طرف همه تلاش ما و سایر دوستان در رسیدن به یک هدف مشخص است. شاید عده و عده دفتر ادبیات – در آن بخش خاص - از ما بیشتر باشد اما ما کارهای مطالعاتی و پژوهشی لازم برای تولید محصولات برای مخاطب کودک را به طور مشخص با حجم بیشتری به جلو می‌بریم.
دوستانی هم هستند که روی آن نظر می دهند و نتجه کار نیز عملیاتی می شود. فضای کار ما فضایی تعاملی است به مثابه دو دست در یک بدن و حوزه هنری نیز مرکز ستادی و رأس است که راهی مشخص طی می‌کند و به تولیدی مشخص می‌اندیشد.
* الان به طور مشخص شما به مرحله خروجی گرفتن و یا برونداد مکتوب رسیده‌اید؟
ما فعلاً در مرحله مطالعاتی و پژوهشی به سر می‌بریم.
* در چه حوزه‌ای؟
ادبیات کودک و نوجوان، به ویژه شعر حکمی، فلسفی و اسلامی که خروجی این کار پژوهشی خواهد بود به مثابه نقشه راه برای آفرینش‌های موضوعی مرتبط و دیگر اینکه بیانگر این است که تا الان ماحصل تولیداتمان چه بوده و چه دستاوردی داشته و باید از این پس چه مسیری را طی کرد.
بگذارید مثالی بزنم، شعر کودک و نوجوان آزاد اگر اشتباه نکنم بالغ بر یک قرن است که در ایران در حال تولید و انتشار است اما خروجی فعالیت در آن جز معدودی از آثار بزرگان این عرصه، مطلوب نیست. این مسئله به ویژه در میان ناشران خصوصی بیشتر دیده می‌شود، آنهایی که برای ادامه حیات و لغو نشدن مجوزشان مجبورند سالانه حداقل ۱۰ کتاب چاپ کنند بی‌آنکه برای کیفیت آن سنجش و عیاری وجود داشته باشد.
آنچه تولید شده آثار دم دستی فاقد محتوا بوده که باید با آنها مقابله شود و اگر هم نمی‌شود باید مرکزی باشد که در مقابله با آنها آثاری درخور و قابل اعتنا تولید کند. در بحث داستان هم این مسئله صدق می‌کند اما کمتر. با این وجود نزدیک به هفتاد درصد از داستان‌های کودک و نوجوان موجود در کشور وارداتی است و به صورت ترجمه منتشر می‌شود.
شاید محتوای تربیتی برخی از آنها ارزشمند باشد اما با فرهنگ تربیتی ما همخوانی ندارد و همین مسئله در بلند مدت موجب تغییر سبک زندگی نسل آینده‌ساز خواهد شد. بالاخره باید جایی باشد که با این مسئله مقابله کند و ما را به سمت تولید انبوه متناسب هدایت کند. ما در این زمینه در حال فعالیت و هم‌اندیشی با سایر مراکز حوزه هنری هستیم تا بتوانیم به راهکاری مشخص برسیم.
* شما در سال های گذشته بر فعالیت حوزه در بخش برندینگ هم فعالیت کردید که نمونه مشخص آن معرفی برند تجاری «شکرستان» بود. این تجربه تا چه اندازه موفقیت آمیز بود؟
اتفاق، اتفاقی مبارک بود هرچند که ما نوپا بودیم و بخش خصوصی هم در این زمنیه تجربه موفقی نداشت. شما فرجام عروسک‌های ایرانی و ملی پیشین را حتماً می‌دانید. هرچند ما تمام و کمال به آنچه می‌خواستیم در این حوزه نرسیدیم اما بالای ۵۰ درصد از مطالبات فرهنگی مان درباره این برند برآورده شد.
در بحث اقتصادی اما حرف زیاد است. بازار به هر شکل در این زمینه به شدت رقابتی است و نمی‌دانم چرا سیاست‌های کلان کشور در عرصه اقتصاد فرهنگی به این سمت نرفته که این دست اقلام فرهنگی مهم را به صورت انحصاری ارائه کنیم همانند بخش خودرو که کاملا انحصاری است و بهانه ما نیز حمایت از تولید داخلی است اما در عرصه تولید محصولات فرهنگی اینگونه عمل نمی‌کنیم.
البته قبول دارم که فرهنگ منحصر به تصمیم دولت نیست اما در موضوع تولید محصولات فرهنگی دولت می‌توانست سیاستی اتخاذ کند که یک نماد و نشان تجاری داخلی در میان این همه نام تجاری و نمانام وارداتی گم نشود. این مسئله به ویژه در عرصه تولید لوزام و التحریر کاملاً محسوس است.
* در لفافه می‌گویید که تجربه برندسازی «شکرستان» با شکست مواجه شده است؟
شکست نه. مخاطب اقبال خوبی به این نشان تجاری داده است اما ما وارد بازاری رقابتی شدیم با سیاستگذاری که اجازه فعالیت زنجیره‌ای برای تولید لوازم‌التحریر شخصیت‌های محبوب کارتونی غربی را - بدون متحمل شدن کمترین هزینه - می‌دهد.
اگر بخش خصوصی همکاری خوبی در این زمینه نداشت تنها با سیاستگذاری ما راه به جایی برده نمی شد. این یعنی اینکه عملا برای این بخش فکر نشده است.
* در کدام بخش بیشترین موفقیت را برند شما داشته است؟
لوازم التحریر که با همکاری شرکت آزاده عملیاتی شد و البته بیشترین رقیب را هم دارد. البته سایر بخش ها هم هنوز به نهایت تولید و بهره وری نرسیده است و در بازار کامل توزیع نشده است. در موضوع لوازم التحریر و عروسک توزیع ما سراسری بوده که موفق هم بودیم اما در سایر بخش ها توزیع سراسری نبوده است.
با این حال همین دو بخش نیز کم حاشیه نداشتند. در بخش ساخت عروسک تولیدکننده‌ها کم مشکل نداشتند. مثلا مواد اولیه‌شان با کیفیتی که ضرورت دارد به راحتی در دسترسشان نبود.
* هیچ به فکر تولید برند تازه ای نبودید؟
چرا. ان‌شاءالله با همکاری مرکز انیمیشن حوزه هنری در تلاشیم که با توافق هیئت مدیره حوزه هنری کودک و نوجوان بحث تجاریسازی و تولید محصولات جانبی بر پایه شخصیت‌های مجموعه «تاریخ از این ور» وارد شویم و در بحث نمانام شکرستان نیز در حال ترجمه فیلم‌ها به شکل زیرنویس به زبان اردو هستیم. که این کار سبب می‌شود تا ضمن امکان مخاطب‌سنجی در کشورهای اردو زبان، از طرفی هم به یمن آن می‌توان برای این امر هم سرمایه‌گذاری کرد که منجر به تقویت و گسترش زبان فارسی شود.
* تجربه فروشگاه داری حوزه هنری کودک و نوجوان به چه فرجامی رسیده است؟ خیلی‌ها معتقدند فروشگاه شما رونق زیادی ندارد؟
فروشگاه ما نسبت به فروشگاه‌های همسان به دلیل قیمت مناسب، فروش خوبی دارد. در کلیت اما از وضع بازار خرسند نیستیم. البته استقبال هیجانی از یک مرکز معمولاً در یک نمایشگاه رخ می‌دهد اما در یک فروشگاه شبیه شکرستان به اندازه‌ای معقول مشتری‌ها رفت و آمد دارند.
* فکر می کنم محل آن خیلی مناسب نیست؟
نسبت به جایی که هست، فروشش بد نیست و از فروشگاه‌های همسان چیزی کم ندارد.
* پس به فکر ایجاد شعبه هستید؟
باید با تدبیر جلو رفت. نمی‌شود در این زمینه هیجانی تصمیم گرفت. ما در حال مطالعه و سیاستگذاری برای ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای هستیم. کارهایی در این زمینه شده و درخواست‌هایی هم از هفت استان داشتیم اما هنوز اتفاقی که مطلوب ماست رخ نداده. البته اصرار داریم که در این زمینه باید خود حوزه هنری متصدی باشد نه اینکه بخش خصوصی. این بخش شاید بتواند منافع اقتصادی ما را تامین کند اما از نظر فرهنگی مطمئنا نمی‌تواند خواست‌های فرهنگی حوزه هنری را برآورده کنند. به همین دلیل فعلاً گسترش این فروشگاه‌ها در دست بررسی و نیازسنجی است.
* اشاره‌ای به موضوع موسیقی داشتید در لابه لای صحبت هایتان. در این زمینه چه اتفاقی در این مرکز قرار است اتفاق بیافتد؟
قصد داریم یک آلبوم موسیقایی برای مخاطب کودک تولید کنیم که بیشتر بحث آموزش فرهنگی و نیازهای این دست کودکان را تامین کند. این محصول با همکاری مرکز موسیقی حوزه هنری تولید خواهد شد.
* جناب محمدی درباره بحث شیرین بودجه هم صحبت کنیم! از بودجه تخصیص یافته راضی هستید؟
شما بودجه فرهنگی کل کشور را در نظر بگیرید. این بودجه میان ارگان‌های مختلفی تقسیم می‌شود و متاسفانه مسئله موازی کاری میان تمامی ارگانها مختلف در حوزه فعالیتی فرهنگ و هنر وجود دارد. این اتفاق باعث شده نهادهایی که به صورت تخصصی در این حوزه فعالیت می‌کنند به اندازه ارگانی که هیچ تناسبی با هنر ندارد به یک اندازه بودجه بگیرند.
این اتفاق در همه بخشها در جریان است و باعث رونق بیعدالتی در حوزه تخصیص بودجه فرهنگی شده است. همین مسئله است که منجر به این شده بودجه یک نهاد تخصصی فرهنگی هنری در نهایت به اندازه تولید یک اثر پویانمایی ۲۵ تا ۳۰ دقیقه‌ای بیشتر نباشد و آن مرکز برای تداوم حیات خود مجبور به جذب بودجه از شیوههای دیگری بهره ببرد که عمدهاش جذب بودجه از مراکز دیگر به شکل تعامل و برزگرای کنگره‌های بی‌خاصیت است.
* سوال آخرم درباره این ساختمان است. فکر نمی‌کنید به عنوان حوزه هنری کودک و نوجوان جای مخاطب کودک و نوجوان در اینجا بسیار خالی است؟
بحث کاری ما اینجا تولید خوراک فکری برای مخاطبان است. فعالیت فیزیکی مخاطب در زمره فعالیت‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است که خیلی هم با ما فاصله مکانی زیادی ندارد. اگر ما هم بخواهیم همین کار را بکنیم وارد موازی کاری شده‌ایم. سعی کرده‌ایم تولیدات ما به سویی برود که همپوشانی با فعالیت سایر بخشها و ارگانها نداشته باشد و کمک کند تا نسلهای بعدی بتوانند به تعالی کشور بیش از پیش فکر کنند.
