کشف مسائل، روندها و ارائه راه‌حل برای آنها، آینده پژوهشی، مطالعات میدانی و علمی، سفارش قراردادها، تربیت نیرو و ارائه مشاوره مهم ترین محورهای تشکیل اتاق های فکر بشمار می روند که اکنون باوجود ضرورت، جای آنها در دانشگاه های کشور خالی است.
باتوجه به اینکه وظیفه دانشگاه ها تنها حرکت در مرزهای دانش نیست و باید برای آینده کشور و نیازهای جامعه نیز فعالیت کنند، بنابراین لازم است نقش اتاق های فکر در دانشگاه ها با هدف ایجاد ارتباطی مفید و کاربردی میان آموزش عالی و جامعه تعیین و تدوین شود.
روسای دانشگاه های کشور معتقدند که چنین ساز و کاری در دانشگاه ها به درستی شکل نگرفته و ساماندهی نشده است.
جای خالی اتاق فکر در نماد آموزش عالی کشور
دانشگاه تهران که نماد آموزش عالی کشور است سال ها است در راستای ارتباط با جامعه حرکت می کند و به دنبال شناسایی نیازهای جامعه و رفع آن است اما به گفته محمود نیلی احمدآبادی رئیس این دانشگاه بستری به عنوان اتاق فکر در این مرکز قدیمی آموزشی کشور وجود ندارد.بستری به عنوان اتاق فکر در قدیمی ترین مرکز آموزش عالی کشور وجود ندارد
وی معتقد است کار دانشگاه فکر است و موضوعی غیر از فکر در این مراکز وجود ندارد.
رئیس دانشگاه تهران عنوان کرد: در این دانشگاه شوراهایی وجود دارد که در خصوص موضوعات مختلف علمی و آموزشی تصمیم گیری می کنند که این تصمیم ها متناسب با نیازهای جامعه تعیین و تدوین می شود.
نیلی احمدآبادی افزود: شاید بتوان گفت که این شوراها به دلیل اینکه متشکل از اساتید مختلف هستند به نوعی اتاق فکر بشمار می روند اما اتاق فکر به آن معنای سازماندهی شده وجود ندارد.
وی اظهار داشت: این شوراها براساس نیازهای جامعه برنامه ریزی می کنند تا براین اساس علاوه بر حرکت در حوزه علمی و آموزشی بتوانیم نیازهای جامعه را نیز برآورده کنیم.
لزوم اتاق فکر اما نبود آن در دانشگاه علم و صنعت
محمدعلی برخورداری رئیس دانشگاه علم و صنعت نیز معتقد است نیاز به ایجاد اتاق های فکر در دانشگاه ها حس می شود اما اجرای آن در این مراکز مغفول مانده است.
وی گفت: در دانشگاه علم و صنعت اتاق فکر وجود ندارد اما این نیاز حس می شود که چنین موضوعی در دانشگاه ها به خصوص این دانشگاه راه اندازی شود.
رئیس دانشگاه علم و صنعت عنوان کرد: به صورت غیر رسمی برای بررسی و پیگری موضوعات مختلف از افراد صاحب نظر در دانشگاه استفاده می کنیم اما موضوعی تحت عنوان اتاق فکر در این دانشگاه نداریم.
برخورداری اظهار داشت: این دانشگاه در حوزه های صنعتی و فنی با کارخانه ها، نهادهای مرتبط و صنایع ارتباط دارد و به نوعی به آنها مشاوره می دهد اما این روند در بستری به عنوان اتاق فکر دنبال نمی شود.
وی اضافه کرد: اساتید این دانشگاه ارتباط خوبی با صنایع کشور دارند و در راستای رفع نیازهای صنعت برنامه ریزی می کنند.
به دنبال رفع نیازهای جامعه هستیم اما اتاق فکر نداریم
دانشگاه ها با راه اندازی اتاق های فکر می توانند محصولات خود را به صورت کاربردی و ملموس در اختیار نهادهای مختلف علمی، فرهنگی، تجاری، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور قرار دهند اما این درحالی است که دانشگاه های بزرگ کشور از این مزیت برخوردار نیستند.
دانشگاه صنعتی امیرکبیر یکی دیگر از دانشگاه های بزرگ کشور است که به اذعان رئیس آن ساز و کاری به عنوان تشکیل اتاق فکر در آن وجود ندارد.
احمد معتمدی رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر معتقد است دانشگاه ها تلاش دارند که براساس فکر و اندیشه جدید نیازهای جامعه را برطرف کنند اما موضوعی تحت عنوان اتاق فکر در دانشگاه ها از جمله دانشگاه صنعتی امیرکبیر وجود ندارد.
وی تاکید کرد: شورای راهبردی دانشگاه که متشکل از صاحب نظران مختلف است برای مباحث کلیدی و راهبردی این مرکز از جمله ارتباط دانشگاه با جامعه فعالیت می کند اما اسم آن اتاق فکر نیست.
رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر اظهار داشت: در این دانشگاه کمیسیون های تخصصی وجود دارد که این کمیسیون ها براساس نیاز جامعه و توان دانشگاه اقدام به برنامه ریزی در حوزه های علمی، آموزشی و فناوری می کنند.
معتمدی عنوان کرد: ساختار دانشگاه به نحوی طراحی شده است که بتوانیم تصمیم گیری های علمی و اجتماعی داشته باشیم که شاید این برنامه ها را بتوان به نوعی اتاق فکر عنوان کرد.
دانشگاه ها باید فکر و اندیشه را به جامعه تزریق کنند
اتاق فکر راهبردی در راستای تقویت فکرسازی و ایده پردازی در کشور بشمار می رود این روند در مراکز دانشگاهی می تواند جامعه را به سمت نوآوری و تصمیم سازی هدایت می کند.
بنابراین محمود نیلی رئیس دانشگاه صنعتی همدان نیز معتقد است دانشگاه ها باید فکر و اندیشه نیروی انسانی را به جامعه تزریق کنند و اگر چنین موضوعی نهادینه شود می توان انتظار داشت که شاهد تشکیل اتاق فکر در دانشگاه ها باشیم.
وی اظهار داشت: تمامی گروه های آموزشی و شوراهای دانشگاه ها به نوعی اتاق فکر بشمار می روند اما باید این روند به صورت ساماندهی شده صورت گیرد تا بتوانیم برای جامعه نیز برنامه ریزی کنیم.
تشکیل اتاق فکر در دانشگاه شریف
دانشگاه صنعتی شریف یکی از دانشگاه های بزرگ کشور است که برنامه دارد تا در راستای راه اندازی و تاسیس مبحثی مانند اتاق فکر گام بردارد بنابراین در این راستا محمود فتوحی رئیس دانشگاه گفت: برنامه داریم اتاق فکری با محوریت بررسی مسائل پژوهشی در این دانشگاه راه اندازی کنیم تا براین اساس بتوانیم اثرگذاری در جامعه داشته باشیم.
با توجه به اینکه برنامه داریم در جامعه اثرگذار باشیم بنابراین در حال راه اندازی اتاق فکر در دانشگاه صنعتی شریف هستیموی افزود: هدف ما این است که دانشگاه صنعتی شریف سرآمد در پژوهش و فناوری باشد بنابراین لازم است به موضوع اثرگذاری اجتماعی نیز توجه کند که در این راستا برنامه داریم اتاق فکری راه اندازی کنیم.
رئیس دانشگاه صنعتی شریف عنوان کرد: از کارشناسان مختلف برای تشکیل اتاق فکر این دانشگاه دعوت می شود تا براین اساس بتوانیم برنامه ریزی برای اثرگذاری در جامعه داشته باشیم.
اتاق فکر نیازی که احساس می شود اما وجود ندارد
محمدرضا پورمحمدی رئیس دانشگاه تبریز نیز در این زمینه به مهر گفت: براساس سند توسعه استان جلسات مشاوره با نهادها و صنایع مختلف برگزار می کنیم و مشاوره های مختلفی ارائه می دهیم اما موضوعی به عنوان اتاق فکر در این دانشگاه وجود ندارد.
وی عنوان کرد: این دانشگاه به دنبال همفکری و هم اندیشی در راستای نیازهای جامعه و صنعت است اما این هم اندیشی در مرکزی به عنوان اتاق فکر دنبال نمی شود.
رئیس دانشگاه تبریز اظهار داشت: در راستای ایده سازی و ارتباط صنعت با دانشگاه جلسات مختلفی با مسئولان صنایع مختلف استان و کشور برگزار می کنیم تا براین اساس مشخص شود که از چه طریقی می توانیم به نیازهای جامعه پاسخ دهیم.
پورمحمدی عنوان کرد: در این دانشگاه انجمن فارغ التحصیلان را راه اندازی کردیم تا براین اساس بتوانیم از نظرات و ایده های فارغ التحصیلان موفق این دانشگاه در حوزه های مختلف استفاده کنیم.
وی با بیان اینکه راه اندازی اتاق های فکر در دانشگاه های کشور ضروری است، اظهار داشت: با راه اندازی این اتاق ها نظام برنامه ریزی و آینده نگری در کشور شکل می گیرد.
رئیس دانشگاه تبریز اضافه کرد: با راه اندازی این اتاق ها می توان افق های فکری جدید را تدوین کرد و قادر خواهیم بود برای آینده کشور برنامه ریزی کنیم ، موضوع اتاق فکر در دانشگاه جامع علمی کاربردی نیز اجرایی نشده اما این دانشگاه درحال برنامه ریزی است تا بتواند در این زمینه برنامه ریزی کند.
شتاب دهنده ها با محوریت اتاق های فکر راه اندازی می شود
در همین راستا محمد حسین امید رئیس دانشگاه جامع علمی کاربردی می گوید: شتاب دهنده ها با محوریت ارتباط دانشجویان و اساتید با جامعه و صنعت در جوار مراکز این دانشگاه راه اندازی می شود که به نوعی اتاق فکر بشمار می روند. این شتاب دهنده ها می توانند مسیری برای ارتباط میان این دانشگاه با جامعه و به خصوص صنایع کشور باشند.
رئیس دانشگاه علمی کاربردی خاطرنشان کرد: نوع حضور دانشجویان ما در این دانشگاه با دیگر دانشگاه ها متفاوت است. بنابراین برنامه داریم که میزان حضور دانشجویان و اساتید در این دانشگاه را افزایش دهیم تا بتوانیم از توان و پتانسیل آنها استفاده کنیم.
راه اندازی اتاق های فکر در دانشگاه های استانی
علی رغم اینکه به اذعان روسای دانشگاه های بزرگ کشور اکنون موضوعی به عنوان اتاق های فکر در دانشگاه ها وجود ندارد اما سید ضیا هاشمی سرپرست وزارت علوم معتقد است که اتاق های فکر در دانشگاه های استانی راه اندازی شده و در آینده نزدیک این مراکز توسعه می یابد.
وی درباره راه اندازی اتاق های فکر در دانشگاه ها گفت: در گذشته اتاق های فکر در دانشگاه های مرکز استان ها راه اندازی شده است.
سرپرست وزارت علوم ادامه داد: اتاق های فکر استانی با محوریت دانشگاه های مراکز استان ها شکل گرفته و در آینده توسعه می یابد.
هاشمی درباره محوریت این اتاق های فکر افزود: این اتاق های فکر در حوزه های اقتصادی و صنعتی، آب و محیط زیست، فرهنگی و اجتماعی و روابط بین المللی، متناسب با اقتضائات هر استان در مرکز دانشگاه های مادر استان فعال است و به تدریج از ظرفیت همه دانشگاه های استانی در این زمینه استفاده خواهیم کرد.
شبکه ملی جامعه و دانشگاه جایگزین می شود
حسین میرزایی، سرپرست معاونت فرهنگی وزارت علوم نیز از جایگزینی برای اتاق فکر خبر داد.
وی به راه اندازی شبکه ملی جامعه و دانشگاه اشاره کرد و گفت: در واقع شبکه ملی جامعه و دانشگاه جایگزین اتاق فکر شده است، در این زمینه تفاهم نامه ای میان وزارت علوم، سازمان مدیریت و برنامه ریزی، وزارت کشور و مرکز بررسی استراتژیک ریاست جمهوری منعقد شده و روسای ۳۱ دانشگاه مراکز استانی به عنوان رئیس شبکه ملی جامعه و دانشگاه منصوب شده و احکام آنها صادر شده است.
وی تاکید کرد: کارگروه شبکه ملی جامعه و دانشگاه که تشکیل می شود، استاندار و رئیس برنامه و بودجه استان دو رکن اصلی تشکیل این شبکه هستند و دبیر این شبکه یکی از نخبگان استان است و البته الزامی نیست که وی حتما دانشگاهی باشد چرا که این شبکه دغدغه ای فراتر از دانشگاه دارد و به بیرون از دانشگاه نیز توجه دارد. ما موظف به این هستیم که بین جامعه و دانشگاه ارتباط تنگاتنگی برقرار کنیم.
تجربه مشاوره نخبگان به جامعه در خارج از ایران
دولت های مختلف می توانند کیفیت مشاوره های دریافتی خود را ارتقا دهند و همزمان در هزینه های خود صرفه جویی کنند. یکی از این راه ها استفاده از دانشگاهیان به عنوان مشاوران دولتی است.
به دلیل اهمیت مشاوره های علمی و ارتباط مفید و کاربردی دانشگاه ها با جامعه و صنعت بسیاری از کشورهای دنیا اقدام به تدوین ساز و کارهایی کرده اند تا بتوانند این موضوع مهم را عملیاتی کنند. کشور انگلستان یکی از این کشورها است که اقدام به راه اندازی دفتر دولتی علوم کرده است.
در انگلستان حدود ۷۵ هیات یا کمیته مشاوران علمی وجود دارد و همچنین در این کشور سالانه حدود ۱۰۰ محقق دانشگاهی در بخش سیاستگذاری دولتی مسئولیت برعهده دارنداین کشور بر نقش حیاتی مشاوره علمی و پژوهش محققان تاکید دارد. بنابراین دفتر دولتی علوم را راه اندازی کرده که این دفتر با پشتیبانی مشاور عالی علمی دولت شکل گرفته است.
درهمین راستا دولت و محققان دانشگاهی در انگلیس می توانند از طریق شبکه CSA (شبکه مشاوران علمی ارشد وزارت خانه) با دولت همکاری کنند. در این کشور حدود ۲۰ شبکه این چنینی وجود دارد که با دانشگاه ها و به طور شخصی با محققان در ارتباط هستند.
همچنین در انگلیس حدود ۷۵هیات یا کمیته مشاوران علمی وجود دارد که به طور مستقل تحقیقات انجام می دهند و وزارتخانه ها از نتایج فعالیت آنها استفاده می کنند.
دروازه ورود دانشگاهها به جامعه
دانشگاه ها منبع اصلی تولید اندیشه و ایده هستند و از آنجا که از ظرفیت و پتانسیل علمی برخوردارند، توانایی ارائه مشاوره و سیاستگذاری به مسئولان و نهادهای بیرون از دانشگاه را دارند اما در کشور ما مشکل ارتباط تنگاتنگ جامعه با مراکز علمی و دانشگاهی دیگر به معمایی قدیمی تبدیل شده است.
راه اندازی مراکزی که نقش اتاق فکر را برای جامعه و صنعت ایفا کنند و یا ساماندهی و نظم دهی به چنین مراکزی در دانشگاهها شاید بتواند گره ای از این مشکل باز کند و دروازه ورود این مراکز به سطح جامعه و صنعت باشد. نیازی که ضرورت آن در شرایط کنونی کشور به صورت ملموس احساس می شود.
