چالش‌های یک تغییر وضعیت/ کنکور بار دیگر میخش را محکم کرد

مدتهاست اعتراض هایی درباره چالش اجرای تاثیر قطعی سوابق تحصیلی در کنکور از سوی کارشناسان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی و دانش آموزان مطرح شده بود تا جاییکه عبدالرسول عمادی رئیس مرکز سنجش آموزش و پرورش چندی پیش در اردوگاه شهید باهنر در جمع خبرنگاران گفت: به نظر می رسد نمایندگان از طرف گروه هایی تحت فشار قرار گرفته اند و حتی پیام های مختلف تهدیدآمیزی برایشان ارسال شده است تا قانون سنجش و پذیرش دانشجو که قانون مصوب مجلس شورای اسلامی در سال ۹۲ است و پنج سال از اجرایی شدن آن می گذرد را مورد بازنگری قرار دهند و این قانون را متزلزل کرده تا به شرایط قبل از آن که حاکمیت صرف کنکور بوده است، بازگردیم.

وی ادامه داد: همه صاحب نظران می دانند که کنکور چه اثراتی در نظام تعلیم و تربیت دارد و خوشبختانه مصوبه سنجش و پذیرش دانشجو بر اساس سوابق تحصیلی این حاکمیت را تا حدودی شکست و بازار دلالان کنکور و مافیاهای کنکور را تا اندازه ای تخریب کرد. در پنج سال اخیر با طرح این قانون و اجرایی شدن آن فضا تا حدودی به سمت عدالت آموزشی حرکت کرد و این امکانی است که دانش آموزان بتوانند با آوردن نمره خوب در امتحان نهایی به رتبه بهتری در دانشگاه دست پیدا کنند. 

رئیس مرکز سنجش آموزش و پرورش در ادامه بیان کرد: در حال حاضر حدود ۹۰ درصد کد رشته محل های دانشگاهی از کنکور آزاد است و این یکی از برکات قانون سنجش و پذیرش کنکور است که حاکمیت کنکور را شکسته و کنکور به ۱۰ درصد رشته محل ها محدود شده است اما متاسفانه در این سال ها در دفترچه، رشته محل های آزاد کنکور اعلام نشده است و برای همین جو کنکور زده ادامه دارد. در حال حاضر فضای تندی علیه قانون سنجش و پذیرش دانشجویان بر اساس سوابق تحصیلی وجود دارد که ما می دانیم این فضاسازی ها توسط چه کسانی اتفاق می افتد. امیدوارم همچنان از ظرفیت ارزشمند این قانون بهره مند شویم و حتی ما خواهان این هستیم در آن ۱۰ درصد رشته هایی که رقابتی هستند و نیاز به برگزاری کنکور دارند سهم سوابق تحصیلی افزایش یابد و به ۵۰ درصد برسد. این پیشنهاد را به سازمان سنجش نیز اعلام کرده ایم.

اما تفاوت تاثیر مثبت و قطعی معدل در کنکور چیست که تا این اندازه محل مناقشه شده است؟ و آیا تاثیر قطعی سوابق تحصیلی می تواند سیطره کنکور را از میان بردارد؟

نکته در این است که درصدهایی که دانش آموزان سر کنکور در دروس مختلف کسب می کنند در نهایت با واژه تراز و رتبه در کارنامه آنها معنا می شود. از سوی دیگر وقتی دانش آموزان در امتحانان نهایی شرکت می کنند، معدل آنها نیز به یک تراز تبدیل می شود. حال موضوع این است که در صورتی که تاثیر معدل قطعی در نظر گرفته شود، تراز معدل یا همان سوابق تحصیلی با تراز نمرات آزمون سراسری در عددی ضرب و با یکدیگر جمع می شود تا تراز و رتبه نهایی قبولی به دست بیاید. یعنی عد ۲۰ درصد در تراز معدل و عدد ۸۰ درصد در تراز نمره آزمون ضرب و ماحصل جمع این دو عدد می شود تراز واقعی دانش آموز که دوباره به رتبه تغییر پیدا می کند.

در صورتیکه این تاثیر مثبت لحاظ شود، اگر حاصل به دست آمده باعث شود رتبه دانش آموز بالا برود، لحاظ می شود و در صورتیکه سبب شود رتبه دانش آموز را پایین بیاورد همان تراز و رتبه آزمون سراسری ملاک قرار می گیرد.

نکته قابل تامل هم در همین معادله به ظاهر ساده ریاضی است. یعنی اگر معدل دانش آموزی ۱۹ و معدل دانش آموز دیگری ۱۳ باشد و هر دو مثلا رتبه ۴۰۰ کنکور را کسب کنند، برای اولی رتبه اش نزدیک به ۲۵۰ رتبه اضافه و تبدیل به رتبه ۶۵۰ کنکور (به طور تقریبی و فرضی) می شود و برای دومی رتبه تبدیل به عددی شبیه به رتبه ۶ هزار (به طور تقریبی و فرضی) می شود.

نکات ابهام و چالش بر انگیز تاثیر قطعی معدل در کنکور چیست؟

کارشناسان مختلف اظهار می کنند که این موضوع از چند جهت دارای ایراد است. یکی آنکه در رقابت بین رتبه های زیر ۵۰۰ در کنکور و آن ۱۰ درصد صندلی های دانشگاهی که واقعا از طریق کنکور پذیرش صورت می گیرد، چند صدم تفاوت در معدل می تواند رتبه دانش آموزی را صدها عدد جا به جا کند. یعنی دو نفر با معدل های ۲۰ و ۱۹ و رتبه و تراز یکسان ناگهان صدها رتبه جا به جا می شوند. حالا فرض کنید فردی با معدل ۱۶ بخواهد در این رقابت با این معادله حاضر شود. یعنی فرض کنید یک شخصی در سال انتهایی تحصیل به هر دلیلی موفق به درس خواندن نشده باشد و معدل پایینی آورده باشد و با همان معدل سال بعد بخواهد با جدیت بیشتری برای شرکت در آزمون سراسری درس بخواند. حال بگذریم از این موضوع که مسئولان آموزش و پرورش اعلام کردند افراد می توانند در هر سال برای ترمیم معدل خود اقدام کنند که به نظر می رسد خود همین موضوع چالش جدیدی ایجاد می کند و بگذریم از این مساله که تکلیف کسانی که ۱۰ سال از دیپلم گرفتن آنها می گذرد و بخواهند در آزمون سراسری شرکت کنند چه می شود، این دانش آموز تقریبا باید قید کنکور دادن را بزند.

 عموما دانش آموزان در سال آخر که امتحان نهایی دارند درگیر خواندن برای کنکور هستند و شکل آماده شدن برای کنکور با توجه به تستی بودن آن و مواردی که در امتحان دارای اهمیت است با مدل خواندن برای امتحانات نهایی تفاوت دارد. یعنی در صورت اعمال تاثیر قطعی معدل در کنکور دانش آموزان سال آخر باید در دو جبهه با درس هایشان مبارزه کنند

اما موضوع تاثیر قطعی معدل در کنکور از این جهت نیز مورد توجه منتقدان قرار گرفته است که عموما دانش آموزان در سال آخر که امتحان نهایی دارند درگیر خواندن برای کنکور هستند و شکل آماده شدن برای کنکور با توجه به تستی بودن آن و مواردی که در امتحان دارای اهمیت است با مدل خواندن برای امتحانات نهایی تفاوت دارد. یعنی در صورت اعمال تاثیر قطعی معدل در کنکور دانش آموزان سال آخر باید در دو جبهه با درس هایشان مبارزه کنند و طبیعتا استرس مضاعفی خواهند داشت.

تسلط دوباره کنکور بر متوسطه دوم

اما با وجود همه اینها تاکید آموزش و پرورش از ابتدا برای طرح مساله اعمال تاثیر قطعی سوابق تحصیلی در کنکور این بود که از تسلط بی چون و چرای کنکور در زندگی دانش آموزان خصوصا در متوسطه دوم کم کنند و دانش آموزان بیشتر به سمت خواندن و درک مفاهیم کتاب های درسی بروند. در واقع این طرحی بود که از سال ۸۶ طرحی در مجلس شورای اسلامی به نام طرحی برای حذف کنکور به جریان افتاد. کسی نیست که بر این موضوع تاکید نکند که استرس کنکور چه بلایی سر دانش آموزان آورده است. آن هم به قول رئیس مرکز سنجش آموزش و پرورش برای ۱۰ تا ۱۵ درصد کد رشته های دانشگاهی چرا که حدود ۸۵ درصد این کد رشته ها از کنکور آزاد هستند و این در حالی است که کمتر اطلاع رسانی در این باره صورت می گیرد. یعنی همه دانش آموزان با استرس بالا ساعتها وقت خود را صرف خواندن کنکور و متوسل شدن به انواع روش ها می شوند در حالیکه حتی نمی دانند برای رفتن به دانشگاه و رشته مورد نظر خود شاید اصلا نیازی به کنکور دادن نباشد.

باز از سوی دیگر بسیاری از مدافعان اعمال تاثیر قطعی معدل در کنکور معتقد هستند که نباید تکلیف زندگی یک نفر را وابسته به یک آزمونی کرد که در ۴ ساعت رقم می خورد.

سال ۹۲ نمایندگان مجلس طرح دیگری را تصویب کردند به اسم طرح سنجش و پذیرش دانشجو تا به‌طور مشخص طی ۵ سال، ۸۵ درصد ظرفیت ورود به دانشگاه‌های کشور بدون کنکور و صرفا با سابقه تحصیلی و نمرات امتحان نهایی که به‌صورت کشوری برگزار می‌شود، باشد.

اینهمه مجادله برای ۱۵درصد کد رشته های دانشگاهی 

همین شورای سنجش و پذیرش دانشجوست که دانشگاه های بدون کنکور را اعلام می کند و تحقق ظرفیت ۸۵ درصدی ورود به دانشگاه ها بدون کنکور نیز محقق شده است. اما ظاهرا آن جمعیت  ۱۵ درصدی همچنان مشکل اصلی ورودی دانشگاه هاست.

بسیاری از مدافعان اعمال تاثیر قطعی معدل در کنکور معتقد هستند که نباید تکلیف زندگی یک نفر را وابسته به یک آزمونی کرد که در ۴ ساعت رقم می خورد

در این میان یکبار تلاش برای اعمال سوابق تحصیلی به صورت قطعی مطرح شد اما با اعتراض ها به دیوان عدالت اداری این طرح باطل شد. در کنکورهای سال های ۹۵، ۹۶ و ۹۷ تاثیر به شکل تاثیر مثبت بود تا اینکه الان مجددا شورای سنجش و پذیرش دانشجو تشکیل جلسه دادند و تصویب کردند که تاثیر سوابق تحصیلی در کنکور ۹۸ به شکل تاثیر قطعی بازگردد. اما همانطور که در بالا ذکر شد کمی معادلات ریاضی، این تلاش را باز هم ناکام گذاشت چرا که به نظر می رسد یکی از مشکلات این باشد که در امتحانات نهایی بالاترین تراز باز هم از بالاترین ترازها در کنکور پایین تر است.

دو سوی یک رابطه مجهول

آنچه به نظر می رسد این است که داستان اصلی این مناقشه جدای از معادله های تراز و رتبه و .... به این باز می گردد که ظاهرا از هر دو طرف به شیوه برگزاری کنکور و امتحانات نهایی ایراداتی وارد می کنند.

از این سو عده ای می گویند: سوابق تحصیلی استاندارد نیست و آزمون سراسری دخالت سلیقه ها را به حداقل می رساند. بسیاری از بچهها در سن ۱۵ تا ۱۶ سالگی بحران بلوغ یا مشکل خانوادگی ای، مشکلات اقتصادی و... دارند و امکان شکوفایی تحصیلی ندارند. با تاثیر قطعی کنکور ما آینده را از این دانش آموزان می گیریم. ممکن است فرد برود سربازی و باز گردد و بخواهد به تحصیل باز گردد. تقلب سر امتحانات نهایی و همین طور مشکلی که در این سال ها کم و بیش شاهد بودیم و لو رفتن سوال های امتحان نهایی قبل از امتحان نیز مطرح است. عدالت آموزشی در سطح کشور برقرار نیست و برخی مدارس معلم خوب و امکانات خوب دارند اما برخی مدارس و مناطق محروم از داشتن معلم خوب محروم هستند. ضمن اینکه اگر این روشی برای حذف مافیای کنکور است با این روش مافیا به شکل دیگری خود را نشان می دهد و برای گرفتن نمره خوب وارد عمل می شود.

از آن سو نیز عده ای می گویند: همان بی عدالتی که برخی می گویند در بحث آموزش و امتحانات نهایی مطرح است، برای کنکور هم مطرح است. ضمن اینکه سرنوشت یک فرد را به ۴ ساعت کنکور موکول کنیم که یک دل درد ساده داوطلب می تواند آن را خراب کند. معدل دانش آموزان هم توسط آنها در هر سال قابل ترمیم است. اگر به مرور تاثیر قطعی سوابق تحصیلی بیشتر از نمره کنکور شود، مشکل حل خواهد شد و این پایانی بر سیطره کنکور و مافیای کنکور خواهد بود که زندگی فرزندانمان را طی سه سال با استرس و ... نابود کرده است. ضمن اینکه شیوه تست زدن در کنکور اساسا روشی علمی و آموزشی نیست و با اصول آموزشی منافات دارد.

مهدی نوید ادهم دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش در همین رابطه گفت: تمام اعتراض هایی که برای تاثیر قطعی معدل در کنکور مطرح است برای کنکور هم مطرح است. اینکه سه ساعت کنکور سرنوشت یک عمر فردی را تعیین کند عدالت نیست. اگر فردی درس خوان باشد در معدل درس هایش خود را نشان می دهد. نه اینکه درس خوان بودن با ۴ ساعت و مهارت تست زنی مشخص شود. ما باید هزینه فایده ها را در نظر بگیریم. دانش آموزان این روزها همه وقت خود را برای نمره معدل می گذارند و درس برایشان بی هویت می شود. مدرسه برایشان بی هویت می شود. کسانی که درس را خوب فهمیده اند اما سرعت ندارند قربانیان دیگر کنکور هستند. وقتی شما ۱۱۴ رشته می توانی انتخاب کنی یعنی استعدادت مهم نیست فقط یک رشته را بزن تا قبول شوی.

تکلیف مافیای کنکور چه می شود؟

باز به صحبت های ابتدایی عبدالرسول عمادی باز می گردیم که به نقل از مسئولان آموزش و پرورش طرح تاثیر قطعی معدل در کنکور را مبارزه ای با مافیای کنکور و سیطره کنکور در نظام تعلیم و تربیت دانست و اینکه باز هم فشار همین مافیا این قانون را دوباره تغییر داد و به تاثیر مثبت را باز گرداند. واقعیت این است که کنکور این روزها بازار بزرگی دارد. کافی است تنها یک ساعت پای تلویزیون بنشینید یا یک ساعت در شهر قدم بزنید یا یک ساعت هم صحبت دانش آموزان یا والدینی باشید که نزدیک به کنکور هستند، به راحتی میتوان تسلط و نفوذ این بازار بازرگ را در جامعه درک کرد. بازاری که بخشی از نیاز خود را صرفا بر اساس دروغ و ایجاد نیاز کاذب به دست می آورد و حرفی از این نمی زند که در حال حاضر قریب به اتفاق دانشگاه ها و رشته ها نیازی به کنکور ندارند. هرچند هستند عده ای که می گویند خارج شدن ۸۵ درصد ظرفیت دانشگاه ها از کنکور خود بازار کنکور را کوچک کرده است و حالا این بازار آموزشی خصوصی برای بقای خود می جنگد نه برای گسترش خود.

آموزش و پرورش حق دارد که نگران اثرات زیان بار کنکور بر روح و روان دانش آموزان و همچنین از دست رفتن فرصت های آموزشی و پرورشی در مدارس باشد. اما طرح تاثیر معدل به صورت قطعی نیز نیازمند زیرساخت هایی است که راه را بر هر چالش جدیدی ببندد و به نظر می رسد هماهنگی و نگرش یکسانی باید در دو سوی وزارت علوم و وزارت آموزش و پرورش در بحث خروجی از مدرسه و ورودی به دانشگاه حاکم باشد و هر دو سو برای استانداردسازی و کاهش آسیب های کنکور به راهی منطقی، به دور از چالش و همسو بگردند. 

اینها همه در حالی است که سید محمد بطحایی وزیر آموزش و پرورش در صفحه شخصی خود بار دیگر نقطه روشن این شکست را دید و نوشت: بر اساس مصوبه عصر دیروز شورای سنجش و پذیرش دانشجو، از سال ۹۸ به بعد حداقل ۸۵ درصد ظرفیت کل آموزش عالی صرفاً از طریق سوابق_تحصیلی و «خارج از فرایند کنکور سراسری» پذیرش می‌شود که گامی بلند در جهت حذف کنکور است.