طرح سنجش سلامت نوآموزان از طرح های موثر آموزش و پرورش است که برای ثبت نام کلاس اولی ها لازم است؛ هر چند به نظر می رسد این سنجش باید زودتر از این سن صورت بگیرد.
به گزارش خبرگزاری دانا از مهر، هر سال روزهای تابستان برای والدین کلاس اولی‌ها روزهایی پر مشغله است. از یک طرف انتخاب مدرسه برای تحصیل فرزندشان که خود برای بسیاری از خانواده‌ها آغاز چالش است. اگر بخواهند در مدرسه دولتی فرزندشان را ثبت نام کنند باید حتماً محدوده جغرافیایی را در نظر بگیرند اما از آنجا که اکثر اولیا روی مدارس منطقه تحقیق می‌کنند، گاه به مدرسه‌ای برخورد می‌کنند که تنها کمی از محدوده خارج است و البته در این سال‌ها اولیا راه ثبت نام فرزندشان در این مدارس را یاد گرفته اند. کافی است مدرکی مبنی بر سکونت در آن محدوده ارائه دهند که این نیز با پرداخت هزینه و تنظیم قولنامه رهن و اجراه ملکی مسکونی قابل حل است. در صورت ثبت نام فرزندشان در مدارس غیردولتی مشکل خاصی وجود ندارد و شاید امسال استقبال بیشتری هم از آن بشود چرا که به نظر با توجه به مشکلات معیشتی این مدارس با ریزش مخاطب رو به رو هستند. البته پرداخت شهریه به عنوان پیش پرداخت در هنگام ثبت نام، بی ثباتی در اعلام شهریه هر مدرسه بنا به الگوی شهریه اعلام شده از سوی سازمان مدارس و مراکز غیردولتی و… از چالش‌های این خانواده هاست. ثبت نام فرزندان عادی در مدارس شاهد و ایثارگران اما شاید از همه اینها سخت‌تر باشد. در مناطقی که تراکم بالای دانش آموزی با امتیازات جانبازی و ایثارگری وجود دارد تقریباً دانش آموزان عادی راهی به مدارس نمی‌یابند اما در مناطق دیگر که ظرفیت‌های خالی وجود دارد رقابت بر سر تصاحب نیمکت‌های این مدارس بالاست.
اما از این چالش ثبت نامی که بگذریم، در تمام مدارس، ثبت نام کلاس اولی‌ها منوط به داشتن برگه ای از سوی پایگاه‌های سنجش سلامت است که هر ساله از سوی سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور در سراسر کشور برپا می‌شود و تا پایان شهریور برپاست. در این پایگاه‌ها بینایی، شنوایی، سلامت جسمانی و آمادگی تحصیلی انجام می‌شود و اگر در هر کدام از ملاک‌ها سنجشگران تشخیص بدهند نیاز است تا نوآموز به مراکز تخصصی ارجاع داده شود، این کار صورت می‌پذیرد و در نهایت تشخیص داده می‌شود که دانش آموز برای تحصیل در مدارس عادی مناسب است یا نه.
البته چند سالی است با تاکید بر آموزش تلفیقی، اگر نوآموزی در این سنجش اختلالی خفیف تشخیص داده شود، باز هم به مدارس عادی ارجاع می‌شود اما این سنجش از آن رو مهم است که باید یکسری داده از نظر آمادگی‌های رشدی در اختیار والدین و مدارس قرار دهد؛ سنجشی که با این انتقادها در این سال‌ها رو به رو بوده است که اولاً دیر صورت می‌گیرد و دوماً آنطور که باید استداندارد نیست.
بنا به گفته مجید قدمی رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی امسال طرح سنجش نوآموزان بدو ورود به مدرسه برای یک میلیون و ۴۰۰ هزار کلاس اولی در نظر گرفته شده است و امسال ۲۲۰۰ پایگاه سنجش سلامت جسمانی و آمادگی تحصیلی برای اجرای طرح تدارک دیده شده است. در حالیکه سال گذشته هزار و ۴۷۲ پایگاه پیش بینی شده بود و این رشد پایگاه‌ها نوید این را می‌دهد که سنجش‌ها با دقت بالاتری صورت بگیرد و پوشش بهتری را در مناطق روستایی و عشایری هم داشته باشد.
برای سنجش سلامت نوآموزان علاوه بر سنجش‌هایی که متخصصان این پایگاه انجام می‌دهند، پوسیدگی دندان، چاقی، کوتاه قدی شدید و کارت واکسیناسیون نوآموزان نیز رصد می‌شود اما شاید آنچه بیش از هر چیز برای این پایگاه‌ها مهم است، تشخیص اختلالاتی چون اوتیسم، نابینایی، ناشنوایی و اختلالات رشدی-حرکنی و ذهنی است و شاید برایتان عجیب باشد که مواردی چون بیش فعالی و یا مشکلات ذهنی و حتی اوتیسم خفیف پیش از آن توسط والدین تشخیص داده نشده باشد و البته سن ۶ سال برای برخی از این سنجش‌ها و مداخلات دیرهنگام است.
سرور حقیقی دارای کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی کودکان استثنایی است که برخی سال‌ها با این پایگاه‌ها همکاری داشته است. وی درباره این سنجش به خبرنگار مهر گفت: برای بسیاری از این خانواده‌ها نیز پذیرش نتیجه این سنجش بسیار دشوار است و از همین روست که گاه ثبت نام همراه با فشار اولیا برای ثبت نام فرزندی که دچار برخی از اختلالات است در مدارس هم برای دانش آموز و هم برای اولیا دردسر ساز می‌شود در حالیکه اگر پیش از این و زودتر این سنجش‌ها انجام شود، مداخلات نیز به هنگام تر خواهد بود و می‌توان روی پذیرش خانواده‌ها نیز کاری جدی صورت داد.
وی ادامه داد: ما تلاش خود را در پایگاه‌ها می‌کردیم که در نهایت دقت سنجش‌ها صورت بگیرد اما عواملی خارج از اختیار ما روی این سنجش اثر می‌گذارد. مثلاً اینکه سنجش کودکی که سه ساعت در انتظار مانده برای ما سخت می‌شود یا کودکی که در ساعت ۵ بعداز ظهر سنجش او صورت می‌گیرد با کودکی که ۱۰ صبح سنجش او صورت می‌گیرد تفاوت می‌کند چرا که در این سن خستگی و بی تابی کودک باعث عدم همکاری او می‌شود که در این مرحله بسیار مهم است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر طیف اختلالات رشدی و ذهنی و همچنینی برخی اختلالات کودکی مثل اضطراب جدایی و یا اختلال‌هایی که در آن پرخاشگری کودک مشهود است، این سنجش را دشوار می‌کند برای سنجش بینایی و شنوایی تقریباً مشکلی وجود ندارد و حتی اوتیسم را می‌توان زود تشخیص داد اما حتی تشخیص بیش فعالی چندان ساده نیست و یا باید جای جدی برای تشخیص اختلال‌هایی که برخی از کودکان را در محدوده کودکان مشکل دار قرار می‌دهد، باز کرد. یعنی برخی نوآموزان ممکن است اختلال با تعریفی مشخص نداشته باشند اما بهتر است این تشخیص برای اولیا و خصوصاً مربیان مدارس داده شود که فلان نوآموز ممکن است مثلاً اختلال سلوک داشته باشد که این بچه‌ها می‌توانند بسیار پردردسر باشند.
به گفته این متخصص به خاطر انگ نخوردن روی بچه‌ها و همچنین عدم آموزش درست معلمان ابتدایی برای برخورد با دانش آموزان با روحیات مختلف عموماً این نوع تشخیص‌ها داده نمی‌شود. وی ادامه داد: به نظر می‌رسد بیشتر کار این پایگاه‌های سنجش تشخیص‌های خیلی مشخص در نوآموزان برای معرفی برخی از آنها به مدارس استثنایی است.
در هر صورت شرط ثبت نام کلاس اولی‌ها انجام ارزشیابی سنجش سلامت است و خانواده‌ها تا پایان شهریور ماه فرصت دارند نتیجه ارزشیابی را به مدارس ارائه دهند که بسیاری از خانواده‌ها در دقیقه نود این کار را می‌کنند و خود همین دردسری برای پایگاه‌های سنجش سلامت نوآموزان است.
بنا به گفته مجید قدمی، در ابتدا والدین به مدرسه نزدیک محل سکونت خود مراجعه می‌کنند و ثبت نام اولیه فرزندانشان را انجام می‌دهند و از طرف مدرسه به پایگاه سنجش سلامت معرفی می‌شوند. اگر والدین در این امر کوتاهی کنند جریمه خواهند شد. همچنین باید برای تکمیل کارت واکسیناسیون فرزند خود اقدام کنند. در هر سال تحصیلی مشاهده می‌شود که درصد قابل توجهی از این برگه‌ها ناقص است و دانش آموزان در این صورت به مرکز بهداشت ارجاع داده می‌شوند.
وی همچنین اضافه کرد: در پایگاه‌های سنجش بینایی، شنوایی دانش آموزان و همچنین بهره هوشی و … سنجیده می‌شود و اگر مشکلی در هر کدام از اینها مشاهده شود دوباره ارزیابی تخصصی می‌شوند. در مرحله تخصصی اگر اختلال ذهنی تشخیص داده شود به مدارس استثنایی دانش آموزان فرستاده می‌شوند. اگر اختلال جسمانی تشخیص داده شود انتخاب اینکه بچه‌هایشان در مدارس عادی درس بخوانند یا در مدارس استثنایی به عهده والدین است.
هر سال بیش از ۱۰ هزار نیروی انسانی در این پایگاه‌ها مستقر می‌شوند. سال گذشته حدود ۵۰ پایگاه سیار عشایری مستقر شد که البته عدم دسترسی نامناسب به این پایگاه‌ها یکی از گلایه‌ها بود.
در حالیکه سال گذشته هزینه انجام سنجش ۲۵ هزار تومان بود امسال این رقم ۱۸ هزار تومان تعیین شده است.
هر سال این سنجش‌ها به طور کلی داده‌های مناسبی می‌تواند برای پژوهشگران و برنامه ریزان کشور قرار دهد از جمله آمار درصد ازدواج‌های فامیلی، والدینبی سواد، چاقی مفرط، متوسط قد، دیرآموزان و افرادی که قرار است به چرخه ارائه خدمات بهزیستی به طور جدی وارد شوند. رشد ییا کاهش اختلال‌هایی چون اوتیسم و بیش فعالی در میان کودکان و یافتن علل آن و…
سال گذشته رئیس سازمان اموزش استثنایی کشور پیش بینی ورود ۶ هزار دانش اموز به مدارس استثنایی را داشت و باید دید این تعداد امسال رو به کاهش می‌گذارد یا افزایش.
سال گذشته مجید قدمی در نشست خبری خود به همین منظور گفته بود: ما نوآموزان ۵ و ۶ سال تمام را در این طرح تحت پوشش قرار می‌دهیم اما از نظر قانونی ابزاری که والدین را موظف کنیم نوآموزان ۵ سال تمام را برای طرح سنجش بیاورند، نداریم اما این راباید بدانیم که هرچه شناسایی دانش آموزان با نیازهای خاص زودتر شناسایی شوند ما می‌توانیم مداخلات بهتری داشته باشیم. به طور مثال کودکان اوتیسم قبل از سه سالگی هم قابل شناسایی هستند و ما می‌توانیم باشناسایی زودتر کودکان با نیازهای خاص از ضربه‌های وارد شده به آنها قبل از ورود به مدارس جلوگیری کنیم.
واقعیت این است که بهترین زمان تشخیص اختلال در کودکان بین ۴ تا ۵ سالگی است و برخی اختلال‌ها با مداخله زودهنگام قابل کنترل خواهد بود. باید ابزاری پیدا کرد که این مهم عملی شود و شاید اگر پیش دبستانی دوره‌ای اجاری در کشور بود می‌شد برای این منظور نیز راهی عملیاتی تر اندیشید.
