بخش گرم کردن ذهن برای دریافت مطلب جدید، ذهن دانش آموز را برای یادگیری مبحثی از درس که قبلا با آن آشنا نبوده آماده می‌کند.
به گزارش گروه آموزش خبرگزاری دانا، امیر ذوقی معلم و کارشناس آموزش دبستان در ویژه نامه تجربت مطرح کرد: معلم لازم است برای همراه
شدن دانش‌آموز و آزاد شدن ذهن او از بیرون کلاس، شروع خوبی داشته باشد. شروع خوب کلاس همانند شروع خوب یک فیلم یا یک
شعر مهم است؛ همانطورکه دقایق آغازین یک فیلم باعث می‌شود که مخاطب جذب شود و با
اشتیاق به ادامه آن توجه کند؛ شروع خوب یک کلاس هم باعث می‌شود تا دانش‌آموز از
فضای خارج کلاس فارغ شود و ذهنش آمادۀ کلاس و دریافت مطالب جدید شود. امّا معلم
چطور باید یک شروع خوب انتخاب کند؟ معلم با توجه به سن، جنسیت دانش آموز، درس مورد
بحث و ویژگی های شخصیتی خودش به همراه برنامه‌ریزی متناسب، می‌تواند شروع خوبی رقم
بزند.
در کلاس‌های زبان انگلیسی به بخشی آغازین کلاس که قرار است ذهن دانش آموز را برای دریافت مطلب جدید آماده کند، دست‌گرمی (وارم آپ) می‌گویند دقیقا مشابه کلاس‌های ورزشی که قبل از شروع اصل ورزش در ابتدای ساعت چند دقیقه‌ای مشغول گرم کردن بدن و حرکات کششی و از این قبیل فعالیت‌ها می‌شوند تا بدن فرد آمادۀ انجام تمرین‌های این جلسه شود.
در کلاس‌های درس هم باید این دست‌گرمی (وارم آپ) و گرم کردن برای ذهن دانش‌آموز اتفاق بیافتد تا آمادۀ دریافت مطلب جدید شود.
بطورکلی گرم کردن ذهن دانش‌آموزان به دو دستۀ کلی تقسیم می‌شوند:
گرم کردن ذهن برای دریافت مطلب جدید و گرم کردن ذهن برای تمرین مطالب غیرجدید.
۱. گرم کردن ذهن برای دریافت مطلب جدید
بخش گرم کردن ذهن برای دریافت مطلب جدید، ذهن دانش آموز را برای یادگیری مبحثی از درس که قبلا با آن آشنا نبوده آماده می‌کند.
برای این منظور بدون کوچک‌ترین اشاره به موضوع درس یک فعالیت (ترجیحا عملی) تعریف می‌کنیم؛ که این فعالیت در واقع کاربرد واقعی آن موضوع علمی می‌باشد که قرار است بعداً دانش‌آموز آن را بیاموزد.
به عنوان مثال فرض کنید قرار است مبحث حجم و مساحت‌های جانبی برای اولین بار به دانش‌آموز گفته شود:
الف. استخراج مفهوم کلی درس بدون در نظر گرفتن مثال‌ها و تنوع سوال‌ها
ب. پیدا کردن کاربرد‌های واقعی حجم و مساحت جانبی در زندگی
ج. انتخاب یک فعالیت متناسب با سن و دغدغه و شرایط مدرسه
ح. آموزش مبحث بعد از انجام فعالیت و یا در خلال آن فعالیت
به مثال زیر که طبق مراحل بالا انجام شده است دقت کنید:
در این مثال برای آماده کردن ذهن دانش‌آموز در بحث آموزش حجم و مساحت‌های جانبی درس ریاضی پایه هفتم از روش کاربرد مفهوم استفاده شده است.
به دانش‌آموزان گفته شد که شما باید برای خود یک میز تحریر بسازید.
برای این منظور بچه‌ها باید ابعاد و حجم کلاس و همچنین ابعاد و حجمی که میزهایشان با توجه به تعداد دانش‌آموزهای سر کلاس اشغال می‌کند را محاسبه می‌کردند.
سپس نوبت به کشیدن نقشه و احتساب مساحت‌های جانبی میزهایشان می‌رسد.
حالا وقت آن رسیده تا محاسبات خود را روی چوب‌ها پیاده کنند و مشغول برش و اتصال آن ها به هم شوند. در خلال این محاسبات و برش‌هایی که بعضی از اوقات اشتباه است، به طور طبیعی و خود به خود مفهوم حجم و مساحت‌های جانبی را در کنار یک مهارت و فن نقشه‌کشی آموختند و بعد از این مرحله بدون اینکه نیاز به آموزش سنتی از طریق جزوه گفتن باشد به سرعت سراغ حل تمرین های کتاب رفتند.
مثال گرم کردن ذهن برای آموزش موضوع جدید در درس علوم
برای درس علوم معمولا مراحل زیر طی می‌شود تا یک دست‌گرمی (وارم آپ) متناسب مبحث جدید علوم تولید شود:
الف. اصل مطلبی که کتاب سعی دارد در این صفحۀ خاص آموزش دهد چیست؟
ب. پیدا کردن یک آزمایش جذاب، هیجان انگیز و مرتبط با این موضوع
ج. پرسش و پاسخ و ایده پردازی درباره ی چرایی آزمایش
ح. کشف علت آزمایش در این ایده‌پردازی‌ها که می‌شود همان مبحث مورد آموزش
و. ارجاع به کتاب و دیدن کشفیات دانش‌آموزان که از قبل در کتاب آمده است
در این مثال قرار است دانش آموزان با مبحث جدید خواص مواد آشنا شوند و کشف کنند که یک ماده می‌تواند خواص متعددی داشته باشد.
برای گرم کردن ذهن دانش‌آموز در این باره از روش استخراج یک آزمایش جذاب و مرتبط استفاده می‌شود. با بچه ها توسط مادۀ کلر آب را صاف و زلال کردیم و همه طی پرسش و پاسخ کشف کردند که خاصیت کلر گندزدایی می باشد. در مرحلۀ بعد کلر را با روغن ترمز آمیختیم و آتش بسیار زیادی ایجاد شد، طی ایده‌پردازی به این نتیجه رسیدند که کلر با هر چیزی واکنش می‌دهد حرارت زیادی تولید می‌کند و در نهایت کلر را داخل بطری نوشابه ریختیم و در آن را بستیم بعد از چند دقیقه بطری منفجر شد و طی پرسش و پاسخ، دانش‌آموزان کشف کردند که واکنش‌های کلر گاز زیادی تولید می‌کند.
طی این سیر از آزمایش‌ها بچه‌ها کشف کردند که کلر سه خاصیت اصلی دارد، پس هر ماده ای خودش به تنهایی خواصی دارد و با ترکیب شدن با برخی مواد خواص دیگری هم می تواند ایجاد شود و پس از آن وقتی به کتاب رجوع کردیم، دقیقاً همین نکاتی که خود بچه‌ها کشف کرده بودند را مطالعه کردند.
از این قبیل مثال‌ها در دیگر درس‌ها نیز وجود دارد؛ مثلاً برای گرم کردن ذهن دانش آموزان در درس تاریخ از کلیپ‌ها و انیمیشن‌های متناسب با موضوع و سن و سال بچه ها استفاده می‌کنیم و بعد از آن به سراغ کتاب و قصه‌گویی‌های تاریخی خواهیم رفت.
در آموزش زبان که بسیار دست‌گرمی‌های زیادی از قبل تولید شده است و کارهای زیادی می‌توان برای گرم‌کردن ذهن انجام داد، در این مورد به صورت ویژه از روش تلفیقی استفاده می‌کنیم یعنی با استفاده از کارهای عملی کامپیوتری برای بچه‌ها، زبان را کاربردی می‌کنیم، بچه‌ها با دیدن هشدارها و پیام‌های مختلف و یا آموزش بخشهای مختلف نرم افزار‌های پرکاربرد بصورت کاربردی و تلفیقی آمادۀ دریافت مطالب جدید و مرتبط با یکی از مباحث زبان می‌شوند.
در مدل دیگری برای درس زبان فیلم های متناسب با بحث‌های سیاسی، اجتماعی، علمی و فرهنگی تهیه می‌شود، مانند سخنرانی‌هایTED و یا مستندهای جهانگرد‌ها و صحبت‌های رئیس جمهور آمریکا و غیره که در آنجا با گفتگو‌های مختلف پیرامون این مسائل با دانش‌آموزان گرم کردن ذهن را به صورتی که متناسب با دغدغه‌های ماست انجام می‌دهیم.
روش دیگری از گرم کردن ذهن که در دروس قرآن، عربی، دینی، فارسی و اجتماعی پرکاربرد است، تلفیق کردن آن‌ها با هم است به این صورت که پیوندهایی را که از قبل بین این کتاب‌ها نهفته است کشف کنیم و بر‌اساس آن کلاس و یا دست‌گرمی واحدی ایجاد کنیم؛
برای مثال صحیح خواندن قرآن اگر همراه با تلاش برای معنی کردن آن باشد خود قرآن می‌شود دست‌گرمی (وارم آپ) درس عربی و یا تلاش برای درک مفهوم و عمل کردن به آن باشد می‌شود دست‌گرمی (وارم آپ) پیام‌های آسمانی و از این قبیل تلفیق‌ها؛ همچنین می‌شود گرم کردن ذهن این دروس را از طرق دیگر مانند بستر تئاتر، کلیپ، مستند، کتاب‌خوانی، مخصوصاً کتب خاطرات و زندگی نامه‌های شهدا و اتفاقاتی که در زندگی یک شهید افتاده است و مرتبط با سرفصل می‌باشد، استفاده می‌کنیم.
2. گرم کردن ذهن دانش‌آموز برای تمرین مفاهیم گذشته
در این حالت ذهن دانش آموز را برای همکاری بهتر و در واقع یادآوری و مرور دروس در حل تمرین آماده می‌کند. برای مثال حل تمرین‌های معادله از یک کلیپ استفاده شد که در آن حل معادله را به مسابقۀ فوتبال بین ایکس دارها و ایکس‌ندارها تشبیه کرده بود و با انیمیشن و حرکات کارتونی روش حل معادله رو به بچه‌ها یادآوری می‌کرد و یا در مورد درس زبان برای حل تمارین شغل‌ها و یادآوری آن درس از یک کلیپ بانمک که در خلال مکالمه‌ها به شغل‌ها اشاره می‌کرد استفاده شد.
به طور کل دست‌گرمی‌ها (وارم آپ) یادآوری کننده مفاهیم کوتاه‌تر و اشاره‌ای‌تر هستند ولی دست‌گرمی‌هایی که قرار است طی آن دانش‌آموز مطلب جدیدی را یاد بگیرد بسیار مفصل‌تر و دقیق‌تر هستند و با در نظرگرفتن مراحل عمق یادگیری طراحی می‌شوند.
لزوما فرآیند گرم‌کردن ذهن دانش‌آموزان (وارم آپ) محدود به فضای کلاس نیست، بلکه می‌توان آن را در زنگ تفریح قبل شب قبل یا حتی جلسات قبل انجام داد؛ بطور کل هرجا و زمانی که می‌تواند به معطوف شدن ذهن دانش‌آموز به موضوع بیانجامد می‌توان فرآیند گرم‌کردن ذهن دانش‌آموزان را آنجا اجرا کرد.
البته باید دقت کرد که میوۀ این دست گرمی‌ها را به موقع چید نه زودتر و نه دیرتر.
