آمارها نشان می دهد میزان بارش ها در اردیبهشت ماه نسبت به ماه های گذشته کمی افزایش یافت و آب بیشتری پشت سدهای کشور جمع شد، اما حدود ۸۵ درصد آب شرب کشور وابسته به آب های زیرزمینی است، منابعی که این روز‌ها وضعیت مناسبی ندارند.
نرگس درودیان، خبرگزاری دانا، سرویس راهبرد و انرژی، آب به عنوان یکی از عناصر حیات بخش بشری و یکی از با اهمیت‌ترین مسائل روز دنیاست.
کشورهای در حال توسعه همواره در حال تلاش
برای یافتن راه‌های مطلوبی به منظور صرفه جویی در مصرف آب و در نهایت جمع آوری و نگهداری
آب و سفره‌های آب زیرزمینی هستند.
مدتی قبل رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور
گفته بود ایران دو برابر دیگر کشورهای جهان از ظرفیت‌های زیست محیطی بهره برداری می‌کند
به طوری که در چند سال اخیر ۸۵ درصد سفره‌های آب‌های زیر زمینی کشور تخلیه شده و ایران
در این زمینه رتبه اول دنیا را دارد.
این در حالی است که در کشورهای توسعه یافته
بیش از ۲۰ درصد از آب سفره‌های زیر زمینی را برداشت نمی‌کنند مگر اینکه در شرایط بسیار
بحرانی و در شرایط تنش آب، آنهم مشروط به تعادل بخشی و تغذیه سفره‌ها، حداکثر ۴۰ درصد
اجازه برداشت دارند؛ بنابراین آب‌های زیر زمینی از اهمیت زیادی برخوردارند از این رو
حفاظت ازاین منابع از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و باید در اولویت برنامه‌های
سازمان‌ها و نهاد‌های مرتبط قرار گیرد.
بحران آب بر سر سفره‌های زیرزمینی کشور سایه انداخته و آمار و ارقامی
که درباره این منابع آبی اعلام می‌شود، چندان خوشایند نیست؛ به طوری که طبق آخرین آمار،
تمامی دشت‌های کشور با افت سطح منابع آب زیرزمینی مواجه هستند. ۴۰۵ دشت ایران در وضعیت
ممنوعه است و ۱۷ دشت دیگر نیز در حال بررسی است که این موضوع بسیار هشداردهنده به نظر
می‌رسد.
تمام
کشور درگیر معظل خشکسالی
علی‌رغم اینکه آب اصلی‌ترین ماده در تداوم
حیات است اما براساس آمار سازمان ملل، در حال حاضر بیش از 18درصد جمعیت زمین به آب
آشامیدن سالم دسترسی ندارند. آنچه که باعث به وجود آمدن آب در زمین می‌شود میزان بارشی
است که اتفاق می‌افتد و این میزان بارش در نقاط مختلف کره زمین، متناسب با شرایط منطقه
یا کشورهای مختلف متفاوت است.
کشور ایران در نیم‌کره شمالی کره زمین با
اقلیم حاکم گرم و خشک در چند سال گذشته یکی از کم‌بارش‌ترین کشورهای غرب آسیا محسوب
شده و این نبود بارش می‌تواند به کم‌آبی و در نتیجه به خشکسالی تبدیل شود که خود می‌تواند
تبعات زیادی را به دنبال داشته باشد. با اینکه بیشتر نواحی کشور ایران را مناطق گرم
و خشک در بر گرفته است اما در شمال و شمال غرب و قسمت‌هایی از زاگرس جنوبی می‌توان
آب و هوا‌های سرد و معتدل کوهستانی را نام برد که در مقایسه با مناطق مرکزی ایران شرایط
بسیار متفاوتی را داراست.
آنچه که امروز مهم است این است که ایران حدود چهار دهه است که وارد یک
دوره بلند مدت خشکسالی شده و دیگر برف و باران‌های سال‌های گذشته نمی‌بارد و این را
به خوبی می‌توان از سخن کهن‌سالان به خوبی فهمید.
وضعیت وخیم بارش‌ها در کشور
بررسی آمارهای وزارت نیرو نشان
می‌دهد از مجموع 31 استان کشور، تنها 3 استان در سال آبی جاری بارندگی بیشتری نسبت
به میانگین 52 ساله خود را به ثبت رسانده‌اند. بارش‌ها در سه استان تهران، آذربایجان
شرقی و البرز با 3 درصد رشد، نسبت به میانگین بلندمدت خود روبه‌رو شده است. در قزوین
وضعیت بدون تغییر بوده است.
در 27 استان نیز میزان بارندگی امسال نسبت به میانگین بارش بلندمدت با
افت جدی روبه‌رو بوده است. بدترین وضعیت را در بین استان‌های 31گانه «سیستان و بلوچستان»،
«هرمزگان»، «خراسان جنوبی»، «کرمان»، «خراسان رضوی» و «فارس» تجربه کرده‌اند که بارش‌های
آنها همگی بیش از 50درصد نسبت به میانگین 52ساله کاهش یافته است؛ موضوعی که از مشکل
جدی نوار میانی، شرقی و جنوب شرقی کشور در زمینه مساله آب حکایت دارد.
اما نکته مهم دیگری که لازم است
به آن توجه شود، افزایش فاصله بین میانگین بارش سال 1400 کشور و میانگین بلندمدت بارش
کشور است. در واقع درحالی‌که میانگین بلندمدت کشور عدد 202 میلی‌متر را نشان می‌دهد،
نرخ میانگین بارش کشور در سال‌جاری آبی با افتی 38درصدی به سطح 125 میلی‌متر رسیده
است.
مرور دقیق‌تر آمارها نشان می‌دهد استانی همچون گیلان که بیشترین سطح بارندگی
را در سال آبی جاری داشته نیز با افتی 10درصدی بارش در سال آبی جاری روبه‌رو شده است.
راهکارهایی برای عبور از یک چالش جدی
بازوی پژوهشی مجلس در 11 بند نسبت به نحوه مدیریت خشکسالی و چالش‌های
تولید آب و برق برای اقتصاد کشور واکنش نشان داده است.
مهم‌ترین نکته از نظر این مرکز «اولویت‌بندی مصارف بخش‌های مختلف و برنامه‌ریزی
منابع آب به ترتیب اولویت شرب و بهداشت، صنعت، محیط زیست و کشاورزی» بوده که می‌تواند
در تدبیر بهتر شرایط سخت پیش‌رو به سیاست‌گذار کمک کند. در عین حال «اطلاع‌رسانی و
ایجاد آمادگی در اقشار مختلف مردم و ترویج سازگاری با کم‌آبی و خشکسالی» از دیگر مواردی
است که روی آن تاکید ویژه‌ای شده است.
در سطوح پایین‌تر و حوزه‌های
جزئی‌تر نیز این مرکز توصیه کرده «خرید حقابه کشاورزی و اجرای طرح‌های نکاشت با هدف
ذخیره آب در پشت سدهای دارای حقابه شرب » در دستور کار سیاست‌گذار قرار گیرد. «اولویت‌بندی
در توسعه کشت و تولید محصولات کشاورزی به‌خصوص محصولات استراتژیک»، «تقویت بیمه‌های
کشاورزی با هدف حمایت از معیشت جوامع روستایی مواجه با بحران»، «تقویت رایزنی با کشورهای
همسایه دارای حوضه آبریز مشترک و توجه ویژه به دیپلماسی آب»، «تجهیز شبکه پایش منابع
آب و پایش دقیق تمام مصارف سطحی و زیرزمینی»، «ایجاد آمادگی در مسوولان کشوری برای
مقابله و مدیریت اختلافات و ملاحظات اجتماعی به‌خصوص در حوضه‌های آبریز مرکزی و خلیج
فارس و دریای عمان»، «اقدامات عاجل برای حداقل کردن آسیب به محیط زیست و منابع آب زیرزمینی»،
«عدم‌ایجاد تعهدات آب‌بر توسط دولت و مجلس شورای اسلامی» در کنار «تقویت نظارت مجلس
شورای اسلامی بر انجام اقدامات فوق توسط دولت» از جمله مواردی است که از سوی مرکز پژوهش‌های
مجلس جهت حل بخشی از مشکلات این حوزه پیشنهاد شده است.
این موارد هرچند تاثیر چندانی
در رفع مشکلاتی نظیر افت بارش در کشور ندارند اما مسیر را برای اصلاح نحوه تولید و
مصرف آب و برق در بخش‌های مختلف خانگی، تجاری و عمومی مهیا می‌کند. زنگ خطر کم‌آبی
1400 به صدا درآمده است. از این رو است که توصیه‌های بالا را باید جدی گرفت.
