شیوع کرونا و ابتلای مردم به این بیماری به روزهای اوج خود رسیده و کشور در شرایطی قرار دارد که ظرفیت بیشتر بیمارستان ها تکمیل شده است اما در همین شرایط بحرانی متاسفانه معضل کمبود دارو به دغدغه اصلی بیماران تبدیل شده است.
نازنین دادور، خبرگزاری دانا، سرویس سلامت؛شیوع کرونا و ابتلای مردم به بیماری کووید ۱۹ به روزهای اوج خود رسیده است، تعداد مبتلایان روزانه این بیماری از مرز ۴۰ هزار نفر گذشته و تعداد جان باختگان آن مرز ۵۸۰ نفر را رد کرده و آمارهای غیر رسمی از مرگ های چهار رقمی روزانه خبر می دهند. از استان های مختلف خبرهای نگران کننده ای به گوش می رسد، بیمارستانها پر شده اند و در برخی مراکز بیماران را در راهرو و سالن های مختلف می خوابانند یا بیمارستان صحرایی تاسیس می کنند. وزارت بهداشت برای اینکه بتواند به این بیماران رسیدگی کند، اعلام کرده، بیماران کرونایی در اولویت بستری هستند و بیماران غیر اورژانسی فعلا پذیرش نشوند و از طرف دیگر بیماران کرونایی که وضعیت وخیم ندارند، فقط رمدسیویر بگیرند و به خانه بروند زیرا جایی برای بستری آنها وجود ندارد.
وزارت بهداشت همزمان با این دستورالعمل جدید، پروتکل توزیع رمدسیویر را هم تغییر داده است. به گفته دکتر "علی فاطمی"، نایب رییس انجمن داروسازان، داروی تزریقی رمدسیویر که قبلا در بیمارستان به بیماران تزریق می شد اکنون با دستورالعمل جدید در سرم بیماران تزریق می شود به همین علت یکباره مصرف سرم نیز افزایش یافته و با کمبود مواجه شده است به خصوص اینکه این دارو علاوه بر بیماران بستری برای مبتلایان سرپایی نیز استفاده می شود و البته همزمان تولید بزرگترین تولید کننده سرم در کشور نیز متوقف شده است.
ماجرای کمبود دارو آن هم در روزهایی که کشور بحرانی‌ترین روزهای خود را از لحاظ شیوع بیماری کرونا می‌گذارند باعث شده تا صدای مردم از کمبود برخی داروهای حیاتی بلند شود، هرچند کمبودهای دارویی بی ارتباط با تحریم‌های ظالمانه نیست اما کارشناسان معنقدند که اگر طی روزهای گذشته مدیریت و نظارت جدی‌تر بر بازار دارویی کشور صورت می‌گرفت امروز شاهد این آشفته بازار دارویی نبودیم.
بحران کمبود سرم و داروهای درمان کرونا با گذشت بیش از یک سال و نیم از آغاز بحران کرونا ما را به یاد روزهای ابتدایی شیوع کرونا می‌اندازد که کشور با بحران کمبود ماسک مواجه بود، هرچند آن روزها برای عموم مردم کمبود ماسک و اقلام بهداشتی به دلیل شیوع ناگهانی بیماری کرونا قابل قبول بود اما امروز با تولید داروهای کرونا و سرم در کشور این موضوع برای مردم قابل قبول نیست نیست که کار مردم حتی برای خرید یک سرُم تزریقی ساده اما حیاتی هم، به بازار سیاه کشیده شود.
این روزها که کشور در وضعیت سیاه کرونا قرار دارد و به اذعان مسوولان وزارت بهداشت و بررسی‌های میدانی اغلب بیمارستان‌های کشور تخت خالی برای بستری بیماران ندارند و مردم باید از بیمار مبتلا به کرونا در منزل مراقبت کنند، باید برای پیدا کردم سرم تزریقی، کپسول اکسیژن یا داروهای درمان کرونا از قبیل فاویپیراویر و رمدسیور راهی کوچه‌پس کوچه‌های ناصرخسرو شوند. اما این درد وقتی بیشتر می‌شود که بدانیم، کمبود دارو فقط دامنگیر بیماران کرونایی و خانواده‌های آنها نیست، بلکه برخی از دیگر بیماران هم برای یافتن داروهایشان سرگردان شده‌اند.
افزایش ۴ برابری مصرف رمدسیویر
"محمدرضا شانه ساز"، رییس سازمان غذا و دارو ، تغییر در پروتکل درمان کرونا را علت کمبود دارو و سرم می داند، او درباره کمبود داروی رمدسیویر و سرم تزریقی در داروخانه ها گفته است: تامین دارو انجام می‌شود، اما وقتی مصرف رمدسیویر در خرداد ۶۰۰ هزار عدد بود و اکنون در مرداد به دو میلیون و ۲۵۰ هزار عدد می‌رسد، این نشان می‌دهد که گایدلاین‌ها [۱] را برای تجویز دارو درست رعایت نمی‌کنیم.
او از افزایش چهار برابری مصرف داروی رمدسیویر در مرداد نسبت خرداد گلایه کرد و افزود: دارو باید مطابق گایدلاین‌ها تجویز شود و بر تجویزها نظارت شود. در هیچ کشوری در دنیا چنین الگوی مصرفی را نمی‌بینیم.
شانه ساز درباره موضوع کمبود سرم تزریقی نیز گفت: در زمینه سرم هم پارسال این موضوع را پیش‌بینی می‌کردیم، اما تولیدکننده‌ها به مجلس اعتراض کردند که سازمان غذا و دارو می‌خواهد سرم وارد کند. یکی از شرکت های بزرگ‌تولید کننده سرم اعلام کرد که دارد تولیدش متوقف می‌شود و بر همین اساس هم برای واردات سرم برنامه ریزی کردیم، اما تولیدکننده‌ها به مجلس نامه نوشتند و تعهد تامین کرده و از سازمان غذا و دارو خواسته شد اقدامی برای واردات نشود. در حالی که اگر طبق برنامه‌ریزی خودمان پیش می‌رفتیم، اکنون مشکلی برای سرم نداشتیم.
منابع مختلف تصمیم گیری، نبود آینده نگری و فقدان یک برنامه ریزی دقیق و کارشناسانه که جلوی پیک های متعدد کرونا را بگیرد، کشور را به چنین مرحله ای رسانده است که مردم در صف های طولانی دارو در داروخانه ها معطل بمانند و به کرونا مبتلا شوند یا در کوچه پس کوچه های اطراف داروخانه ها و بیمارستانها به سراغ دلالانی بروند که این داروهای به ظاهر کمیاب را به قیمت های چند برابری می فروشند.
اما برخی مسوولان از ناهماهنگی بیمه ها با نظام درمان هم گلایه دارند و می گویند: یکی از علل کمبود دارو، تامین نشدن اعتبار لازم برای پوشش بیمه ای آن است. در اغلب کشور ها هزینه دارو و درمان کرونا رایگان است و بیمه ها این هزینه را می پردازد اما در ایران این هزینه ها به عهده بیمار است، وقتی یک بیمار کرونا برای یک دوره درمان با رمدسیویر باید ۶ دز آن را که هر یک ۷۰۰ هزار تومان است بخرد و بیمارستان نیز بودجه ای برای خرید این دارو ندارد، شرکت های تولید کننده برای فروش این دارو پول نقد طلب می کنند.
به گفته یکی از همین مسوولان، داروی رمدسیویر کمبود ندارد و به میزان زیادی در انبارهای شرکت های تولید کننده وجود دارد، مساله این است که شرکت ها برای فروش این دارو پول نقد می خواهند و بیمارستان ها ندارند، بیمه ها نیز حمایت نمی کنند، بسیاری از بیماران هم توان پرداخت این هزینه را ندارند. یک نمونه دیگر آن داروی اکتمراست که برای بیماران حاد کرونا استفاده می شود و یک دوره چهار دُزی آن برای هر بیمار ۱۰ میلیون تومان آب می خورد، آیا همه بیماران توان پرداخت چنین هزینه ای دارند؟
"محمد عبدزاده"، رییس سندیکای تولید کنندگان داروهای انسانی نیز در این زمینه به ایرنا گفت: حدود ۳۵ درصد سهم تولید سرم در کشور مربوط به شرکت شهید قاضی در تبریز بود. این شرکت مشکلات فنی مختلفی داشت. از چندسال قبل دنبال بازسازی خط تولید بود تا اینکه سرانجام سازمان غذا و دارو پارسال با توقف تولید و بازسازی آن موافقت کرد. بنابراین تولید این شرکت از اردیبهشت متوقف شود تا مرداد ماه این توقف ادامه دارد. قرار است از اوایل شهریور دوباره تولید این شرکت از سر گرفته شود.
چرایی مواجهه کشور با مشکل کمبود سرم
از سوی دیگر، سید علی فاطمی نایب رئیس انجمن داروسازان کشور درباره چرایی مواجهه کشور با مشکل کمبود سرم گفت: مدیریت سرم هم قابل برنامه‌ریزی بود، چراکه از چندماه قبل اعلام شده بود که یکی از شرکت‌های تولیدکننده سرم، برای چندماه ناگزیر است خط تولیدش را متوقف و بازسازی کند. هرچند این شرکت هم حدود دو ماه از برنامه زمانی خود عقب افتاد، اما در هر صورت با توجه به اعلام قبلی، دولت فرصت کافی داشت برای جایگزینی ظرفیت تولیدی این شرکت، برنامه‌ریزی کند اما متاسفانه این کار نشد و حالا مشکلات زیادی برای مردم ایجاد کرده است. هرچند که وعده داده شده است طی روزهای آینده با افزایش توان تولید دیگر شرکت‌ها و همچنین واردات، این مشکل حل و فصل شود.
سرم صد هزار تومان؛ رمدسیور یک میلیون تومان!
اما ماجرای کمبود دارو فقط به موضوع کمبود سرم ختم نمی‌شود بلکه درحالی که داروهای درمان کرونا از جمله رمدسیویر و اکتمرا هم در فضای مجازی و بازار غیر رسمی با قیمت‌های به فروش می‌رسد. بررسی‌های میدانی و اظهارات بیماران نشان می‌دهد، قیمت سرُم در بازار سیاه به 100هزار تومان رسیده و رمدسیویر و اکتمرا هم با قیمت‌های بالای یک میلیون تومان به فروش می‌رسد. با مشاهده این اتفاق، این سوال در اذهان عمومی ایجاد می‌شود که این داروها چگونه به بازار غیر رسمی نشت کرده است؟
در همین راستا، محسن فتحی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی با انتقاد از نابسامانی توزیع و قیمت دارو با اوج گیری شیوع کرونا در توئیتر نوشت: در حالی که رمدسیویر در داروخانه‌ها کمیاب شده، در بازار آزاد به قیمت چند برابر و به راحتی پیدا می شود. با اوج‌گیری شیوع کرونا شاهد نابسامانی در توزیع و قیمت دارو هستیم. رمدسیویر در داروخانه ها کمیاب شده اما در بازار آزاد به راحتی و با قیمت چندبرابر یافت می‌شود. قیمت داروی اکتمرا در عرض یک ماه ۳ برابر شده است. نباید به کاسبان کرونا اجازه داد به قیمت جان مردم جیب خود را پر کنند.
تولید ماهانه ۱۱.۵ میلیون سرم در کشور
عبدزاده افزود: در واقع این شرکت بزرگ تولید کننده سرم حدود پنچ ماه از چرخه تولید خارج شد. البته چهار شرکت دیگر شامل داروپخش، ثامن، شیراز سرم شرکت فرآورده های تزریقی هم هستند که انواع سرم( قندی، نمکی، شست و شو) را در کشور تولید می کنند. این چهار شرکت اکنون ماهانه ۱۱.۵ میلیون سرم تولید می کنند. نیاز کشور در سال ۹۹ بدون در نظر گرفتن سرم شست و شو ماهانه حدود ۱۲ میلیون سرم است و با احتساب سرم شست و شو که ماهانه حدود ۱.۵ مصرف دارد، نیاز ماهانه کشور حدود ۱۳ میلیون سرم در ماه است.
وی ادامه داد: مسوولان سازمان غذا و دارو از حداکثر توان شرکت های تولید کننده سرم خبر دارند و می دانند که این چهار شرکت که اکنون خط تولید آنها فعال است، به صورت سه شیفت کار می کنند و حداکثر توان تولید آنها همین ۱۱.۵ میلیون سرم در ماه است. مساله این است که وقتی می خواهیم یک شرکت را از مدار تولید خارج کنیم باید مقدار قابل توجهی ذخیره ایجاد می کردیم که دچار کمبود ناگهانی نشویم، باید در بیمارستان ها و مراکز جامع کرونا، سرم به اندازه لازم در انبار ها ذخیره می شد. امکان ذخیره سازی سرم تا قبل از توقف تولید سرم سازی شهید قاضی تبریز وجود داشت اما این کار انجام نشد. در عین حال آمار کرونا هم بالا رفت و اکنون هم با توجه به تجمعاتی که وجود دارد احتمال افزایش آمار مبتلایان و افزایش نیاز به سرم پیش بینی می شود.
رییس سندیکای تولید کنندگان داروهای انسانی گفت: به نظر من بخش مهمی از این مشکل، ناشی از سوء مدیریت است. البته سازمان غذا و دارو سال گذشته برای واردات حدود ۴۰ میلیون سرم فراخوان داد اما برخی شرکت های تولید کننده نامه نوشتند و مخالفت کردند. در نهایت قرار شد یکی از شرکت های تولید کننده، ۱۰ میلیون سرم از هند وارد کند، ثبت سفارش هم انجام شد. اما شرکت هندی سرم را به ایران نداد و به همین علت دچار کمبود شدیم.
عبدزاده افزود: بنده به عنوان نماینده تولیدکنندگان با واردات سرم در شرایط فعلی موافق نیستم به خصوص اینکه تولید سرم در شرکت قاضی در تبریز از شهریور با ظرفیت حدود چهار میلیون سرم در ماه از سر گرفته می شود و شرکت ثامن نیز یک میلیون به ظرفیت ماهانه خود اضافه می کند، شاید اگر در اردیبهشت واردات انجام می شد جلوی کمبود گرفته می شود اما اکنون دیگر نیازی به واردات نیست.
وی ادامه داد: در هر صورت اداره داروی وزارت بهداشت میزان نیاز کشور و میزان تولید را به طور دقیق می داند و باید در زمان مناسب برای واردات یا افزایش تولید تصمیم گرفته می شد. به نظر می رسد در برنامه ریزی ها ضعف هایی داریم. البته برای افزایش کیفیت سرم هم بازسازی خط تولید آن اجتناب ناپذیر بود.
عبدزاده درباره تامین داروی رمدسیویر برای بیماران کرونا نیز گفت: بر اساس اطلاعاتی که در اختیار داریم، تولید این دارو در کشور کافی است و نباید کمبودی باشد. توزیع آن البته چند داروخانه خاص مرکزی انجام می شود. این داروخانه ها نیز به صورت چند شیفته مشغول توزیع دارو هستند، هم اکنون بیش از سه کارخانه داروسازی در ایران رمدسیویر تولید می کنند. ضمن اینکه اجازه واردات این دارو نیز داده شده است، بنابراین با وجود افزایش چهار برابری مصرف رمدسیویر کمبود نداریم.
رییس سندیکای تولید کنندگان داروهای انسانی افزود: اگر بخواهیم منصفانه قضاوت کنیم، باید بگوییم، تولیدکنندگان و تامین کنندگان دارو و حتی سازمان غذا و دارو همه تلاش خود را برای تامین این اقلام دارویی و سرم انجام داده اند اما میزان مبتلایان به شدت بالا رفته است و به نظر می رسد، ضعف کار در اقدامات بهداشتی و پیشگیری از ابتلای مردم به این بیماری است و اگر در این زمینه بهتر عمل می شد با این موج شدید بیماری، پر شدن تخت های بیمارستانی و کمبود دارو و سرم مواجه نمی شدیم.
