شرح دعای روز سیزدهم ماه مبارک رمضان در بیان حضرت آیة الله مجتهدی (ره)
از دعای مجیر غافل نشویم
روز سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم ماه مبارک رمضان از دعای مجیر [۲]غفلت نکنیم؛ مضامین دعای مجیر انسان را به کمال میرساند؛ فکر نکنیم که دعا خواندن فقط برای ثواب است؛ دعا برای کمال انسان است.
اللَّهُمَّ طَهِّرْنِی فِیهِ مِنَ الدَّنَسِ وَ الْأَقْذَارِ
مومن خوش بو است
خدایا مرا از کثافات و پلیدی گناه پاک کن؛ منظور از کثافات؛ چرکِ گناه و معصیت است؛ انسان اگر اهل معصیت بود، بوی بد میگیرد؛ انسان مومن خوش بو هست. جناب اویس قرن [۳]وقتی به ملاقات رسول الله (ص) آمده بود فضای منزل رسول خدا (ص) را معطر کرده بود [۴]و این بخاطر ایمان او بود؛ (چون مادرش منتظر او بود، و پیامبر نیامد، رفت پیش مادرش، اطاعت مادر واجب و زیارت پیامبر مستحب؛ مردم باید تکلیف خودشون را بدانند. بدون اجازه مادر و پدر و یا همسر به سفرهای زیارتی نباید بروند) ماه رمضان ماه شستشوی از گناهان و بدی هاست.
ماه رمضان، ماه شستشوی باطن
مرحوم شیخ علی اکبر برهان؛ استاد من حدود ۶۰ یا ۶۵ سال پیش بر روی منبر میگفتند: در سابق که آب حوضها را میکشیدند؛ چند روز بعد؛ آنها را پر از آب میکردند و علت آن این بود که بوی تعفن حوض از بین برود. الان حال من و شما هم همین طور هست، در طول سال انواع غذاهای حرام و شبهه ناک خورده ایم؛ الان، غذای پاک واقعی کم پیدا میشود؛ ما در زمانی به دنیا آمده ایم که همه چیز شبهه ناک است. ماه رمضان برای شستشوی باطنی است و باید غذای حلال بخوریم تا دعاهای ما مستجاب شود. «دنس و اقذار» یعنی کثافات و پلیدی گناه؛ چون گناه آدم را کثیف میکند
چگونه زنگار قلب را از بین ببریم؟
چندی پیش در مشهد جوان از من سئوالی کرد و پرسید: اگر آهن زنگ بزند با وسایلی زنگ آن از بین میرود یا اگر لباس چرب میشود با پاک کننده پاک میشود. بعد پرسید آیا دوایی دارید که زنگار قلب را از بین ببرد؟ گفتم: سحرها قرآن بخوان زنگ دل را از بین میبرد یک صفحه دو صفحه، روایت داریم: قلب انسان زنگ میزند همان طوری که آهن زنگ میزند، پس جلاء بدهید قلبتان را بطول استغفار و قرائت قرآن [۵]و هفتاد استغفار بعد از نماز و دیگر این که دست بر سر یتیم بکشید [۶]و دستگیری و کمک کند.
وَ صَبِّرْنِی فِیهِ عَلَی کَائِنَاتِ الْأَقْدَارِ؛ خدایا مرا بر قضاء و قدرت راضی بفرما.
ممکن است مقدر باشد کسی نزدیکانش را از دست بدهد؛ یا همسایه بد نصیب او شود ... و این مسائل برای انسان دشوار است، لذا از خدا درخواست میکنیم که خدایا مرا بر تقدیر خودت (مسائل دنیوی) صابر قرار بده. «کائنات الاقدار» یعنی قضاء و قدرِ حتمی الهی؛ هر کسی در لوح محفوظ قضاء و قدری دارد و نمیداند که صلاح او در آن امر است.
آنچه پیش میآید به صلاح ماست
استاد ما حاج شیخ علی اکبر برهان میگفت که فرزند سه سالهای داشتم که از دنیا رفت؛ من خیلی ناراحت بودم تا این که یک شب در خواب دیدم فرزندم بزرگ شده است و نا اهل است؛ همه میگفتند این پسر نااهل، فرزند شیخ علی اکبر برهان هست و آبروی من را برده بود؛ از خواب که بیدار شدم خدا را شکر کردم بر این پیش آمد، پس گرفتاریها به صلاح و خیر ماست.
شعر:
دل بی غم در این عالم نباشد اگر باشد بنی آدم نباشد
یکی از اساتیدم میگفتند: اگر یک روز گفتی که من غصهای ندارم، بدان که اجلت نزدیک است؛ اگر میگویی دخترانم ازدواج کرده اند و پسرانم همسر اختیار کرده اند و بدهکاری اصلا ندارم و ... من اصلا غصهای ندارم، بدان که امروز؛ فردا میمیری و دنیا طوری هست که هر کسی باید یک ناراحتی در زندگی اش داشته باشد
سید بن طاوس به فرزندش میگوید؛ پسرم خانه که میسازی، بگذار یک گوشه اش خرابه باشد.
وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِلتُّقَی؛ خدایا من را موفق به تقوی کن
فلسفه روزه، تقوی است
و تقوی به معنی این هست که اگر کسی از اعمال ما با خبر شود، طوری زندگی کرده باشیم که ناراحت نشویم و اصلا فلسفه روزه هم تقوی است «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» [۷]این یک ماه؛ اوقات تمرین تقوی است.
وَ صُحْبَةِ الْأَبْرَارِ
این مورد هم دعای مهمی هست؛ «صحبة الابرار» یعنی خدایا مرا با خوبان همنشین کن. ابرار یعنی نیکان.
شعر:
همنـشیـن تــو از تــو بــه بایـد تا تو را عقل و دین بیفزایــد
با بدان کم نشین که صحبت بد گر چه پاکی تو را پلید کند
آفتــاب بــدیـــن بــــزرگی را لــکه ابــــــــر ناپدیـــد کند
شعر:
مار بد تنها همی بر جان زند یار بد بر جان و بر ایمان زند [۸]مراقب همنشین باشید
طلبهای بود که رفاقت خود را با دوستش بهم زد بخاطر این که دید ایشان موقع ورود به مسجد اول با پای چپ وارد میشود، به او گفت شما اهل مراعات مستحبات و مکروهات نیستید! در قدیم خیلی به این امور دقت داشتند و بنده یادم هست اگر کسی دنبال هم بحث میگشت اگر آن طلبه اهل نماز شب نبود کسی با او مباحثه نمیکرد. دوست خیلی موثر هست، لذا مراقب همنشینت باشید. من رمز موفقیتم دوست خوب بود از بچگی دوستهای خوب انتخاب میکردم. شما هم دقت کنید.
بِعَوْنِکَ یَا قُرَّةَ عَیْنِ الْمَسَاکِین
خدایا به کمک و یاری خودت این چهار دعای من را مستجاب کن،ای کسی که روشنی چشم فقراء هستی.
چهار دعای استخراج شده: ۱. از کثافات گناه پاکم کن. ۲. صبر بر قضا و قدر الهی (مثل داغ اولاد) ۳. به تقوی و پرهیزگاری موفقم کن ۴. همنشینی با نیکان
[۱]- بحارالأنوار ج: ۹۵ ص: ۳۷
[۲]- بلد الامین ص ۳۶۲؛ مفاتیح الجنان
[۳]- اویس قرن یکی از زهّاد ثمانیه است که شبی را به رکوع و شبی را به سجده میگذرانید. آنقدر تابش نور حقیقت در دل او اثر گذارده بود که با آنکه خدمت رسول الله نرسیده بود چنان اتّصال باطنی داشت که وقتی که دندان پیامبر در احد شکست، دندان او در وطن خود شکست.
شغلش شترچرانی بود و ارتزاقش از آن بود. مادری داشت که بسیار به او علاقهمند بود. از مادر اجازه خواست که رخصتش دهد تا به خدمت رسول الله برسد. مادر نیم روز به او اجازه داد که در مدینه خدمت پیغمبر برسد و زیاده توقّف نکند، و اگر پیغمبر در مدینه نبود مراجعت نماید. اویس بسوی مدینه آمد و از رسول الله تفحّص کرد، گفتند پیغمبر در مدینه نیست. یکی دو ساعت توقّف نموده روی اطاعت امر مادر مراجعت کرد. چون حضرت به مدینه مراجعت کردند، فرمود: این نور کیست که در این خانه مینگرم؟! گفتند: شتربانی که اویس نام داشت آمد و باز شتافت. حضرت فرمودند: در خانه ما نور خود را به هدیه گذاشت و رفت.
در «بحار الأنوار، ج ۴۲، ص ۱۵۵؛ سفینة البحار، ج ۱، ص ۵۳»: چنین نقل شده است که [رسول خدا میفرمود: بوهای خوش بهشت از جانب قرن به مشام میرسد. چقدر اشتیاق دیدار ترا دارمای اویس! آگاه باشید: هر کس او را زیارت کرد سلام مرا به او برساند. سؤال شدای رسول خدا مگر اویس قرن کیست؟ فرمود: شخصی است که اگر از شما پنهان بماند گویا کسی را گم نکرده اید و اگر در میان شما باشد چندان به او اعتنائی نمیکنید و بهاء نمیدهید. بواسطه شفاعت او در روز قیامت همانند تعداد افراد قبیله ربیعه و مضر به بهشت میروند. به من ایمان آورده است درحالیکه مرا ندیده و در رکاب خلیفه من أمیرالمؤمنین علی بن أبی طالب علیه السّلام در جنگ صفّین به شهادت خواهد رسید.
«منبع: انوارالملکوت ج ۲ ص ۲۶۳ الی ۲۶۴؛ علامه سید محمد حسین طهرانی»
[۴]- مجموعة ورام (تنبیه الخواطر) ج ۱ ص ۱۵۴ «إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ إِنِّی لَأَجِدُ نَفَسَ الرَّحْمَنِ مِنْ جَانِبِ الْیَمَن»
[۵]- «ارشاد القلوب-ترجمه رضایی ج ۱ ص ۱۹۱»
رسول خدا فرمود که همانا این دلها زنگار میگیرد همان طوری که آهن زنگار میگیرد و همانا جلای دلها بخواندن قرآنست.
[۶]- «نصایح ص ۲۱۹»؛ آیت الله مشکینی؛ ترجمه احمد جنتی
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم): پنج چیز دل را صفا دهد و سختی قلب را برطرف کند: همنشینی علما، دست به سر یتیم کشیدن، نیمه شب استغفار کردن، و کم خوابیدن شب و روزه
[۷]- سوره بقرة: ۱۸۳
ترجمه:ای افرادی که ایمان آورده اید! روزه بر شما نوشته شده، همان گونه که بر کسانی که قبل از شما بودند نوشته شد؛ تا پرهیزکار شوید.
[۸]- مولوی جلال الدین محمد بلخی (ره) گفته است:
مار بد جانی ستاند از سلیم یار بد آرد سوی نار مقیم