دانشگاهها در یک توافق برد برد با صنعت تلاش می کنند در راستای حل مسائل کشور گام بردارند که خروجی آن هم به نفع محققان است و هم صنعت به جای نیاز به خارج، پاسخ خود را از محققان ایرانی می گیرد.
به گزارش پایگاه خبری دانا نقش دانشگاهیان در حل مسائل کشور سبقه طولانی دارد اما به طور مشخص می‌توان گفت در سال‌های اخیر به ویژه بعد از تأکیدات رهبری، دانشگاهیان، محققان و نخبگان ایرانی بیش از گذشته در میدان حل مساله حضور یافتند و اعتماد به حوزه علم و تا حدودی مرجع شدن آن در جامعه افزایش یافت. دانشگاهها در این بستر تلاش کردند ضمن افزایش ارتباط با صنایع مختلف، طرح‌ها و برنامه‌هایی را در قامت یک دانشگاه تماماً اجتماعی در دستور کار خود قرار دهند.
راه اندازی دانشکده‌های مزیت محور و آینده نگر، ایجاد ناحیه نوآوری، دستیابی به فناوری‌های پیشرفته تحریمی، توسعه میان رشته‌ای ها، ایجاد واحدهای فناوری موضوعی مانند واحد فناور نفت و گاز، تولید دستگاه‌های مورد نیاز صنایع مهم و حیاتی و … را می‌توان تنها بخشی از اقدامات محققان و پژوهشگران دانشگاهها در سال ۱۴۰۱ برشمرد.
تأکیدات رهبری درباره عمیق شدن دانشگاهیان در مسائل اصلی کشور
رهبری طی یک سال گذشته در دیدارهای خود با دانشگاهیان، نخبگان و اعضای هیأت علمی مکرراً ظرفیت داخلی را برای حل مسائل کشور ضروری خواندند. در یکی از همین دیدارها دانشجویان را به «عمیق شدن در مسائل اصلی کشور و مماس شدن با آنها» فراخواندند و افزودند: وقتی با تمرکز بر روی یکی دو مسئله، درباره آنها فکر و تحقیق کنید، نتایج این تحقیقات عمیق، برای دستگاه‌های مربوط قابل استفاده خواهد بود.
ایشان در یکی دیگر از دیدارهای خود با استعدادهای برتر علمی و نخبگان دانشگاهی نیز با تأکید بر لزوم اصلاح شاخص ارزیابی اساتید و نخبگان، خاطرنشان کردند: اکنون شاخص ارزیابی اساتید و نخبگان، تعداد مقالات است در حالی‌که باید موضوع حل مسئله را شاخص ارتقا قرار داد. به دنبال تأکیدات رهبری، وزارت علوم در ۱۴۰۱ پایه‌های تشویقی اساتید را به ۶۰ پایه ارتقا داد که بخش‌های عمده‌ای از پایه‌های تشویقی را به تحقیقات نیاز محور و شاخص‌های فناورانه اختصاص داد.
خبرگزاری مهر در پرونده «دانشگاه گره گشا»، به بررسی ابعاد مختلف این موضوع پرداخت که در اولین گزارش با عنوان (نقش مهم دانشگاهها در «گره‌گشایی» از مشکلات کشور) تأکیدات رهبری و سایر مسولان پیرامون این موضوع مورد بررسی قرار گرفت و در گزارش دوم مأموریت‌های آموزش عالی برای حل نیازهای کشور بررسی شد. در گزارش پیش رو اما بنا داریم در ادامه پرونده «دانشگاه گره گشا»، نقش دانشگاهها را در حل مسائل کشور مورد بررسی قرار دهیم.
روسای دانشگاهها در یک سال گذشته پیرامون موضوع حل مسئله، نکاتی را پیرامون تسهیل در ارتباط با صنایع مطرح کردند و مشخصاً خواستار این شدند که دولت، طرح‌ها و مسائل کلیدی کشور را به صورت مسئله تعریف کند و حل مسئله را به دانشگاهها بسپارد.
در حوزه تجارت و مالیه از صنعت عقب مانده ایم
یکی از دانشگاه‌های موثر که به تازگی طرح‌های عملیاتی در راستای حل مسئله اجرایی کرد، دانشگاه تهران بود که به منظور تشریح این برنامه‌ها با رئیس دانشگاه تهران گفتگو کردیم.
محمد مقیمی به خبرنگار مهر می‌گوید: یکی از مسائل مهم در کشور مشکلات اقتصادی است که در این زمینه مردم از حاکمیت انتظار دارند تا اقدام عاجل برای بهبود وضعیت اقتصادی انجام دهد. هر چند عمدتاً فضای پیشرفت علمی کشور جلوتر از محیط صنعت مربوطه است اما باید اذعان کنیم یکی از حوزه‌هایی که دانشگاه از صنعت عقب‌تر است، حوزه تجارت و مالیه است. همچنین بخشی از مشکلات امروز ایران بخاطر فقدان زبان مشترک بین بخش دولتی و خصوصی است که نهاد علم با وجود اینکه می‌توانسته در ایجاد این زبان مشترک موثر باشد اما منفعل بوده است. از طرف دیگر، مدیران در حوزه‌هایی نظیر امور مالیاتی، گمرک، بانک و بیمه گلایه دارند که خروجی دانشگاهها منطبق با نیازهایشان نیست بنابراین با موجی از فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها مواجه هستیم که آینده کاری مبهمی دارند.
دانشکده تجارت و مالیه در دانشگاه تهران تاسیس شد
رئیس دانشگاه تهران افزود: برای حل این مشکلات و فعال نمودن دانشگاه برای ایفای نقش واسط بین بخش دولتی و خصوصی با زبان علمی و ایجاد فضای گفتمانی بین دولت و بخش خصوصی و همچنین روزآمدساری دانشگاه در حوزه‌های مرتبط با تجارت و مالیه و تربیت نیروی متخصص متناسب با نیازهای این حوزه، مصوبه تاسیس دانشکده تجارت و مالیه را از هیات امنای دانشگاه اخذ کردیم.
راه اندازی دانشکده گردشگری با رویکرد کارآفرینانه
وی ضمن بیان این مطلب که دانشکده‌های جدید دانشگاه تهران در راستای استراتژی جدید دانشگاه مبنی بر جهاد علمی برای تحقق دانشگاه کارآفرین با رویکرد مسئولیت‌پذیری اجتماعی راه‌اندازی شده است، گفت: یکی از مسئولیت‌های مهم دانشگاه این است که دانشگاه بتواند از منظر علمی برای حل چالشهای کشور راه‌حل ارائه کند. با این رویکرد و در راستای جاری ساختن رویکرد علمی در زمینه کمک به ایجاد کسب‌وکارها و استفاده از مزیت‌ها و ظرفیت‌های کشور در حوزه گردشگری، دانشکده گردشگری نیز راه‌اندازی شد.
می‌خواهیم کسب‌وکارهای گردشگری را در ایران توسعه دهیم
مقیمی ادامه داد: هدف از راه‌اندازی دانشکده گردشگری این نیست که فقط یک دانشکده‌ای ایجاد کنیم که صرفاً علاقه‌مندان علمی بتوانند مباحث تئوریک و نظری را در آن بیاموزند و فارغ‌التحصیلانی با دانش تئوریک محض داشته باشیم. بلکه دانشکده گردشگری دارای ماهیتی میان‌رشته‌ای است و باید ماهیت تئوری و عملی آن به صورت توأمان دیده شود. رویکردمان در دانشکده گردشگری، رویکرد کارآفرینانه است و ما می‌خواهیم کسب‌وکارهای گردشگری را در ایران توسعه دهیم. این دانشکده از ظرفیت و توان علمی دانشکده‌ها و رشته‌های مختلف مانند جغرافیا، محیط‌زیست، تربیت‌بدنی، مدیریت، کارآفرینی و پزشکی برای تربیت متخصصان در حوزه گردشگری استفاده می‌کند.
رئیس دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: سال ۱۴۰۱ برای دانشگاه تهران سال اقدامات تاسیسی و ساختارسازی در دانشگاه تهران به عنوان گام بزرگ نماد آموزش عالی در جهت حل مشکلات عمده‌ای بود که از آن یاد شد. در این سال فرآیند شکل‌گیری دانشکده‌های تازه تاسیس به سرعتی پیش رفت که اولین دوره پذیرش دانشجو و جذب اولین اعضای هیأت علمی این دانشکده‌ها نیز صورت گرفت.
۲ هزار شرکت دانش‌بنیان و واحد فناور در دانشگاه تهران مستقر شد
وی از استقرار ۲ هزار شرکت دانش‌بنیان و واحد فناور در دانشگاه تهران خبر داد و گفت: اولین مشکل برای تحقق آن، کمبود فضای فیزیکی برای استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان بود. برای حل این مشکل، ابتدا مصوب کردیم که بخش قابل توجهی از املاک واقع در طرح توسعه دانشگاه تهران که طی ۲۰ سال گذشته خریداری شده و بعضاً رها شده بودند، بازسازی و احیا شوند و برای استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان زیر نظر پارک علم و فناوری دانشگاه تهران اختصاص یابند.
از این گذشته برخی دیگر از دانشگاهها در راستای تحقق آرمان ارتباط با صنعت برای رفع مشکلات و مسائل کشور گام‌های کاربردی‌تری برداشتند و با اجرای طرح‌های پژوهشی مرتبط با نیازهای کشور تلاش کردند به حل چالشهای صنایع کمک کنند.
تلاش محققان دانشگاه امیرکبیر برای حل چالشهای صنعت سیمان
دانشگاه امیرکبیر به عنوان یکی از دانشگاه‌های صنعتی برتر توانسته است در رفع نیاز قطعات «صنعت سیمان» گام‌های موثری بردارد و اقدام به تولید و ساخت جک‌های بزرگ و برینگ های بزرگ کرد. فاز اول پایلوت تولید نوار نقاله استیل کورد این پروژه تا بهار ۱۴۰۲ به پایان خواهد رسید. همچنین راه اندازی مرکز طراحی و نوآوری حوزه «صنایع فولادی و سیمانی» در دانشکده مواد و متالورژی از دیگر اقدامات این دانشگاه به شمار می‌رود.
دستیابی به فناوری‌های پیشرفته تحریمی توسط محققان شریف
دانشگاه صنعتی شریف نیز تلاش کرده است در کنار آموزش به پژوهش توجه ویژه‌ای داشته است و به اذعان مسولان این دانشگاه، یک تغییر نگاه از پژوهش صرف به پژوهش مسئله‌محور در این دانشگاه رخ داده است.
در این مسیر پژوهشکده‌ها ساماندهی و ناحیه نوآوری شریف و ایستگاه نوآوری و فناوری دانشگاه راه اندازی شده است. همچنین براساس تفاهم نامه با صندوق بازنشستگی کشوری قرار است پردیس علوم و فناوری صنعتی به منظور استقرار واحدهای فناور و دانش‌بنیان مرتبط با حوزه نفت و گاز در دانشگاه راه اندازی شود.
یکی دیگر از اقدامات دانشگاهها بالاخص دانشگاه‌های صنعتی در راستای حل مساله، دستیابی به فناوری‌های پیشرفته تحریمی است که محققان دانشگاه شریف در یکسال اخیر در این زمینه موفق عمل کردند؛ به عنوان مثال توانستند به فناوری تحریمی شیرین سازی گاز دست پیدا کنند. فناوری جداسازی غشایی گاز در اختیار معدود شرکت‌هایی در دنیا بوده که عمدتاً آمریکایی هستند و تامین آنها نیز به دلیل تحریم‌ها مقدور نیست و از طرفی دیگر صنایع کشور به ویژه صنعت نفت نیازمند این فناوری است.
رونق صنعت پتروشیمی با استفاده از ظرفیت دانش‌بنیان‌ها و دانشگاهها
همچنین براساس توافق‌نامه مشترک در زمینه تحول دیجیتال در یک شرکت پتروشیمی، معاونت علمی ریاست جمهوری با دانشگاه صنعتی شریف همکاری خواهند کرد. این توافق‌نامه اواخر سال ۱۴۰۱ با هدف حل چالشهای صنعت پتروشیمی در زمینه‌های «تحول دیجیتال»، «بهینه‌سازی مصرف آب و انرژی»، «مدیریت پساب»، «فراهم سازی زمینه شناسایی مساله‌های صنعت» و «ارائه راه‌کارهای علمی با استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و همکاری اعضای هیأت علمی دانشگاه» منعقد شد.
ورود دانشگاه علم و صنعت به حل چالشهای دفاعی و حمل و نقل
تعریف پروژه‌های باز با صنعت در حوزه‌های انرژی دفاعی و هوش مصنوعی نیز از جمله برنامه‌های دانشگاه علم و صنعت به شمار می‌رود.
داوود یونسیان، معاون پژوهشی این دانشگاه در گفتگویی که با مهر داشت درباره کاربردی شدن پژوهش و وضعیت قراردادهای ارتباط با صنعت و پاسخگویی به نیاز صنایع گفت: قراردادهای باز، قراردادهایی است که بر اساس محورهایی مشخص از لحاظ ریالی عددی برایش تعریف و پس از ابلاغ محورها، این قراردادها با دانشگاه تسویه می‌شود. بطور نمونه حول موضوعی خاصی مثل توربین، یک قرارداد مادر به ارزش ۱۰ میلیارد و ذیل آن نیز یک سری زیر قرارداد بسته می‌شود که این مهم، چابک شدن فرآیند قرارداد را به همراه دارد.
وی افزود: در ارتباط با صنعت ما بیش از ۱۵ قرارداد از این نوع را در موضوعات و حوزه‌های مختلف از جمله انرژی، هوش مصنوعی، دفاعی، حمل و نقل و … طی یک سال اخیر منعقد کرده ایم. همچنین مراکز نوآوری دانشگاه از ۷ مورد به ۱۳ مورد در سال اخیر افزایش یافت و مراکز جدید عمدتاً در زمینه تحول دیجیتال، صنعت ۴ یا همان Industry ۴، هوش مصنوعی، علوم شناختی و حوزه‌های نرم افزاری و علوم روز دنیا است.
استفاده از ظرفیت علمی اساتید در حوزه هوش مصنوعی در صنعت نفت و گاز
همچنین براساس تفاهم دانشگاه علم و صنعت با یکی از مناطق ویژه اقتصادی مقرر شده است در راستای استفاده از ظرفیت‌های علمی و فناوری اساتید و دانشجویان در حوزه نفت و گاز، تا دو ماه آینده «انستیتو هوش مصنوعی و تحول دیجیتال در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی» در دانشگاه علم و صنعت راه اندازی شود.
اعلام آمادگی دانشگاه علامه برای حل چالشهای اجتماعی
دانشگاه علامه به عنوان معتبرترین دانشگاه دولتی ایران در زمینه علوم انسانی که بی شک می‌تواند در ارائه راه حل در معضلات اجتماعی و موضوعات روانشناختی جامعه کارساز باشد. عبدالله معتمدی رئیس دانشگاه علامه معتقد است پاسخ خیلی از مشکلات اجتماعی در حوزه علوم انسانی است و دانشگاه علامه این آمادگی را دارد که در حوزه مسائل اجتماعی نقش آفرین باشد. او در همین رابطه می‌گوید: «ما دنبال این هستیم که علوم انسانی را پیاده سازی کنیم، ما دنبال این هستیم که وزارت کشور به ما بگوید که این شهر فلان مشکل اجتماعی را دارد دانشگاه علامه آن مشکل را تحویل بگیرد و یک سال بعد مشکل را برطرف کرده و شهر را تحویل بدهد.»
راه اندازی میان رشته‌ای ها در دانشگاه خواجه نصیر / ایجاد رشته «مهندسی متریونیک» برای نخستین بار
با توجه به نیاز روز و برای حل مسائل پیچیده نیاز به نگاه چند رشته‌ای و میان رشته‌ای در دانشگاهها وجود دارد که در همین رابطه دانشگاه خواجه نصیر در سال گذشته اقدام به راه اندازی چندین میان رشته‌ای در حوزه‌های مختلف کرد. به طور مثال برای نخستین بار رشته «مهندسی متریونیک» راه اندازی شد که از تلفیق نام رشته‌های آموزشی مهندسی مواد (Materials) و مهندسی الکترونیک (Electronics) حاصل شده است و برای اولین بار در ایران در قالب رشته کارشناسی ارشد دانشجویانی جذب شدند.
رئیس دانشگاه خواجه نصیر در این رابطه گفت: به منظور تبدیل شدن به کشوری پیشرو و صاحب فناوری در حوزه الکترونیک، نیازمند به تربیت محققان و مهندسانی خبره در زمینه مواد الکترونی هستیم که علاوه بر داشتن دانش ساخت ابزارهای الکترونیکی، دانش ساخت مواد الکترونی را نیز داشته باشند.
کریمی در ادامه به خبرنگار مهر گفت: بدنبال ایجاد گرایش «ساخت افزایشی» هستیم که چند دانشکده از جمله؛ دانشکده مهندسی مکانیک، دانشکده مواد و دانشکده هوا فضا را درگیر می‌کند. دلیل این تصمیم هم این است که اکثر سازه‌ها و تجهیزات مورد استفاده امروزی، دیگر با روش سنتی کاهش (تراش با دستگاه تراش و تولید قطعه) ساخته نمی‌شود، بلکه در حال حاضر حاضر روش عکس آن مورد توجه است؛ به این ترتیب که از یک نانو ذره و افزایش آن ذره، قطعه مورد نظر تولید می‌شود.
وی همچنین تاکید کرد: بطور مختصر تفکر اصلی ما که در حال جایگزینی برای گروه‌هایی که با استقبال کمتری روبرو هستند این است که به سراغ گرایش‌هایی برویم که یک جامعه محور باشد، دو اینکه حل مسئله کند و سه با استقبال خوب دانشجویان مواجه شود.
اجرای طرح پویش در دانشگاه آزاد؛ توافق برد-برد دانشجو با صنعت
دانشگاه آزاد نیز در کنار سایر دانشگاه‌های بزرگ، طرح‌هایی را در راستای مساله محوری اجرایی کرد که یکی از آنها طرح «پویش» و یا همان تحصیل مهارت محور و اشتغال همزمان با تحصیل نام دارد؛ هدف از اجرای این طرح فراهم کردن شرایط اشتغال و ارتقای کار آمادگی دانشجویان از طریق توأم‌کردن آموزش تخصصی و مهارت حرفه‌ای و ایجاد ارتباط و پیوند نظام‌مند میان دانشگاه، صنعت و جامعه است.
در این طرح دانشکده مهارت و کارآفرینی با مراکز صنعتی، اداری و تولیدی تفاهم‌نامه امضا خواهد کرد و دانشجویان متقاضی پس از کسب حداقل مهارت‌ها و توانایی‌هایی لازم برای کارآموزی جهت معرفی به ارگان یا نهاد مورد نظر گزینش می‌شوند و می‌توانند تا ۸ واحد (هر واحد حداقل ۱۲۰ ساعت) تحت عنوان کارآموزی پویشی در صنعت بگذرانند. در سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی تا سال ۱۴۰۲ باید ۱۰ درصد از دانشجویان، تا سال ۱۴۰۳، ۳۰ درصد دانشجویان، تا سال ۱۴۰۴ باید ۴۰ درصد دانشجویان و در افق پنج‌ساله یعنی سال ۱۴۰۵ باید ۶۰ درصد از دانشجویان در طرح پویش شرکت کرده باشند.
مهدوی نور رئیس امور توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و مهارتی و کاربنیان دانشگاه آزاد در گفتگو با خبرنگار مهر با اعلام اینکه بیش از ۴ هزار نفر از دانشجویان در طرح پویش شرکت کرده اند، گفت: در این طرح دانشگاه با حامی که صنعت و یا بخش خدماتی است، قرارداد منعقد می‌کند و به ازای هر دانشجویی که دانشگاه معرفی می‌کند هزینه‌ای را به دانشگاه پرداخت و دانشگاه آن را به حساب دانشجو واریز می‌کند.
استقبال دانشجویان از صنعت فولاد و بخش کشاورزی
رئیس امور توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و مهارتی و کاربنیان دانشگاه آزاد ادامه داد: تاکنون در این طرح از صنعت فولاد، ذوب آهن، کشاورزی و بخش حقوق و دادگاه خوب استقبال شده است و از بین ۲ دانشجو، شانس استخدام یک دانشجو وجود دارد.
چالشهای کشور در قالب رساله و پایان نامه پاسخ داده می‌شوند
اجرای طرح پایش (پژوهش اثربخش یکپارچه شبک‌های دانشگاه آزاد اسلامی) در سالیان اخیر، در واقع حرکت جدی دانشگاه آزاد به‌سمت تحقق پژوهش مساله‌محور بوده و هدف آن تبدیل چالشهای کلان کشور به زمینه‌های پژوهشی و تعریف پایان نامه و رساله براساس برنامه‌های علمی مشخص شده و چالشهای کشور است. براساس آخرین آماری که در اختیار خبرنگار مهر قرار گرفته است، تاکنون ۴۷ برنامه علمی و ۲۶۴ چالش ملی و منطقه‌ای مشخص شده و ۵ هزار و ۳۹۴ رساله دکتری و ۴۰ هزار و ۶۱۰ پایان نامه ارشد از بین برنامه‌های علمی این طرح تعریف شده است.
تعریف برنامه‌های علمی؛ از ارتقا کیفیت دارو تا امنیت غذایی
صنعت و سلامت، صنعت و تجارت، فولاد، کشاورزی و امنیت غذایی، اسکان غیررسمی و بافت فرسوده، مدیریت و مهندسی محیط زیست، توسعه گردشگری، ارتقای تولید، مصرف و کیفیت دارو از جمله برنامه‌های علمی تعریف شده به شمار می‌رود.
به گزارش مهر، آنچه در این گزارش به آن اشاره شد، تنها بخشی از اقدامات عملیاتی دانشگاهها و محققان ایرانی در راستای تحقق آرمان حل مسئله توسط دانشگاهیان بود. «حل مسئله» موضوعی است چند وجهی و گسترده که با توجه به تحریم‌ها و احساس نیاز در حوزه‌های مهم و حیاتی کشور ضروری است نخبگان علمی و دانشگاهی با ورود به این دست موضوعات، جای خالی آن را با دستاوردهای بومی پر کنند و دستگاه‌های اجرایی ضمن اعتماد به توان داخل زمینه حضور و نقش آفرینی دانشگاهیان را در عرصه‌های اجرایی کشور تسهیل کنند.
