محمد شیرزاده، پایگاه خبری دانا، سرویس سبک زندگی؛ یکی از بهترین وسائل پرورش عواطف کودکان و تربیت آنها، نوازش و ابراز مهر و محبّت نسبت به آنها است، همانگونه که کودک به غذا، آب، هوا و خواب نیازمند است، بهمحبّت و نوازش، مطبوعترین غذای روان کودکان نیز محتاج است. کودک از بوسیدن، بوییدن، در آغوش پدر و مادر رفتن، خشنود و مسرور میگردد و لذّت میبرد.
اهمیت اندازهگیری صحیح در کمّ و کیف محبّت و طرز اعمال آن کمتر از اصل محبّت نیست. اطفالی که بیش از اندازه مهر و محبّت میبینند، و پدر و مادر، بیقید و شرط تسلیم آنها میشوند، روحی ضعیف و روانی زود رنج دارند، از دوران کودکی تا پایان عمر در مقابل کوچکترین ناملایمی و خفیفترین ناکامیها شکست میخورند.
محبّت ریشه اصلی و بنیاد اخلاق نیک و مایه اساسی سجایا و ارزشهای انسانی است، محبّت خداوند به انسان و محبّت انسان به خدا و نیز محبّت پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) و امام (علیهالسّلام) به امّت و محبّت امّت به پیامبر و امام و علاقه مسلمین بهیکدیگر، سرمایه اساسی دین است و در آیات و روایات، بسیار مهم تلقی شده تا جاییکه امام صادق (علیهالسّلام) در ضمن حدیثی فرموده است: آیا حقیقت دین، جز محبّت و دوستی، چیز دیگری است؟ «هَلِ الدَّینُ اِلاّ الحُبُّ».
تمام کوششهای پیامبران الهی در تبلیغ دین، و تمام فداکاریهای سربازان باایمان در میدانهای جنگ، و نیز تمام عبادتها و فداکاری مردان الهی، از یک منشا، نیرو میگیرد و آن حبّ است، حبّ به خدا و حبّ به دین خدا.
محبّت و نوازش والدین به کودک، به او جرات و شجاعت و اعتماد به نفس میبخشد و روحیه او را در برابر مشکلات قوی میسازد، اکسیر محبّت، داروی بسیاری از دردها و بیماریهای روحی، و حتّی جسمی کودک است، او با محبّت، آرام و شاداب میشود و غنچه دلش شکوفا میگردد. کمبود یا فقدان محبّت زمینهساز بسیاری از بیماریهای روانی و جسمی کودک از قبیل بیاشتهایی، بیخوابی، شبادراری، تقلیدهای بیمورد، رفتارهای نامعقول، خوابهای آشفته، افسردگی روانی، عصبانیت، خشونت و... است.
محبت به کودکان در سیره نبوی
در سیرۀرسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) به طور فراوان شاهد اظهار محبت ایشان به کودکان و خردسالان هستیم. سیرۀ عملی رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) بیان محبت و علاقه نسبت به کودکان بوده است. امام علی (علیهالسّلام) که نزدیکترینِ اصحاب به رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) بود، میفرماید:
شما موقعیت مرا نسبت به رسولخدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در خویشاوندی نزدیک، در مقام و منزلت ویژه میدانید، پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) مرا در اتاق خویش مینشاند، در حالی که کودک بودم مرا در آغوش خود میگرفت، و در بستر مخصوص خود میخوابانید، بدنش را به بدن من میچسباند، و بوی پاکیزه خود را به من میبویاند، و گاهی غذایی را لقمه لقمه در دهانم میگذارد، هرگز دروغی در گفتار من، و اشتباهی در کردارم نیافت.
اظهار لطف و محبت پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در نماز هم شامل حال کودکان بود. رسول خدا که به هنگام ایستادن به نماز همه چیز و همه کس را به فراموشی میسپرد، مهر و عطوفتش برای کودکان در نماز نیز جاری بود. عبدالله بن شیبه از پدرش نقل میکند که روزی پیامبر قصد اقامۀ نماز کرد در حالی که امام حسن (علیهالسّلام) به ایشان چسبیده بود. رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) امام حسن (علیهالسّلام) را از خود جدا کرده و در مقابلشان روی زمین نشاندند و به خواندن نماز مشغول شدند. هنگامیکه پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) به سجده رفتند سجدۀ ایشان به طول انجامید. من سر خود را به قصد آنکه ببینم چه اتفاقی افتاده است از سجده بلند نمودم، ناگاه دیدم که امام حسن (علیهالسّلام) بر شانۀ پیامبر نشسته بود. هنگامیکه نماز به پایان رسید مردم به پیامبر (علیهالسّلام) عرض کردند که چه چیز باعث طولانی شدن سجدۀ ایشان شده است، در حالی که سجدهای چنین طولانی تاکنون سابقه نداشته، گویی که وحی بر شما نازل میگشت؟! رسولخدا فرمود: بر من وحی نازل نشد؛ اما فرزندم بر دوشم بود و من نخواستم او را برای پائین آمدن شتابزده کنم؛ لذا صبر کردم تا خودش پائین بیاید؛
«عَنْ اَنَسٍ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ شَیبَةَ عَنْ اَبِیهِ اَنَّهُ دُعِی النَّبِی صاِلَی صَلَاةٍ وَ الْحَسَنُ مُتَعَلِّقٌ بِهِ فَوَضَعَهُ النَّبِی صمُقَابِلَ جَنْبِهِ وَ صَلَّی فَلَمَّا سَجَدَ اَطَالَ السُّجُودَ فَرَفَعْتُ رَاْسِی مِنْ بَینِ الْقَوْمِ فَاِذَا الْحَسَنُ عَلَی کَتِفِ رَسُولِ اللَّهِ صفَلَمَّا سَلَّمَ ع قَالَ لَهُ الْقَوْمُ یا رَسُولَ اللَّهِ لَقَدْ سَجَدْتَ فِی صِلَاتِکَ هَذِهِ سَجْدَةً مَا کُنْتَ تَسْجُدُهَا کَاَنَّمَا یوحَی اِلَیکَ فَقَالَ صلَمْ یوحَ اِلَی وَ لَکِنَّ ابْنِی کَانَ عَلَی کَتِفِی فَکَرِهْتُ اَنْ اُعَجِّلَهُ حَتَّی نَزَل.»
هنگامیکه رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) به نماز میایستادند حسنین (علیهماالسّلام) به روی کمر ایشان میرفتند و هرگاه رسول خدا میخواست سر از سجده بردارد دست خود را به پشت آنان میگرفتند تا مبادا بیفتند.
اظهار محبت رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) به کودکان در حدّی بود که زمانی تعجب فردی یهودی را برانگیخت و او را به پذیرش آئین اسلام واداشت؛
روزی پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) در مسجد در حال اقامه نماز جماعت بودند و امام حسین (علیه السلام) که در آن زمان کودک خردسالی بود نزدیک آن حضرت نشسته بود. امام حسین (علیهالسّلام) هنگامیکه پیامبر به سجده میرفتند بر پشت پیامبر سوار میشد و پای خود را تکان میداد و میگفت: حل حل! (کلمهای است برای حرکت سریع شتران) رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) هنگامیکه سر از سجده بر میداشتند او را میگرفتند و در کنار خود مینشاندند؛ اما هنگامیکه دوباره به سجده میرفتند، امام حسین دوباره بر کمر پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) سوار میشد و حرکات قبلی خود را دوباره تکرار میکرد تا اینکه نماز به پایان رسید. در این هنگام شخصی یهودی که رفتار پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) با امام حسین (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) را مشاهده کرده بود به نزد ایشان آمد و گفت: ای محمد! شما با فرزندان خود به گونهای رفتار میکنید که ما با فرزندانمان آنگونه رفتار نمیکنیم؟! رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرمود: اگر به خدا و رسول او ایمان داشتید شما نیز به کودکان مهربانی میکردید. مرد یهودی نیز به رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) ایمان آورد چرا که با چشمان خود دید که پیامبر اسلام با تمام بزرگی و علوشان، چه مهربانانه با کودکان رفتار میکند.
محبت رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) به فرزندش چنان بود که به هنگام مرگ ابراهیم با چشمانی اشکبار خطاب به او فرمود: اگر غیر از آن بود که آنکه میرود به جهان باقی میشتابد و آیندگان به گذشتگان ملحق میشوند، ما به شدت برای از دست دادن تو غمگین میشدیم ای ابراهیم! سپس چشمان مبارکش از اشک پر شد و فرمود: از دیده اشک جاری و دل غمگین است، اما ما چیزی برخلاف رضای خداوند نمیگوییم و ما در غم از دست دادن تو غمگینیم!
«وَ قَالَ (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) لِابْنِهِ اِبْرَاهِیمَ وَ هُوَ یجُودُ بِنَفْسِهِ لَوْ لَا اَنَّ الْمَاضِی فَرَطُ الْبَاقِی وَ اَنَّ الْآخِرَ لَاحِقٌ بِالْاَوَّلِ لَحَزِنَّا عَلَیکَ یا اِبْرَاهِیمُ ثُمَّ دَمَعَتْ عَینُهُ وَ قَالَ تَدْمَعُ الْعَینُ وَ یحْزَنُ الْقَلْبُ وَ لَا نَقُولُ اِلَّا مَا یرْضَی الرَّبُّ وَ اِنَّا بِکَ یا اِبْرَاهِیمُ لَمَحْزُونُونَ»
راههاي ابراز محبت به كودكان كدام است؟
احساسات خود را بیان كنید
وقتی فرزند خود را به مدرسه می فرستید، به او بگویید دوستش دارید. وقتی مشغول انجام تكالیفش است، باز هم علاقه خود را بیان كنید.حتی نوجوانان سركش نیز علاقه و توجه قلبی شما را رد نمی كنند.
در حال نوازش با او گفتگو كنید
این روش ابراز غیركلامی علاقه است. ایجاد این رابطه با كودكان و فرزندان دوره ابتدایی آسان است. با بزرگتر شدن كودك، ابراز علاقه به این روش سخت تر می شود. ارتباط پوستی برای فرزندان آرامش بخش است پس بهانه های مختلف آنها را در این امر رد نكنید و مورد توجه قرار دهید. گفتن «نه» و ثبات نظر شما در مقاطع زمانی مختلف، قوی ترین نوع بیان عشق است. چرا كه به این صورت رفتار شما قابل پیش بینی است.
به سرگرمیها و علایق او توجه كنید
اگر او به چيزي علاقه دارد كه از نظر شما بيارزش است به علاقه او احترام بگذاريد و وانمود كنيد كه خواسته او براي شما مهم و محترم است.عشق هدیه بی چون و چراست. به کوکان خود نشان دهید که آنها را در هر شرایطی دوست دارید و حمایتشان می کنید. در این صورت آنها هنگام سختی ها و مشکلات با آرامش و احساس امنیت به شما پناه میآورند.
فرزندان شما برای تصمیم گیری و تجربه موارد جدید نیاز دارند که آزاد باشند. آنها باید بیاموزند که در زندگی مسئولیتپذیر و مقاوم باشند. آنها اجازه دارند شکست بخورند یا پیروز شوند بدون این که قضاوتی در مورد آنها صورت گیرد. اگر همه نیازها، امیدها و انتظارات فرزندان خود را در یک کلمه خلاصه کنیم، آن کلمه عشق است.
اعتماد به نفس را در کودکان ایجاد کنید
در مورد فرزندتان با دیگران صحبت كنید طوری كه خودش نیز بشنود. اگر كسی از پسر یا دختر شما تعریف كرد، به فرزند خود بگویید. كمی تعریف و بالیدن به آنها اشكالی ندارد و اعتماد به نفس را در آنها ایجاد می كند. گاه نیز خوب است تا در مواقعی كه خودش را به خواب زده او را مورد تمجید قرار دهید. در این مواقع تمجید شما بیشتر بر او نفوذ می كند.
به او توجه كنید
وقتی با عروسك بازی می كند، بایستید و او را تماشا كنید ، بنشینید و به او توجه كنید. این روش بسیار دقیقی برای گفتن «دوستت دارم» با چشم و گوش است. با این روش به او بها می دهید .
به او كمك كنید
وقتی كه با عجله می خواهد به سرویس مدرسه برسد اگر در مورد غذا ، لباس یا كیفش مشكلی دارد ، به او كمك كنید. اگر می خواهد قلعه یا خانه بسازد و برای جمع آوری قطعات و نقشه آن با مشكل مواجه شده ، به وی كمك كنید و بی توجه نگذارید.