دکتر احمدرضا درستی متخصص تغذیه در گفت و گو با خبرنگار گروه سلامت خبرگزاری دانا با توجه به جویدن آدامس و تاثیر مستقیم آن بر روی سلامتی گفت: قرن ها است که از آدامس برای تميز کردن دهان و يا خوشبو کردن تنفس استفاده می شود و در این راستا محققی به نام Jacobsen در مقاله ای که با همکارانش در سال 2004 به چاپ رسيد به نکاتی در اين باره اشاره کرده اند. اولين روش آدامس سازی در سال 1869 (135 سال پيش) ابداع شد و 59 سال بعد يعنی از سال 1928 آدامس هايی توليد شد که مواد دارويی به آنها اضافه می شد تا هنگام جويدن مصرف کننده آنها را دريافت کند. در سال 1999 (بیش از ده سال پيش) طی يک بررسی علمی، Imfeld اعلام داشت که امروزه حدود 560 هزار تن آدامس که معادل 374 ميليارد قطعه آدامس است با قيمتی معادل 5 ميليارد دلار آمريکا، در سراسر دنيا در هر سال بفروش می رسد. اگر برای جويدن هر قطعه آدامس فقط نيم ساعت وقت صرف شود، اين مقدار آدامس مدت 187 ميليارد ساعت وقت مردم دنيا را به جويدن خود اختصاص می دهند. ديگر محققينی مثل Masumoto و همکاران در همان سال 1999 بيان کردند که جويدن آدامس های شيرين تا حدودی موجب ايجاد حالت آرامش روحی در افراد مصرف کننده می شود.
وی با بیان اینکه امروزه اغلب از شيرين کننده های مصنوعی از قبيل ساخارين، آسپارتام، آس سولفام کا و سيکلامات جهت طعم دار کردن آدامس ها استفاده می شود افزود: مطالعاتی از قبيل مطالعه Leclercq و همکارانش در سال 1999 در ايتاليا نشان داد که مقدار موجود چنين شيرين کننده هايی در موادی از قبيل برخی مواد شيرين از جمله نوشابه های رژيمی و آدامس ها آنقدر نيست که از حد مجاز بيشتر شود و بنابراين خطری مصرف کنندگان را تهديد نمی کند.
به وسیله آدامس می توان از بروز برخی بیماری ها پیش گیری کرد
درستی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به تحقیقی که در سال 1991 (حدود 22 سال پيش) برای استفاده از آدامس در درمان برخی از بیماری ها انجام شده است گفت: تشکيلات دارويی (فارماکوپه) اروپا طرح استفاده از آدامسی را داد که به کمک آن بيماری های دهانی و يا بيماری های ساير نقاط بدن به کمک موادی که از راه دهان و يا سيستم گوارشی جذب می شوند قابل درمان هستند. با جای دادن مواد دارويی در ترکيبات محلول در آب و يا در ترکيبات محلول در چربی، می توان اين داروها را خيلی سريع (در عرض 15-10 دقيقه) پس از شروع جويدن آدامس، و يا به کندی (در طی ساعتها) به بدن فرد رساند.
وی افزود: از اين داروها می توان فلورايد (برای درمان و کاهش پوسيدگی های دندانی)، کلرهگزيدين (که يک ضد عفونی کننده موضعی است)، نيکوتين (برای کاهش کشيدن سيگار با دريافت نيکوتين سيگار از طريق جويدن آدامس)، آسپيرين (ضد درد و التهاب)، ديمن هيدرينات (برای بيماريهای روانی-هيجانی)، ديفن هيدرامين (داروی ضد حساسيت)، نيترات ميکونازول (درمانگر بيماری قارچی کانديدياز يعنی همان برفک دهانی)، آنتی اسيدها (در تسکين و درمان ناراحتی معده)، و کافئين (بعنوان کاهش دهنده خواب) را نام برد.
آدامس می تواند در درمان خشکی دهان ناشی از سرطان موثر باشد
ابن متخصص تعذیه جويدن آدامس به ويژه برای کودکان را به عنوان روشی برای دريافت داروها بيشتر دانست و اظهار کرد: فنتول که يک ماده شيميايی افزودنی است و بعضا به آدامس ها زده می شود با تاثير بر پرزهای چشايی و سلولهای بويايی احساس خنکی خوشايندی را در مصرف کننده ايجاد کرده و از تشنگی فرد می کاهد. حتی استفاده از آدامس به جای بزاق مصنوعی در درمان خشکی دهان ناشی از برخی سرطانها در مطالعه Davies در سال 2000 موفقيت آميز بوده و بيشتر مورد استقبال بيماران قرار گرفته است.
احتمال تشدید بیماری های قلبی ناشی از مصرف آدامس
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با توجه به برخی از مطالعات انجام شده در خصوص اثرات منفی مصرف آدامس گفت: برخی مطالعات (از جمله مطالعه Selton-Suty و همکاران در سال 2004) اين شک را مطرح کرده اند که استفاده از برخی خمير دندان ها و برخی آدامس ها بيش از خرابی دندان ها موجب انتقال و حفظ باکتری هايی می شوند که عفونت ايجاد شده توسط آن باکتری ها در بدن، نهايتا موجب ايجاد و يا تشديد بيماريهای قلبی می شوند.
وی افزود: محققان ديگری (Choragudi و همکاران در سال 2003) اعلام کردند که جويدن آدامس حاوی نيکوتين در يک مرد 39 ساله به مدت 7 ماه، موجب فيبريلاسيون (کارکرد نامناسب و کشنده) قلبی در او می شود. در ضمن Lin و همکارانش در سال 2002 اعلام کردند که جويدن برخی آدامس ها موجب افت فشار خون MINو افزايش ضربان قلب در بيماران قلبی شده احتمال خطر را در آنان افزايش می دهد.
برخی از تحقیقات مصرف آدامس در افراد آلرژیک را ممنوع کرده است
وی در بخش دیگری از سخنانش یادآور شد: مطالعه Zagorecka و همکارانش در سال 2003 نيز اعلام داشت که گاهی جويدن آدامس های شيرين شده با برخی شيرين کننده ها موجب بروز واکنش های آلرژيک در برخی افراد می شود. هم چنین محققان ديگری مثل Dapoigny و همکارانش هم در همان سال (2003) اعلام کرده بودند که جويدن آدامس در بعضی افراد حساس و مستعد، موجب تحريک دستگاه گوارش می شود. به علاوه مطالعه Westra و همکارانش در سال 1998 مويد بالا رفتن احتمال خطر سرطان زبان در کسانی بود که آدامس های با طعم دارچين زياد جويده بودند.
آیا مصرف آدامس می تواند در الگوی خواب افراد تاثیر گذار باشد؟!
درستی با اشاره به سایر تحقیقات انجام شده در خصوص مصرف آدامس و بروز برخی بیماری ها گفت: همچنين برخی از محققان از جمله Kamimori و همکارانش در مقاله سال 2002 خود بيان داشته اند که مصرف آدامس های حاوی کافئين (ماده تسکين دهنده موجود در قهوه) ممکن است به قدری بر خواب افراد اثر کند که موجب بی خوابی آنان شود. هم چنین Favier و همکارانش در سال 1996 متوجه شدند که جويدن آدامس حاوی کولاها توان ورزشی را زياد نمی کند. مقاله چاپ شده توسط Russel و همکاران در سال 1998 حتی اذعان کرده که استفاده از آدامس موجب افزايش احتمال ابتلا به بيماری های گوارشی می شود.
افراد دارای دندان پر شده علاوه بر آدامس مقداری از جیوه دندان را نیز مصرف می کنند
این متخصص تغذیه اظهار کرد: برخی ديگر از مطالعات (از جمله مطالعه Hansen و همکاران در سال 2004) معتقدند که افرادی که تعداد قابل توجهی از دندانهايشان را با آمالگام (ترکيبی از فلز جيوه) پرکرده اند و زياد هم آدامس می جوند، در واقع مقداری جيوه (که سمی است و خوردن مقدار زيادش موجب مسموميت می شود)، را هم می خورند، گرچه اين مطلب توسط برخی ديگر از محققان (از جمله Mackert و Berglund در مقاله سال 1997) تاييد نگرديد و آنها معتقدند مقدار جيوه ای که از طريق جويدن آدامس در افراد دارای دندانهای پرشده متعدد وارد بدن آنها می شود بسيار جزئی بوده و بی خطر است.
خطرات احتمالی مصرف آدامس
وی با بیان اینکه علاوه بر ضررهايی که عده ای از محققان برای جويدن آدامس ذکر می کنند، مواردی از پريدن آدامس به ريه افراد و خطرات عديده آن ذکر شده است گفت: به عنوان مثال Njau در سال 2004 مرد 24 ساله ای را ذکر می کند که در اثر اين اتفاق جان سپرد؛ به همين ترتيب Reiterer و همکارانش در سال 2003 عفونت شديد ريه در اثر پريدن آدامس به ريه يک کودک 8 ساله را گزارش کردند. همچنين Keppler و همکارانش در سال 2003 در يک مقاله علمی اعلام کردند که جويدن آدامس برای کسانی که قرار است بيهوشی قبل جراحی داشته باشند بسيار خطرناک است و همين کار باعث مسدود شدن ريه 2 نفر گرديده بود. مشابه همين نظريه توسط Masumoto و همکارانش در سال 1998 ارایه شده بود که اعلام کرده بودند افرادی که قرار است جراحی لوزه داشته باشند بايد از جويدن آدامس در روز جراحی خودداری کنند و Soreide و همکاران هم در سال 1995 با تاييد اين مطلب اعلام داشته بودند که جويدن آدامس قبل جراحی گوارشی با افزايش ترشحات گوارشی احتمال خطر را افزایش می دهد.
یک بام و دو هوا بودن مصرف آدامس در بهبود وضعیت حافظه
درستی با بیان اینکه برای جويدن آدامس مزايای در مطالعات علمی ذکر شده که از آن جمله می توان به بهبود حافظه عملی و افزايش توان به يادآوری کوتاه مدت و بلند مدت (مطالعه Tucha و همکاران در سال 2004) اشاره کرد، البته مطالعه ديگری که توسط ويلکينسون و همکارانش در سال 2002 انجام شده بود چنين نتيجه ای را به طور کامل تاييد نکرده بود گفت: نکته قابل توجه ديگر اين که برخی محققان (از جمله Kubota و همکاران در سال 2003 و همچنين Takada و Kiyamoto در سال 2004) اعلام کردند که جويدن آدامس بخش جلوی شبکه کورتکس مغزی را فعالتر کرده و موجب پردازش بهتر اطلاعات مغز انسان می شود. ضمنا ديگر محققان (از جمله Kawabe و همکارانش بنا بر مقاله شان در سال 2003) معتقدند که نه تنها عضلات دهانی، بلکه فعاليت عضله زبان نيز هنگام جويدن آدامس افزايش می يابد و به دفع مواد سمی گروهی از عضلات بدن کمک می کند.
بیماران مبتلا به ریفلاکس معده برای جلوگیری از بازگشت اسید به معده آدامس بجوند
وی ادامه داد: نتايج بعضی ديگر از تحقيقات (از جمله مطالعه Schonfeld و همکارانش در سال 1997 و بررسی Smoak و Koufman در سال 2001) نشانگر تاثير مثبت جويدن آدامس در کاهش موارد ريفلاکس حلق و مری در بيماران مبتلا به ريفلاکس بوده است. ضمنا Avidan و همکارانش در مقاله علمی خود که در سال 2001 منتشر شد اعلام کردند که جويدن آدامس در حين پياده روی از بازگشت اسيد معده به مری جلوگيری می کند.
به گفته وی؛ نتيجه بسيار جالب مقاله Lewkowski و همکارانش در سال 2003 بيانگر اين مطلب بود که جويدن آدامس درد ناشی از آمپول زدن و واکسن زدن را در دخترها کاهش می دهد.
بر خلاف باور عمومی آدامس در پوسیدگی دندان بی تاثیر است
درستی، رییس سابق انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور با بیان اینکه استفاده از آدامس بنابر نظر Kimbrough و همکارانش (2002) موجب کاهش احتمال خون ريزی لثه و تشکيل پلاک های دندانی می شود گفت: جويدن آدامسی که حاوی گزيليتول ويا سوربيتول (انواعی از قندها که دارای بنيانهای الکلی شيميايی با جذب کند بوده و از آنها برای ساخت مربای ديابتی ها استفاده می شود) باشد، نه تنها به رشد باکتری ها کمک نکرده و باعث افزايش پوسيدگی دندانها نمی شود، بلکه به کاهش پوسيدگی نيز کمک می کند. مطالعه Juric و همکارانش در سال 2003 نشان داد که جويدن آدامس حاوی گزيليتول و فلورايد از رشد باکتری های بيماری زايی از خانواده لاکتوباسيل و استرپتوکوک جلوگيری می کند که اثر اين آدامس ها حتی از محلول های کلرهگزيدين و آمين فلورايد هم بهتر بود؛ اگرچه استفاده از مسواک و خميردندان تاثير بهتری در جلوگيری از پوسيدگی دندان داشت.
وی با اشاره به اینکه مطالعه Alanen و همکارانش در سال 2000 نيز تاييد کننده اين مطلب بود که گزيليتول به اندازه داروهايی از گروه Sealants در پيشگيری از پوسيدگی دندان موثر است افزود: نظير چنين مطالعاتی (از قبيل مطالعه Kovari و همکاران در سال 2003 و همينطور مطالعه Takahashi و همکارانش در سال 2003) تاييد کننده اين مطلب بوده که استفاده از اينگونه آدامس ها در مراکز نگهداری کودکان برای جلوگيری از پوسيدگی دندان مناسب است. قند ديگری بنام تاگاتوز (Tagatose) نيز توسط مرکز غذا و داروی آمريکا (FDA) بعنوان بی ضرر در توليد آدامس ها مورد استفاده قرار گرفته که در مطالعه Levin در سال 2002 به عنوان کاهش دهنده پوسيدگی دندان معرفی شده است.
آدامس، سلامت دندان افراد سالمند ساکن خانه سالمندان را تضمین می کند
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با توجه به اینکه بر اساس برخی مطالعات مصرف آدامس سلامت دندان در افراد سالمند را نیز تضمین می کند خاطر نشان کرد: نظير چنين مطالعاتی حتی بر روی سالمندان هم انجام شده و بنا بر نظر Simons و همکارانش در سال 2002، جويدن آدامس در سالمندان ساکن خانه های سالمندان موجب بهبود سلامت دهان و دندان آنها می شود. البته در سال 2003 محققينی (Lingstrom و همکارانش) اذعان کردند که مطالعاتی که بر روی آدامس های حاوی گزيليتول و سوربيتول انجام شده از نظر علمی قابل انتقاد بوده است و همچنين مطالعه Makinen و همکارانش در سال 1998 هم نتيجه متفاوتی را در برداشت بگونه ای که نمايانگر تاثير نامطلوب استفاده از قندهای چند الکلی در شيرين کردن آدامس ها، بر افزايش پوسيدگی دندان بود.
وی با اشاره به دو مطالعه که اولی در سال 2000 توسط Uhari و همکارانش و دومی توسط Tapiainen و همکارانش در سال 2002 انجام شد گفت: نتيجه بسيار جالبی از این مطالعه به دست آمد که بيانگر اثر گزيليتول در جلوگيری از اوتيت ميانی (گوش درد) افرادی است که به دفعات از آدامس های حاوی اين ماده جويده باشند.
رهایی ار بوی بدن دهان با مصرف آدامس
دکتر احمد رضا درستی متخصص تغذیه در پایان خاطر نشان کرد: آنگونه که Wigmore و Bugyra در مقاله سال 2003 خود ذکر کرده اند، پس از خوردن يا نوشيدن موادی که بوی خاصی را در دهان بجای می گذارند، جويدن آدامس می تواند سرعت رفع اين بوها را افزايش دهد. حتی مطالعه Waler در سال 1997 پا را از اين هم فراتر گذاشته بود و اعلام می داشت که جويدن آدامس به اندازه استفاده از داروی سولفات روی در کاستن اجزای فرار حاوی سولفورها در دهان هم موثرتر است.
مرسی