دکتر حسین گل گلاب؛ سازنده «ای ایران» و یک عمر کوشش برای آبادانی ایران

به گزارش گروه دانش خبرگزاری دانا (دانا خبر)، این شاعر و موسیقیدان توانا، قبل از هر چیز، یک گیاه شناس برجسته و یک مترجم خبره بود که با توجه به تخصص و احاطه ای که بر لغات علمی داشت، تاثیر بسزایی در فرهنگستان ادب ایران داشت. همچنین نقش وی در تهیه کتاب های دبیرستانی هشتاد سال قبل، غیر قابل انکار است.  برای آشنایی بیشتر با این چهره شاخص علمی و فرهنگی، مروری داشته ایم بر زندگی و فعالیت های او.

نام: حسین گل گلاب (1274ش.- 1362ش.)

عوامل شهرت: گیاه شناس، شاعر، موسیقیدان، مترجم، عضو فرهنگستان ایران

حسین گل گلاب در مردادماه 1274 ش. در تهران متولد شد. پدرش «مهدی مصورالملک» از نقاشان مشهور دوران ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه بود و در نقاشی روی سنگ مهارتی خاص داشته، طراحی روزنامه های دولتی « شرف» و « شرافت» بر عهده وی بود.

حسین تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه علمیه تهران نزد اساتیدی چون عبدالعظیم قریب، میرزا ابراهیم قمی مسعودی، غلامحسین رهنما و شمس العلما قریب گذراند. او در دوره متوسطه علاوه بر زبان فرانسه، مقدمات زبان روسی را نیز یاد گرفت. گل گلاب استعداد فوق العاده ای داشت به طوری که نه تنها در شعر و موسیقی بلکه در گیاه شناسی، شیمی، فیزیک و ریاضی نیز دانش آموزی موفق بود. او از فارغ التحصیلان سال 1301 مدرسه عالی حقوق بود؛ مدرسه ای که در آن زمان، از مدارس عالی و تخصصی کشور بود. حسین از 1298 تا 1307 دوازده جلد کتاب در ارتباط با علوم طبیعی تالیف کرد و در همان ایام در مدرسه موسیقی مشغول به تحصیل شد.

 

کلنل علینقی خان وزیری از سال 1307 به تدریس در مدرسه نظام مشغول شد و از همان سال، مسوول تحقیقات علمی گیاه شناسی در دانشکده پزشکی شد. به این ترتیب تا سال 1313 هم در دبیرستان نظام و هم در دانشکده پزشکی، مشغول تدریس گیاه شناسی بود. حسین در گذر زمان، بر زبان های فرانسوی، انگلیسی، روسی و لاتین تسلط کامل یافت. پایان نامه ای که وی در سال 1313 به چاپ رساند، راجع به گیاهان ایران بود و در ارتباط با شش هزار گیاه که در ایران می روید توضیح داده شده است.

در سال 1313 به دستور پادشاه وقت و با همت محمدعلی فروغی«فرهنگستان ایران» تاسیس شد و گل گلاب همراه با محمود حسابی، علی اصغر همت، علی اکبر دهخدا، رشید یاسمی و غلامحسین رهنما به عنوان  نخستین اعضای این فرهنگستان اقدام به جایگزینی واژه های فارسی به جای عبارات بیگانه کردند. یک سال بعد، به پاس اطلاعات، تجربیات و شخصیت انسانی گل گلاب و مطابق مقررات دانشگاه، مدرک دکترای علوم به وی اعطا شد. یک سال بعد دکتر گل گلاب به دلیل تخصصی که در معادل یابی اصطلاحات رشته های علمی داشت، به عضویت پیوسته فرهنگستان ایران برگزیده شد و در سال 1315 سردبیری فرهنگستان نیز به وی واگذار شد.

 

در سال 1319 مقارن با تشکیلات جدید دانشکده پزشکی، دکتر گل گلاب از طرف پروفسور «ابرلین» که مسوول تجدید تشکیلات پزشکی در ایران شده بود، به استادی دانشکده پزشکی و داروسازی انتخاب شد. وی در سال 1324 علاوه بر تدریس، به معاونت دانشکده پزشکی منصوب شد و تا سال 1327 در این پست، خدمت کرد. او در این سال از معاونت کناره گیری کرد و اوقات خود را به تدریس اختصاص داد. او همچنین در سال 1324 و پس از پایان یافتن جنگ جهانی دوم توسط فرهنگستان علوم اتحاد جماهیر شوروی به این کشور دعوت شد. وی همراه با رییس فرهنگستان ایران سفری به شوروی داشت تا در جشن های دویست و بیستمین سالگرد تاسیس فرهنگستان این کشور شرکت کند. او در بازگشت به وطن، گزارشی ارایه کرد که در آن، فعالیت مراکز و موسسات مختلف شوروی، دانشگاه ها و کتابخانه های این کشور را با دقت شرح داده است.

حسین گل گلاب در مقاله ای با عنوان« نیازمندی زبان فارسی به واژه های علمی» گفت:« در زمان ما پیشرفت رشته های علمی سریع تر و بیشتر بود و نیازمندی به واژه های نو بیشتر است؛ ناچاریم بکوشیم تا برابرهای آن ها را در فارسی بیابیم و به کار بریم. از زمانی که دانش های نو به کشور ما راه یافته و آموزش آن ها با گشایش دارالفنون به وسیله استادان بیگانه معمول شده، برخی دانشمندان ایرانی کمر همت بسته و برآن شده اند که گفته های آنان را به زبان شاگردان خود برگردانند تا فراگرفتن آن، آسان تر شود. ولی چون بیشتر تحصیلات آن ها بر پایه های زبان عربی بود، زبان شیرین فارسی را از نظر دور داشته و به چشم بی مهری به آن نگریسته اند. سنگینی این ترجمه ها مرا بر آن داشت که دست نیاز به دامن دانشمندان فارسی زبان، دراز کرده و از آنان یاری بخواهم. شادروانان ادیب پیشاوری، بدیع الزمان فروزانفر و گروهی دیگر، اندیشه مرا ستوده و مرا بر آن داشتند تا از سرزنش خرده گیران هراس به دل راه ندهم. به جای واژه هایی چون« عدیم الفلقه» و «منفصل الطاس» و... از عباراتی مثل بی لپه، نهان زا، جدا گلبرگ، بی گلبرگ و.. برگزیده، به شاگردان خود آموختم و سرافرازم که فرهنگستان هم آن ها را پذیرفت و به کار بردن آن را  روا دانست.»

آثار نوشتاری گل گلاب متنوع بود و در سطوح مختلف آموزشی مورد استفاده قرار می گرفت. در دورانی که رشته های تحصیلی در مقطع دبیرستان در حال شکل گیری بود، کتاب های آموزشی دکتر گل گلاب در رشته طبیعی ( تجربی)، کمک بسیاری به معلمان دبیرستان های کشور می کرد تا آینده سازان دانشگاه های این مرز و بوم را آموزش دهند.

تاریخ طبیعی (برای مدارس متوسطه) در سه جلد گیاه شناسی، حیوان شناسی و زمین شناسی برای سه سال متوسطه، تاریخ طبیعی ( گیاه شناسی) برای سال اول پزشکی، گیا (راهنمای گیاهی)، گیاه شناسی (نشریه دانشگاه تهران)، حیوان شناسی برای سال دوم متوسطه، تشریح و فیزیولوژی حیوانی، جانورشناسی( چاپ 1344)، جغرافیای تهران(1310)، جغرافیای نظامی آسیا0همراه با سرلشکر وثوق)، دوره جغرافیا( سه جلد- چاپ 1315)،  فرهنگ اصطلاحات جغرافیایی( چاپ 1338)، مشخصات جغرافیای طبیعی ایران( ترجمه- 1326)، حفظ الصحه(1314)، شیمی فلزات( 1317)

افتیمون، نام علمی چند گیاه، رازی و کتاب الاسرار( 1355)، جمجمه ابن سینا و تصویر حقیقی او(1337)، لابراتوار مدرسه مبارکه دارالفنون( 1341)، شش سال در فرهنگستان ایران(1349)، دوازده سال در فرهنگستان ایران( 1350)، نیازمندی های زبان فارسی به واژه های علمی( 1353)، یک پیشنهاد کوچ درباره پسوند«پز»(1360)، معماری پارتی(1364 ترجمه)