گروه راهبرد خبرگزاری دانا- محمد جواد
ظریف، وزیر امور خارجه ایران راهی ژنو شده است تا روزهای 29 و 30 آبان با 1+5 در
مورد مسایل هسته ای ایران به مذاکره بپردازد. مذاکرات قبلی (16 و 17 و 18 آبان) در
حالی که می رفت یکی از بزرگترین توافق های جهانی را رقم بزند، با به زیر میز زدن
فابیوس فرانسوی ناتمام ماند تا وزاری خارجی 6 قدرت جهانی که به ژنو رفته بودند،
دست خالی از مذاکرات به کشورهایشان برگردند. با این اوصاف طی دو روز فردا و پس
فردا مذاکرات سختی در پیش است. سخت و نفس گیر!
منهای نتیجه مذاکرات و آنچه که در ژنو دو رخ داد، بررسی رویکرد 6 قدرت جهانی در مواجهه با مساله هسته ای ایران، یکی از مسایل حساسی است که باید به آن نیز پرداخته شود. از این منظر در این گزارش به وضعیت کشورهای حاضر در مواجهه با مساله هسته ای ایران می پردازیم:
ایالات متحده آمریکا
صرفنظر از تاریخ روابط ایران و آمریکا قبل و بعد از انقلاب اسلامی 57 ، بعد از سفر حسن روحانی، رییس جمهوری ایران به نیویورک، برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل، تحولی تاریخی در سطح برخورد ایران و ایالات متحده رخ داد و روسای جمهور دو کشور مکالمه ای 15 دقیقه ای از طریق تلفن انجام دادند که بازخورد وسیعی در رسانه های جهان و ایران داشت و بعد از آن جان کری و ظریف وزاری خارجه ایران و آمریکا به همراه اشتون دور یک میز مستطیلی کنار هم نشستند و به گفت وگو پرداختند. این دیدار به رودر رو نشستن ظریف و کری در ژنو انجامید.
اما نکته ای که در رابطه با آمریکا نباید آن را فراموش کرد، مسایل و مشکلات داخلی فعلی این کشور است. اکنون کنگره آمریکا در دست جمهوری خواهان و کاخ سفید در دست اوبامای دموکرات است و از این رو مشکلات زیادی در عرصه سیاست داخلی و خارجی آمریکا به وجود امده است. چندی پیش به خاطر اختلاف نظر کنگره و کاخ سفید دولت فدرال حدود دو هفته تعطیل شد. این اختلاف نظر در اعمال تحریم علیه ایران نیز نمود یافت. به طوری که در آستانه مذاکرات ژنو 2 و بعد از آن کنگره خواستار اعمال تحریم های بیشتر علیه ایران بود و کاخ سفید در حال رایزنی برای عدم اعمال تحریم ها تا به نتیجه رسیدن مذاکرات ژنو بود و همین امروز (سه شنبه ، 28 آبان) اوباما در مورد اعمال تحریم علیه ایران به کنگره رفته است.
به هر روی اعمال نفوذ جمهوری خواهان آمریکایی همیشه ادامه داشته و حالا که این حزب در آمریکا کنگره را در تصاحب اکثریتی خود دارد، این وضعیت را باز شاهد هستیم. رفتار جرج بوش پسر که در زمان ریاست جمهوری سید محمد خاتمی، در برابر مواضع نرم دولت اصلاحات، ایران را محور شرارت نامید، یکی از جلوه های آشکار افراطی جمهوری خواهان در برابر ایران است.
البته به نظر می رسد دولت اوباما با تغییر استراتژی، به ظاهر سعی دارد مساله هسته ای ایران را در دوران ریاست جمهوری خود فیصله دهد، به طوری که از هم اینک خبرهایی مبنی بر حضور جان کری در مذاکرات نشست ژنو اخیر مطرح شده است. اینک دولت هایی در ایران و آمریکا روی کار هستند که مدعی تنش زدایی از روابط هستند و با وجود این باید منتظر ماند و دید در مذاکرات دو روزه ژنو 3 چه اتفاقی رخ خواهد داد؟
انگلستان
اگر دورنمای روابط ایران با بریتانیا را رصد کنیم، از آغاز روابط این دو کشور از دوره هلاکوخان و بعدها در دوره صفویه تا قاجار این روابط بسیار پرحاشیه بوده است. قرارداد مفصل، عهدنامه گلستان، قرارداد رویتر، امتیازنامه دارسی، قرارداد سن پترزبورگ و حواشی آنها تنها گوشه ای از این روابط پرتلاطم را نشان می دهد به طوری که این روابط پرتنش در اثر تسخیر سفارت انگلستان در ایران توسط دانشجویان بسیجی در 8 آذر 1390 به اوج خود رسید و در نهایت سفارت انگلستان در ایران تعطیل شد.
اما فارغ از این روابط پرتنش، اینک دیوید کامرون جوان، نخست وزیر بریتانیا است و همه کامرون را در بریتانیا به میانه روی می شناسند. محمد جواد ظریف و ویلیام هیگ وزیران امور خارجه ایران و انگلیس مهر ماه امسال در مقر سازمان ملل در نیویورک ملاقات کردند.
با روی کار آمدن حسن روحانی افق تازه ای در روابط بین ایران و بریتانیا پدیدار شد. تنها چند روز پس از پیروزی روحانی، ویلیام هیگ وزیر امور خارجه انگلیس، تمایل خود را نسبت به بهبود روابط با ایران اعلام کرد، روابطی که از سال ۲۰۱۱، به علت تسخیر سفارت بریتانیا در تهران و متعاقب آن بسته شدن سفارت خانه های دو کشور به پایین ترین سطح خود تنزل یافته بود.
البته شاید این یک طرف ماجرا باشد و پیروی انگلستان از آمریکا در سیاست خارجی هم یکی از عوامل تاثیرگذار در روابط ایران و انگلیس باشد. به طوری که برخی بر این باروند انگلستان بعد از تبدیل ایالات متحده به ابرقدرتی جهان، پا در جای پای آمریکا می گذارد و در این زمینه تونی بلر کانون اتهامات زیادی نیز بوده است. با در نظر گرفتن مسایل داخلی انگلستان و پیروی سیاست خارجی این کشور از آمریکا و همچنین تغییر در تاکتیک های دیپلماتیک ایران، انتظار می رود که انگلستان به مذاکرات ژنو اخیر، همچون نشست قبلی خوش بینانه برود.
روسیه
علیرغم آنکه چندی است سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در اظهار نظرهای خود به مذاکرات خوشبین است و ولادیمیر پوتین هم طی تماسی تلفنی با حسن روحانی ابراز امیدواری کرده است که هنوز فرصت توافق ایران با 1+5 وجود دارد، برخی معتقدند روسیه در عمل نمی خواهد ایران و 1+5 به توافق برسند. دلیل این مساله را برخی در حوزه نفوذ روسیه در ایران، در خلا وجود کشورهای غربی می دانند. به طوری که سید داوود آقایی، استاد دانشگاه روابط بین الملل معتقد است چین و روسیه نمی خواهند مذاکرات ایران با 1+5 به نتیجه برسد. (اینجا)
به هر روی روسیه کشوری است که متعهد است اورانیوم غنی شده نیروگاه اتمی بوشهر را تامین کند. اما آنچه شواهد نشان می دهد، بیانگر خوشبینی این کشور به مذاکرات ایران و 1+5 است.
چین
چین دومین قدرت جهانی است و نام این کشور در ذهن ایرانی ها با کالاهای بنجل گره عجیبی خورده است. همین واردات بی رویه از چین و ماجرای 22 میلیارد دلاری که اخیرا در سفر اخیر رییس مجلس ایران به چین رخ داد (اینجا)، باعث شده است برخی گمانه زنی بر این محور باشد که چون چین در خلا کشورهای غربی، با ایران قراردادهای بزرگ مالی و تجاری منعقد می کند و پروژه های بزرگی را در ایران در دست گرفته است، این کشور هم چندان راضی به توافق ایران با غرب نباشد. (اینجا)
آلمان
اگر چه قرارداد ساخت نیروگاه اتمی بوشهر در تاریخ آذر و دی ۱۳۵۳ منعقد و کار به وسیله شرکت آلمانی «کرافت ورک اونیون» آغاز شد، اما شاید این روند با جایگزینی روسیه در بعد از انقلاب، سیر معکوسی به خود گرفت. اگر تاریخ روابط ایران و آلمان از زمان ورود ناصرالدین شاه به آلمان تا الان را مطالعه کنیم، می بینیم که این روابط بیشتر به جنبه اهمیت ژئوپلتیک ایران برای آلمان معطوف بوده است و شاید ژرمن ها هم چندان از روابط حسنه ایران با دنیا خشنود نباشند. اما اگر شرکت های آلمانی به فکر تسخیر بازار بزرگ ایران و انعقاد قراردادهایی که تا 10 سال پیش در ایران داشتند، بیاندیشند، طرز فکر آنها به نفع ایران خواهد بود و البته نباید از نظر دور داشت که طبق گزارش های مستند روابط تجاری ایران و آلمان همیشه روند صعودی داشته است، به طوری که حجم مبادلات تجاری ایران در سال 1999 از رقم 150 میلیون یورو به 4500 میلیون یورو در 2005 رسیده است.(اینجا)
البته دیدار امیدوار کننده ظریف و وستروله به میزان امیدواری ها می افزاید. کما اینکه خود ژرمن ها هم تقریبا نقش منفعلی نسبت به فرانسه در مذاکرات ایران با 1+5 داشته اند.
فرانسه
شاید هیچکس انتظار این را نداشت که «آدم بد» مذاکرات جدی ایران با 1+5 در ژنو، لوران فابیوس، وزیر امور خارجه فرانسه باشد. در مورد انگیزه های ممانعت فرانسه از دستیابی به یک توافق مکتوب بین ایران و 6 قدرت جهانی مطالب زیادی در رسانه ها منتشر شده است. اما قانع کننده ترین دلایل دخالت رژیم صهیونیستی ونفوذ تلاویو در استراتژی پاریس است. به طوری که سفر اخیر فرانسوا اولاند، رییس جمهور فرانسه به تلاویو هم مبین این نفوذ و دخالت بوده است. البته از طرفی برخی معتقدند این مساله را در احیای حوزه نفوذ فرانسه در خاورمیانه و داشتن روابط گسترده با اعراب، موضع ایران در مورد مساله سوریه می توان جستجو کرد.
اما آنچه که نشان می دهد، حزب سوسیالیست فرانسه و خود شخص فرانسوا اولاند به مانند سلف سوسیالیست خود (فرانسوا میتران) همیشه روابط حسنه ای با تلاویو داشته اند و برخلاف ژاک شیراک که از سید محمد خاتمی، رییس جمهور اسبق ایران، در کاخ الیزه به گرمی پذیرایی کرد، سوسیالیست های فرانسه چندان میلی به رابطه با ایران ندارند. اگر چه از طرفی شرکت های بزرگ نفتی مانند توتال فرانسه و همچنین شرکت های خودرو سازی مانند پژو در ایران سابقه همکاری داشته اند و حتی با برگزاری همایش هایی در صدد تقبیح رفتار فابیوس داشتند و این شرکت ها سعی دارند بازار بزرگ 75 میلیونی ایران را تسخیر کنند، اما اینک فرانسه برای ایران 4 شرط تعریف کرده است و گفته که در صورت تحقق این 4 شرط توافقنامه را امضا خواهد کرد.
با این اوصاف باید منتظر ماند و دید که بالاخره نتایج مذاکرات ایران و 1+5 در ژنو آتی به کجا خواهد انجامید؟
محمود ابراهیمی سعید
