مدارس علمیه مروی، بیش از یک و نیم قرن سابقه در تعلیم طلبه ها

خبرگزاری علمی و آموزشی دانا، در راستای اهداف خود، به سراغ مدارس سرشناس تهران رفته است. مدارسی که گرچه نقش پررنگی در تربیت نسل های مختلف شهروندان اثر گذار کشور داشتند ولی کمتر از سوی عموم مردم شناخته شده اند. یکی از این مدارس علمیه مروی است. 

در شلوغی خيابان ناصرخسرو و بازارچه کوچه مروي چند بنای تاریخی وجود دارد که جزو قدیمی ترین مدارس تعلیم علوم دینی در تهران به شمار می رود. بناهایی که در آن طلبه هایی نوجوان و جوان در فضای آرام آموزشی در تکاپو هستند، و طنین معنوی حوض و باغچه ها تا مقرنس کاری ایوان ها و سر در، حجره ها و شبستان آن را از شلوغی مغازه های رنگارنگ اطرافش جدا می کند. به منظور آگاهی از تاریخچه مدرسه، آشنایی با چارت مدیریتی، نحوه جذب طلبه ها، مدارج طلبگی و برنامه های درسی این مدرسه علمیه با معاون آموزشی – پژوهشی این مدارس آیت الله اسکندری، در مدرسه مروی دو، گفت و گویی انجام دادیم، که در پی می آید.

جناب آقای اسکندری در ابتدا کمی از تاریخچه مدرسه مروی بفرمایید؟

از زمان فتح علی شاه قاجار مدرسه مروی  به دست  محمد حسین خان مروی بنا می شود. خانِ مروی هزینه ساخت مدرسه را برای طلبه‌ها می‌دهند. داستان جالبی در این زمینه وجود دارد که زمان زدن کلنگ این مدرسه، وی علمای طراز اول شهر تهران را جمع می‌کند و می‌گوید کلنگ را کسی بزند که از زمان بلوغ و رسیدن به سن تکلیف تاکنون نماز شبش قضا نشده باشد. نقل است که هیچ کس جلو نمی‌آید. تا اینکه خودش می‌آید جلو! این نشان می‌دهد که تا چه حد وی اهل زهد و تقوا بوده است. اینجا- اشاره به مدرسه مروی دو- باغ و ویلای شخصی وی بوده که به واسطه مشکلاتی که با خوانین قاجار داشته به عنوان تفرجگاه طلاب مروی وقف می‌کند؛ به عنوان مکانی برای مطالعه و تفریح طلاب. اکثر مغازه های این کوچه مروی هم وقف حوزه علمیه مروی است. درامد آنها برای این حوزه صرف می‌شود. به همین دلیل ما دارای یک اداره  مستقل موقوفات هستیم. البته متاسفانه قبل از انقلاب این موقوفات در یک دوره به دست رضاخان افتاد. رضاخان حوزه مروی یک را تبدیل به دانشکده هنر کرد و اینجا را دبیرستان مروی. پیش از انقلاب با تلاش امثال مرحوم اشتیانی دانشکده هنر تبدیل به حوزه شد. اوایل انقلاب تثبیت شد که اینجا حوزه است .

 معماری به سبک زندان های گشتاپو

چطور در سال 89،  باز پس­گیری این مدرسه از آموزش و پرورش رسانه ای شد؟

باید اذعان داشت که به عنوان یک دبیرستان نمونه و ممتاز همواره معروفیت داشته و پرورش دهنده بسیاری از بزرگان مملکتی ایران نیز بوده است. با این حال به دلیل تاکید وقف نامه بر اینکه این مکان تفرجگاه طلاب و وقف حوزه علمیه است، تلاش برای باز پس­گیری آن ادامه یافت. تا سال 89 که حاج آقای مهدوی کنی نامه ای برای رییس جمهوری وقت آقای احمدی نژاد نوشتند و در جلسه هیات دولت بازگردانی آن تصویب شد.  بگذریم از اینکه آموزش و پرورش نمی‌خواست این مدرسه را از دست بدهد   و حتی کار به برنامه خبری بیست و سی هم کشید! عنوان کردند که می‌خواهند دبیرستان مروی را تبدیل به پاساژ کنند! ولی بالاخره با تصویب هیات دولت مدرسه تخلیه شد و معماری آن نیز تا حدی تغییر یافت. ساختمان اینجا که الان به شکل سنتی بازسازی شده کاملا گویای معماری آلمانی اینجا نیست. با این حال اگر دو سه سال پیش تشریف می آوردید سبک آلمانی این مدرسه شبیه به معماری زندان‌های گشتاپو می‌دیدید. هرچند سالن‌های طویل کنونی آن هم تا حد زیادی گویاست.

در وقف نامه در باب مدیریت اینجا چه شروطی آمده است؟

طبق وقف نامه مدیر اینجا باید اعلمِ علمای شهر  باشد که البته در صورت اشتغال می‌تواند این مدیریت را به فردی صالح تفویض نماید. حضرت امام در قید حیات به دستور خود مقام خود را به آیت الله مهدوی کنی تفویض کردند. پس از وفات ایشان هم حضرت آقا این حکم تمدید مدیریت ایشان را امضا کردند. بنابراین آیت اله مهدوی از  بدو انقلاب مدیریت اینجا را به عهده دارند. چهارشنبه‌ها از صبح تا ساعت 4 تشریف دارند و تدریس هم می‌کنند.  

آیا مدرسه مروی تحت مدیریت حوزه‌های علمیه قم قرار دارد؟

مرکز مدیریت حوزه‌های علمی به شکل انحصاری تا چند سال پیش در قم مستقر بود و همه حوزه‌های علمیه سراسر کشور برای تمام امور نیازمند اخذ مجوز و مکاتبه و رفت و امد به قم بودند. از چند سال پیش مراکز استانی حوزه‌های علمیه تاسیس شد و مرکز مدیریت در هر استان تاسیس شد. از همین رو تمام مراکز استانی مسایل مختلف اداری مربوط به حوزه‌های علمی استان خود را بررسی و در صورت نیاز با مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه سراسر کشور هماهنگ می‌شوند. بنابراین همه مدارس زیر نظر مرکز مدیریت‌های استانی هستند و آن مراکز مدیریت استانی زیر نظر مرکز مدیریت‌های اصلی قم قرار دارند و مدیریت حوزه‌های علمیه قم نیز خود زیر نظر شورای عالی حوزه‌های علمیه است.

پس مدارس علمیه مروی زیر نظر مدیریت حوزه های علمیه استان تهران قرار دارند؟

خیر. در بعضی از استان‌ها از نوع مراکز مدیریتی درجه سه و چهار محسوب می‌شوند مرکز مدیریتی مستقل دارند. الان در تهران دو مرکز مدیریت داریم، یک مرکز مدیریت حوزه علمیه مروی و حوزه مدیریت استان تهران. مدرسه مروری بر اساس شش مدرسه ای که تحت آن قرار دارند، در جه 4 محسوب می شود. مدرسه یک و دو، مدرسه سپه سالار قدیم که الان به نام  شهید بهشتی ثبت شده است. سپه سالار جدید مدرسه عالی شهید مطهری که البته زیر مجموعه ما نیست. و مدرسه معمار در کوچه امام زاده یحیی، مدرسه قنبر علی خان و یک مدرسه ایلچی کبیر در خیابان پانزده خرداد.

 حضرت آیت الله مهدوی کنی در راس مدیریت مدرسه

سیستم آموزشی کنونی حوزه‌های علمیه به چه شکل است و از چه معاونت‌هایی تشکیل شده است؟

در مورد حوزه علمیه مروی باید عرض کرد که در راس مدیریت، متولی مدرسه حضرت آیت الله مهدوی کنی قرار دارند که از نظر موقوفات مدیر اصلی ایشان هستند. پس از آن شورای عالی مدرسه مروی است که مدیر حوزه علمیه را تعیین می‌کند. پس از آن معاونت آموزش و پژوهش قرار دارد که به برنامه‌های آموزشی و پژوهشی طلاب توجه دارد. مانند آموزش در دانشگاه.  معاونت امور طلاب را داریم  که مثل امور دانشجویی در پی خدمات رسانی به طلبه‌هاست در امور مختلف. معاونت اداری مالی که تعریف روشنی دارد. معاونت تبلیغ و تهذیب داریم. فعالیت معاونت تبلیغ در راستای ایجاد عرصه‌های تبلیغی برای فرستادن طلاب به منظور تب لغات دینی است و برنامه‌های  معاونت تهذیب به طلاب باز می‌گردد مانند مشاوره‌های خانواده شخصی روانشناسی. معاونت آمار و بررسی که کار گزینش و جذب و سنجش را انجام می‌دهند. و اخیرا هم  معاونت امور بین‌الملل را راه اندازی کرده‌ایم که تازه تاسیس است و روی حوزه‌ها خارج از کشور به منظور نیازهای تبلیغی فعالیت می‌کند.  این معاونت الان تحت معاونت آموزشی پژوهشی قرار دارد، چون جنبه‌های آموزشی در معاونت آموزشی و پژوهشی تعریف شده است و برای فرستادن احتمالی مبلغان به خارج از کشور تدابیر آموزشی در اینجا اندیشیده می شود. البته در اصل باید مستقل باشد تا مباحث مربوط به خارج از کشو را آن‌ها پیگیری کنند.

 پذیرش طلبه از دوره سیکل

در طول مسیر و در صحن مدرسه شاهد رفت و آمد طلبه های نوجوان و جوان بودیم. طلبه‌ها از چه زمانی به حوزه وارد می‌شوند؟

پذیرش در حوزه‌های علمیه از سطح سیکل به بعد انجام می‌گیرد. البته مدارس حوزوی می‌توانند قبل از آغاز فرایند پذیرش و گزینش به مرکز مدیریت اعلام کنند که در چه مقطعی طلبه  می‌پذیرند. مثلا در مدارس مروی از سطوح سیکل، دیپلم یا دانشگاهی پذیرش می‌شود. منظور از دانشگاهی کسی است که بیش از 30 واحد دانشگاهی گذرانده باشد. به همین منظور اول به مدیریت قم که مسوول سنجش هست اعلام می کنیم تا در دفترچه آزمون که در سایت قرار می‌گیرد، ذکر شود و طلبه ها بر اساس این اطلاعات مبادرت به تعیین اولویت می کنند.

آیا برای ورود به حوزه هم یک آزمون ورودی سراسری مانند کنکور دانشگاه وجود دارد؟

بله . یک آزمون ورودی برگزار می‌شود. در دی ماه و اسفند ماه ثبت نام انجام می‌شود. در قم شرایط شرکت در آزمون  فرد بررسی می‌شود. اردیبهشت آزمون  سراسری در کل کشور برگزار می‌شود. و البته پیش از آن داوطلب به دلیل تفاوت سطح کیفی مدارس علمیه تعیین اولویت کرده است. با توجه به امتیازی که آورند امکان ورود به مدارس را به دست می آورد و یا از دست می‌دهد.

آیا در این زمینه سازمان سنجش با شما همکاری می‌کند؟

خیر. ما سنجش مستقل در ستاد جذب و گزینش داریم. در واقع طرح سوال و ارایه آزمون  از ابتدای فرایند ثبت نام در معاونت آموزش حوزه‌های علمیه قم انجام می گیرد. سایت جامع آموزش، سایت مربوط به این معاونت است.

تنها شرط ورود به یک مدرسه علمیه همین آزمون سراسری است؟

خیر. پس از آن در حوزه‌ها یک فرایند دیگر برای گزینش افردی که طی آزمون  در مدرسه آن‌ها پذیرفته شده‌اند آغاز می‌شود. این فرایند از قبیل مصاحبه ، اردوی پیش حوزوی  و گاهی مانند مدرسه مروی شامل دوره اختبار و تثبیت است.

در دانشگاه‌های خارجی گاهی پیش از پذیرش دانشجو، فرد را به دانشگاه دعوت تا پس از بازدید از امکانات دانشگاه، دانشگاه را برگزیند. دوره اختبار و تثبیت هم برای همین منظور است؟

اختبار به معنای دوره ای است که در آن هم طلبه‌ها از شرایط حوزه آگاه می‌شوند و پس از آن هم از نظر استعدادی ارزیابی می شوند برای تثبیت. به عبارتی داوطلبین برگزیده در مرحله آزمون  ورودی باید در یک امتحان ویژه که از طریق مدرسه مروی  برگزار می‌شود شرکت کنند و قابیلت خود را اثبات کنند یا به عبارتی استعداد آن‌ها برای نیل به درجات بالاتر محرز و تثبیت شود.

 طلبه شب خواب و طلبه روزخواب

چند طلبه متقاضی ورود به مدرسه شما هستند؟

در ابتدا باید به یک تقسیم بندی اشاره کنم که دو نوع طلبه داریم. طلبه‌هایی که به آنها حجره می‌دهیم یا اصطلاحا شب-خواب. و طلبه های روز-خواب که طلبه‌هایی آموزشگاهی هم نامیده می‌شوند یا کسانی که از صبح تا عصر را در حوزه می‌گذرانند. متقضیان برای مجموعه مروی حدود 850 نفر در سال هستند که ما با توجه به ظرفیت حجره ها پذیرش می‌دهیم. آمار ورودی پارسال 150 نفر بود . امسال برای گزینش 20 طلبه پذیرش کردیم. بسته به شرایط هر سال متفاوت است ولی در مجموع اکنون 300 طلبه در مدارس مروی تحصیل می کنند.  

اگر چه فرمودید با آموزش و پرورش ارتباطی ندارید ولی آیا راه اندازی رشته معارف کمکی به گزینش اگاهانه تر طلبه‌های جوان برای ورود به حوزه‌های علمیه نمی‌کند؟

اخیرا کمی تاثیر گذار بوده است. معمولا حدود سی درصد از متقاضیان ما از این رشته تحصیلی می آیند. ولی سطح آمادگی آن‌ها مطلوب نیست. چرا که عربی که آن‌ها در دبیرستان می‌خوانند برای خواندن و فهم کتب حوزوی مطلوب نیست. سیستم آموزش ادبیات عرب ما زمین تا آسمان ما مدرسه و دانشگاه متفاوت است. از یک دانشجوی ادبیات عرب که داوطلب طلبگی بود دو سوال پرسیدم دیدم بلد نیست.  دلیل این امر البته تفاوت  فضای کاری و هدف گذاری ما است. برای ما دستور امروز ین یا متون امروزی مطبوعات عرب مد نظر نیست.

 حرکت به سمت دانشگاه شدن در حوزه علمیه مروی

با توجه به بحث وحدت حوزه و دانشگاه، چه گام هایی در حوزه برای افزایش قابلیت انطباق آن با فضای آموزشی دانشگاهی برداشته شده است؟

این نظامی که ما در حوزه داریم از اساس یک متد قدیمی است. استخوان بندی آن قدرتمند است  و به زعم بنده بسیاری از دانشگاه‌های خارجی از سیستم حوزوی ما الهام گرفته‌اند. با این حال حرکت به سمت سیستم‌های نوین دانشگاهی گریز ناپذیر است. الان ما به سمت دانشگاه در حرکت هستیم. مثلا تعریف پایه و سطح برای انطباق با مدارک دانشگاهی صورت گرفته است.

در حوزه به شکل سنتی تمایز مدارج تحصیلی چگونه مشخص می‌شود؟

در حوزه مقدمات علمی باید گذرانده شود مانند ادبیات عرب. بعد از آن نوبت به علم منطق، اصول و کلام می‌رسد. سابق بر این کسی که وارد حوزه می‌شود طبق اولویت درسی جامع المقدمات را می‌خواند. پس از آن سیوطی و کتاب دوره‌های فقهی مشخص بود. خود لمعه 10 جلد بود. دارای ابواب مختلف بود. به عبارتی طلبه به تدریج کتاب به کتاب جلو می‌رفت.  مثلا از باب طهارت شروع می‌شود تا بعد مبانی زکات، صلات، جهاد تا اخر. پس از آن دوره دوم فقهی شروع می‌شود که کتاب مکاسب کتاب محوری آن است.

در سیستم جدید چه تحولی رخ داده است؟

ضمن حفظ کتاب محوری،  بررسی کرده‌ایم که یک طلبه در یک سال چه متونی باید بخواند. اسم این دوره یک ساله «پایه» گذاشته شده است. حوزه ده پایه دارد هر پایه در یک سال تعریف می‌شود. در سه سال نخست یا به عبارتی دیگر تا پایه سوم ادبیات عرب محوریت دارد. در سه سال بعد مقدمات فقهی بیش از سایر دروس بحث می‌شود. این شش سال می‌شود «سطح یک» حوزه. که معادل فوق دیپلم است.

پس از سطح یک، سه پایه هفت و هشت و نه، «سطح دوم» حوزه را تشکیل می‌دهند. در این دوره فقه دوره در اولویت است ولی دروس دیگری نظیر اصول، تفسیر، کلام و فلسفه هم دارند. طلاب در پایان این دوره مدرک معادل کارشناسی دریافت می‌کنند.  پایه 10 «سطح سه»  محسوب می‌شود که یک ساله است و ادامه فقه و اصول است این دوره معادل کارشناسی ارشد محسوب می‌شود. این سطح قریب به درس خارج است. این سطح سطح چهارم محسوب می‌شود که چهار سال متداولا طول می‌کشد که پس از آن معادل درجه دکتری یا اجتهاد به طلبه اهدا می‌گردد.

 چه کسانی معمم می شوند؟

طلبه ها پس از چند سال می توانند معمم و ملبس به لباس روحانیت بشوند؟

طلبه‌هایی که پایه شش را گذرانده باشند با یک امتحان شفاهی از مدیر مدرسه می‌توانند معمم شوند.

 یعنی اگر هر طلبه ای 14 سال تحصیل بکند مجتهد می‌شود؟

روی کاغذ بله! ولی عموما به شکل منظم روال ثابت طی نمی شود. کسانی که از نظر علمی ضعیف ترند، مثل افرادی که با مدرک سیکل به جای یک سال هر پایه را با طمامنیه در دو سال می‌خوانند. و از آن طرف طلبه‌های دانشجو  می‌توانند با توجه به معدل و وضعیت ارتقایی دو پایه را در یک سال بخوانند. آن‌ها می‌تواند دروس بیشتری در یک پایه بخوانند. بنابراین اجتهاد اصلا تضمین شده نیست.

پیش از ورود سیستم جدید رسیدن به اجتهاد چند سال طول می‌کشید؟

پیش از این تنها سواد مکتبی سواد خواندن و نوشتن ملاک ورود به حوزه بوده است. در آن زمان مدرک تحصلیی مطرح نبوده و خواندن و نوشتن صرف کفایت می‌کرده است. این است که در کنار این تسهیل در ورود و البته نبوغ طرف شاهد افرادی هستیم که اگرچه نادر هستند با این حال در جوانی به ملکه اجتهاد رسیده‌اند. حضرت امام در بیست و پنج سالگی و پسر ایشان اقا مصطفی در بیست سالگی به این مقام رسیدند .در مقابل کسانی هم هستند که دیر به حوزه میایند. کسانی که چهل سالگی وارد حوزه شدند.  

رسیدن به مرحله اجتهاد در عمل چه معنایی دارد؟

رسیدن به درجه اجتهاد به این معناست که کسی که به ملکه اجتهاد می‌رسد، چه ابزار در دسترس وی باشد چه نباشد توانایی حل مسایل را داشته باشد. مثلا «کتاب جمعه» را شهید ثانی در زندان نوشتند یا امام در تبعید در ترکیه کتاب «تحریرالوسیله» با حداقل امکانات  نوشتند که بر رساله ایشان ارجحیت داشت. 

گویا در کنار این ده پایه، دوره‌های تخصصی هم در حوزه وجود دارد. منظور از «دوره تخصصی» چیست؟

قبلا حوزه علمیه به عنوان یک منبع آموزشی تمام معرفت مورد نیاز جامعه را تا مین می‌کرده است.  دروس حوزه محدود به ادبیات عرب و فارسی و فقه و اصول نبوده، بلکه شامل شیمی و هیات و نجوم هم بوده است. مثلا جابر ابن الحیان و رازی  همه حوزوی بودند و ابن سینا طلبه بوده است.  الان هم در پایه شش به بعد  دوره‌های تخصصی گذاشته شده است. مثلا کسانی که می‌خواهند به طور تخصصی فلسفه بخوانند یا به شکل تخصصی کلام دنبال کنند یا حقوق و قضا،  می‌توانند ضمن حفظ دوره عمومی دوره‌های تخصصی هم بگذرانند. و برای  دروسی که در دانشگاه تخصصی می‌خوانند و نیازی به گذراندن آن درس در دوره عمومی نیست.  

آیا برای دوره تخصصی در اینجا آموزش می‌بینند؟

خیر برای این منظور موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی قم تحت نظر آیت الله مصباح، یا موسسه تخصصی فلسفه و حکمت در قم آموزش های تخصصی را ارایه می‌کنند. البته قبلا مرکز تخصصی حقوق و قضا در مدارس مروی وجود داشت که متاسفانه به دلیل کمبود امکانات و عدم تامین بودجه پس از یک دوره تعطیل شد.

درس خارج هنوز رسمی نیست 

در مدارس مروی تا چه سطحی به طلبه‌ها آموزش ارایه می‌شود؟

از پایه نخست تا سطح چهار. البته اگرچه در مدرسه مروی طلبه درس خارج هم داریم ولی هنوز رسمی نیست. به عبارتی هنوز مرکز قم با این موضوع موافقت خود را اعلام نکرده است. در واقع در قم یک شورای گسترش حوزه‌های علمیه وجود دارد که سطح امکانات و سطح علمی یک حوزه را می‌سنجند و مجوز ارتقای پایه‌ها را می‌دهند. از سطح یک به دو و از دو به سه و نهایتا از سطح سه به سطح چهار. مدرسه مروی به منظور ارتقا از سطح سه به چهار مترصد دریافت مجوز از شورای گزینش است. البته اقداماتی در این زمینه صورت گرفته ولی هنوز این اتفاق رخ نداده است.

برای بسیاری از افراد زندگی دانشجویی بسیار ملموس است، ولی درباب زندگی طلبگی شاید تنها از خلال تعداد محدودی از فیلم ها، گوشه هایی از زندگی طلبگی را مشاهده کرده اند. زندگی طلبگی چگونه است؟

زندگی طلبگی بین حجره و کلاس درس می‌گذرد. دور تا دور حیاط مدرسه حجره‌ها قرار دارند. گاه یک طبقه گاه دو طبقه حجره وجود دارد. همه دارای تراس یا همان بالکن هستند. طلبه از حجره مستقیما وارد حیاط می‌شوند که حوض و باغچه دارد و فضای طبیعی و سنتی واقعا با روح معنوی در هم آمیخته است. جالب است که بدانید امسال برای اولین بار در این ساختمان نزدیک به ده حجره تعبیه کردیم که اکثر افراد نسبت به آن بی میل هستند و گلایه می‌کنند که اینجا شبیه دانشگاه هست. ما دوست داریم به فضای سنتی برویم.

 نماز شب اجباری نیست

قوانین زندگی در حوزه چیست؟

هر مرکز آموزشی یک سری فوانین دارد. سال تحصیلی از دو نیم سال تشکیل شده است. طلبه‌ها موظف‌اند کلاس‌ها را شرکت کنند.حجره در اختیار آنهاست. طلبه‌ها مدام بین حجره و کلاس در رفت و آمد هستند. طلبه روز خواب در طول روز می‌تواند در حجره دوستان بماند و ولی شب بیتوته ندارد و به منزل خود می‌رود.

برنامه‌های عبادی متناسب با حال افراد است. این که فرد اهل نماز شب هست یا نه، اجباری نیست. عبادات خاص پیش از نماز صیح بستگی به حال معنوی فرد دارد. مراسم صرف صبحانه در ساعت 7-6:30 انجام می‌شود پس از آن برنامه‌ها به طور عادی درس‌ها از ساعت 7 آغاز می‌شود. کلاس‌های ما در اصل 45 دقیقه استاد تدریس می‌کند و یک ربع هم برای کسانی که می‌خواهند برای کلاس دیگر اماده شود و یا کسانی که احیا نا سوال دارند در نظر گرفته می‌شود. تعداد کلاس‌ها در یک روز برای پایه‌های مختلف متفاوت است. از طرفی بستگی به نوع تحصیل فرد دارد که می‌خواهد ارتقایی یا همان جهشی تحصیل کند یا خیر. به طور معمول روزی پنج ساعت، و در هفته بیست و پنج ساعت طلبه باید در کلاس درس شرکت کند. بعد از نماز ظهر هم  ناهار را داریم. و عملاکل کلاس‌های آموزشی تا ساعت چهار عصر و گاهی پنج عصر به اتمام می‌رسد.

یعنی حوزه هم  پنجشنبه‌ها تعطیل است؟

بله  این روز را طبق مصوبه شورای داخلی برای اینکه استادان و طلبه‌ها به کارهای اداری و برنامه‌های دیگر خود برسند، تعطیل در نظر گرفتیم. برای اینکه آفت غیبت‌ها پایین بیاید.

جناب اسکندری، مدارس مروی چه برنامه‌های جانبی از قبیل دوره‌های  آموزشی کامپیوتر، زبان خارجی برابی طلبه ها در نظر گرفته است؟

 یک دوره امداد و نجات داشتیم. همچنین کلاس‌های مکالمه عربی و انگلیسی نیز داریم.  چرا که آنچه به عنوان عربی می‌خوانیم برای مطالعه متون کلاسیک و علمی عربی است ولی زبان کنونی زبان محاوره است. زبان انگلیسی هنوز اول روی مکالمه و شنیدن کار می‌کنیم. برای مکالمه عربی و انگلیسی لابراتوار هنوز نداریم. ولی به دنبال به روز رسانی امکانات هستیم. با این حال مردم توقع دارند طلبه ها که کتب سنگین را می‌خواند و می‌فهمد، در عراق و عربستان نیز بتوانند به عربی روان صحبت کنند.

 طلبه‌ها در هر پایه موظف به ارایه یک مقاله سالیانه پژوهشی هستند که آن مقاله به جشنواره علامه حلی که جشنواره علمی پژوهشی حوزه سراسر کشور است فرستاده می‌شود. البته در مدرسه مروی پایه یک را معاف کردیم ولی آن‌ها ملزم به شرکت در کلاس‌های بحث پژوهش هستند. کلاس‌های  روش تحقیق  و دوره‌های تند خوانی نیز داریم.

سال گذشته خبرگزاری رسا برای ما کلاس خبرگزاری برگزار کرد. برخی از دوستان ما در آن شرکت و کارت خبرنگاری دریافت کردند.

همچنین مدرسه مروی دوره‌های مجازی آیین نگارش را از طریق سایت این مجموعه برگزار می‌کند. طلبه در این دوره در سایت نام نویسی می‌کند و دارای صفحه شخصی می‌شود.  برای هر طلبه درس مربوطه فرستاده می‌شود و طلبه موظف به ارایه تکلیف مربوطه در صفحه شخصی هست.

 باید نفس استاد به دانشجو بخورد

با توجه به امکانات مناسب شما در برگزاری کلاس‌های حضوری، ضرورت استفاده از فضای مجازی چیست ؟

اعتقاد ما این است که باید نَفَس استاد به طلبه بخورد. جوی در فضای حوزه وجود دارد که به شدت از تدریس غیر حضوری ابا دارد. به قول طلبه‌ها آیت اله انواری – منظور دروسی که قبلا از طریق "نوار" ارایه می‌شد- خیلی قابل قبول نیست. ولی دلیل گنجاندن دوره مجازی فشردگی زمانی درس‌های طلبه‌هاست. با توجه به روال مطالعه درس که در حوزه قاعده است، فرایند مطالعه یک درس شامل پیش مطالعه، شرکت در کلاس، پیش مباحثه همان درس، مباحثه و مرور می‌باشد. برای کسی که در برنامه روزانه دو یا سه درس دارد عملا به لحاظ زمانی امکان مطالعه مکفی و مطلوب دروس میسر نخواهد بود. همین محدودیت ما را به صرف نظر از دوره کلاسی معمول وادار کرد و بر آن شدیم تا مطالب ضروری در حوزه نوشتن را در یک فضای دیگر منظور فضای مجازی به طلبه‌ها آموزش دهیم. تا در هر زمان خالی که برای وی مقدور است به آن مطالب بپردازد.

در زمینه پژوهش های دینی وضعیت چگونه است؟

متاسفانه بحث پژوهش به شکل جدید خیلی جدی گرفته نمی شود. اگرچه در نهایت مجتهد تولید علم میکند . ولی در زمینه تحقیقات درسی متاسفانه یک مقدار از برنامه ریزی‌ها عقب هستیم. مقالات سالانه گاهی در نشریه خود جشنواره چاپ می‌شود. دو سه تا نشریه کم رونق هم برای چاپ اثار خود طلاب مروی وجود دارد.

تولید به زبان عربی و انگیلیسی هم  دارید؟

خیر . هنوز نداریم.

در قاعده مطالعه ای که فرمودید «مباحثه» جایگاه جالبی دارد. و یکی از رموز موفقیت روش تحصیل حوزوی بر دانشگاهی ممکن است دانسته شود.   در رابطه با آن توضیح می‌فرمایید؟

در مدارس مختلف مدیر آموزشی مدرسه یک زمان را طبق ساعات برنامه ریزی درسی پایه‌های مختلف به مباحثه اختصاص می‌دهند. گاهی یک استاد به عنوان استاد مباحثه در کلاس حضور دارد. در مدرسه مروی ساعت 9-10 طلبه‌ها به مباحثه مشغول می‌شوند. روال کار بدین شکل است که طلبه‌ها دو به دو یا سه به سه گروه مباحثه خود را تشکیل می‌دهند. آن‌ها از قبل هم بحث خود را تعیین می‌کنند. پس از اتمام درس دو نفر  به دو نیت به دقت درس تازه را مطالعه می‌کنند: اول به نیت تدریس به طرف مقابل. با این تصور که طلبه غیبت داشته  و حالا وی موظف است تا مطالب درسی استاد را به وی منتقل کند. حالت دوم این است که فرد قرار است توضیحات درسی طرف مقابل را با سوالات مناسب و به هنگام به چالش بکشد. در واقع تسلط وی را آزمایش کند. پس از آمادگی برای مباحثه در زمان مقرر آموزشی مباحثه آن دو به اصطلاح حوزه اصطلاحا «کتاب باز می‌کنند.» شماره صفحات کتاب‌ها را جمع می‌کنند، جمع صفحات هر طرفی که بیشتر بود، توضیح درس با اوست و شنیدن و به چالش کشیدن با دیگری.

وظیفه استاد مباحثه چیست؟

 معمولا در هر درسی یک استاد بحث بالای سر کلاس هست تا هم حضور و غیاب  را انجام دهد و هم بر کیفیت کار نظارت داشته باشد. در بر خی از مدارس ما خیلی خوب و محکم برنامه مباحثه انجام می‌شود. در  واقع جزو ارکان طلبگی است. ما به طلبه می‌گوییم که شما دوظیفه داری یک شرکت در کلاس او دو شرکت در مباحثه.

نحوه ارزیابی عملکرد درسی طلبه ها به چه شکل است؟

ما دو نوع کارنامه داریم: کارنامه رسمی و کارنامه ارزشیابی. کارنامه رسمی که محتوی نتیجه آزمون ‌هاست به قم ارسال می‌شود. نمره قبولی دوازده به بالا است، بین 5 تا دوا ده تجدیدی است و طلبه می‌تواند بیست روز بعد دوباره در امتحان‌های تجدیدی شرکت کند و نمرات بین صفر تا 5 طلبه در آن درس مردود می‌شود و باید سال بعد دوباره آن درس را بگذراند. نمره آزمون ‌ها هم به سرعت داده می‌شود. مثلا امروز اگر امتحان برگزار شود، فردا استادان باید در مدرسه اوراق طلبه‌ها را تصحیح کنند. استاد برگه به منزل نمی‌برد. طبق قرارداد استاد در زمان طرح سوال، زمان امتحان و هنگام تصحیح باید در مدرسه حضور داشته باشند. این روال بسیار منظم است و بنابراین بدون هیچچ تا خیری نمرات وارد سایت می‌شود.

در کنار این کارنامه رسمی، یک کارنامه ارزشیابی نیز داریم که طراحی شورای آموزشی و پژوهشی مخصوص مدرسه مروی است. ما هر ساله ارزشیابی سالانه داریم که اگر کسی به حد نصاب‌های مورد نظر مدرسه نرسد باید از مدارس مروی برود.

باید از کارنامه رسمی دقیق تر و سخت‌گیرانه تر باشد...

بله البته این‌ها اختیاراتی است که قم هم به ما داده است.  این کارنامه مشتمل بر  ارزیابی امتحانات کتبی، فعالیت‌های کلاسی، امتحانات داخلی و ارزیابی کلاسی است. سوالات استاد، مباحثات، حضور و غیاب، نمره انضباط، نمره پزوهش، امتحان شفاهی که طی آن دو استاد از یک طلبه سوال می‌کنند، همه این موارد با ضریبی محاسبه می‌شود و به عنوان معدل کل کتبی لحاظ می‌شود. اگر معدل طلبه زیر پانزده باشد، طلبه باید از اینجا برود. هر سال تا ده نفر ممکن است عذرشان از مدرسه خواسته شود.

به طلبه سال اول حقوق نمی دهیم 

با توجه به سنت حوزه آیا به همه پایه‌ها شهریه پرداخت می‌شود؟

بله البته در سال اول به طلبه شهریه نمی‌دهیم. چرا که تازه از پایه دوم کد تحصیلی طلبگی می‌اید. علاوه بر آن بخشی از طلبه‌ها به دلایل احساسی یا عدم سنخیت با شرایط اینجا پس از سال اول مدرسه را ترک می‌کنند.

ولی مبلغ شهریه برای مجردها و متاهل ها متفاوت است. بخشی از شهریه را مراجع می‌دهند. برای مثال آیت مکارم به هر مجرد 20000 تومان و به طلبه‌های متاهل 40000 تومان می‌دهند. آیت اله صافی گلپایگانی 15000 تومان برای مجردها و برای طلبه‌های متاهل 30000 تومان کمک می‌کنند. شهریه ای که روی هم رفته مراجع می‌دهند 70-80 تومان می‌شوند. بخش دیگری از شهریه از موقوفات مدرسه تامین می‌شود. چرا که بخشی از آن‌ها را بنا به وصیت واقف باید صرف مایحتاج طلاب بشود.

حاج آقای اسکندری، در دوره‌ی جدید نیت کسانی که به حوزه وارد می‌شوند چیست؟

متفاوت است. گاهی شیفتگی عامل اصلی کشاندن فرد به حوزه است. مثلا اخلاق و منش یک عالم و تمایل به شباهت به زندگی وارسته وی انگیزه ساز شده است. برخی به شوق تبلیغ به این فضا وارد می‌شوند. برخی با اهداف تهذیبی و برای خودسازی به طلبگی روی می آوردند. برخی به دلیل علاقه به مباحث دینی به حوزه علمی می آیند.

نظر خانواده‌های کسانی که برای طلبگی به مدرسه علمیه می‌آیند چیست؟

دیدگاه‌های افراد و خانواده‌ها بستگی به سابقه برخورد و آشنایی آن‌ها با حوزه و روحانیت دارد. برخی خانوده ها موافق‌اند، برخی هم نه، برخی هم مرددند. یکسری از نگره‌های منفی بازمی گردد به فضای جامعه و عملکرد بدِ بد خی از افراد در کسوت روحانیت. تناقضی که در توقعات از این لباس بین عمل و گفتار ما وجود دارد. خانواده طلاب ما البته بیشتر از اقشار تحصیل کرده هستند.

البته باید یک گلایه هم داشت. فرهنگ غالب دبیرستان‌های ما به این شکل است که از مدیر تا خادم مدرسه دانش اموزان را تشویق به رفتن به دانشگاه می‌کنند و عملا اسمی از حوزه برده نمی‌شود. تبلیغی برای حوزه در مدارس انجام نمی‌شود. غالب افراد از طریق مساجد، پایگاه‌های بسیج یا هیاتها و یا اشنایی با مبلغینی که در روستاها و شهرها فعالیت می‌کنند و گاهی نیز در دانشگاه‌ها از طریق نهاد با حوزه اشنا می‌شوند.

 استقبال بیشتر از طرف دیپلمه‌ها بوده اگرچه استقبال سیکل و دیپلم امسال تقریلا مساوی بوده، ولی سال به سال استقبال دانشجوها بیشتر می‌شود. یعنی یا از دانشگاه انصراف می‌دهند و یا پس از گرفتن  مدارک دانشگاهی –حتی دکتری- به حوزه میایند. البته آن‌ها که سن بالایی دارند خیلی دوام ندارند. چون جذب بازار کار رشته خود می‌شوند. ولی هم افرادی داریم که دارای مدرک کارشناسی یا کارشناسی ارشد هستند، ولی تحصیلات حوزوی خود را نیز ادامه می‌دهند.

نحو گزینش استادان و تدریس در مراکز علمیه تحت چه ضوابطی بوده و هم اکنون در این مرکز روال چگونه است؟

در حوزه‌های علمیه قدیم کسی که امسال درسی را می‌گذرانده، می‌توانسته سال بعد همان درس را تدریس کند. در ضمن برای هر درس ممکن بوده چند نفر خواستار تدریس باشند. به همه آن‌ها اجازه تدریس داده می‌شد و با گذشت چند هفته از طریق رونق و کساد بازار درس افراد می‌فهمیدند که چه کسی باید کلاس درس خود را تعطیل و چه افرادی باید کلاس خود را  ادامه دهند. به عبارتی استقبال افراد نشان دهنده اعتبار و مجوز تدریس بوده است. در روش جدید جذب استاد همچنان از حوزه است. ولی افراد باید سطح یک یا همان شش پایه نخست را گذرانده باشند و پس از موفقیت در آزمون  استادی پا به کلاس برای تدریس بگذارند.

 حقوق استادان به اندازه اعضای هیات علمی است

آزمون  استادی شامل چیست؟

سطح علمی آن‌ها محک می‌خورد.

در این مجموعه چه تعداد استاد دارید و نحوه حق‌الزحمه آن‌ها به چه شکل است؟

امسال حدد 35 استاد داریم. هم استاد تمام وقت و هم حق‌التدریس. استادان تمام وقت موظف هستند 4 ساعت درس و دو ساعت در اختیار حوزه باشند و پنج شنبه شامل این برنامه نمی‌شود. به لحاظ حقوق و مزایا هم  مانند یک عضو هیات علمی برخورد می‌شود. بر حسب درجه یک و دو سه و چهار مبالغی از یک میلیون تا یک میلیون و پانصد هزار تومان پرداخت می‌شود و استادان حق التدریس نیز به شکل ساعتی حدود 25-30 هزاز تومان دریافت می‌کنند.  

با توجه به اهمیت و قدمت مدارس علمیه مروی، دستاوردهای متاخر شما از حیث معرفی چهره‌های برجسته در علوم دینی چه کسانی هستند؟

جذابیتی در حوزه علمیه قم وجود دارد که همه افراد برجسته از تمام حوزه‌های علمیه استان‌های مختلف را به سوی خود می‌کشد. برای همین نیز واگذاری مسوولیت ها به استان‌ها قدری شدت گرفته است. به عبارتی طلبه تا سطوح سه را در حوزه می‌ماند و از آن به بعد  که  وقت گل کردن طلبه  است به قم می‌رود و موفقیت‌های یک مرکز علمیه نمودی پیدا نمی‌کند.  از مفاخری که از این حوزه به دنیای فکر معرفی شدند می‌توان به آیت اله حسن زاده املی، آیت اله جوادی آملی و آیت اله مطهری اشاره کرد.  همچنین  لازم به ذکر است که اینجا به فیضیه تهران معروف بود که در جریان انقلاب خدمات مبارزاتی در راستای تحقق انقلاب اسلامی ارایه کرده است.