به
گزارش گروه سبک زندگی خبرگزاری دانا، اول فروردین ماه در کنار نخستین روز از سال
جدید و تقویم شمسی و نیز ایام نوروز، یک مناسبت دیگر هم دارد. این روز، سالروز
اجرایی شدن قانونی تحت عنوان «تعیین واحد و مقیاس پول قانونی ایران» در دوره هفتم
مجلس شورای ملی است که طی آن واحد پولی ایران از قران به ریال تبدیل شده است.
قران چه بود؟
قران واحد پولی ایران در دوران قاجاریه یعنی در سده 13 و ابتدای سده 14 خورشیدی بود. سکه‌های قران از نقره درست می‌شد و واحد جزیی آن دینار بود. هر قران برابر با 1000 دینار بود. بعد از کاهش ارزش نقره در بازارهای جهانی و نیز در میانه توسعه آمرانه‌ای که دولت رضا شاه پهلوی آن را پی گرفته بود؛ بنا بر این شد که واحد پولی و نیز مبنای آن تغییر کند. مبنای پولی هم از نقره به طلا انتقال پیدا کرد تا واحد پولی به ریال تغییر کند که معادل صد دینار بود.
سکه دو هزار دیناری (دو قرانی)
قران همان تومان است
با این حال در طول زمان و خصوصا با کاهش ارزش
پول ملی، کم کم واحد غیررسمی «تومان» که معادل 10 ریال بود در محاورات عمومی مردم جا گرفت.
جالب است بدانیم که واحد پولی عموم مردم همان ارزش اسمی قران را دارد. قران معادل 1000 دینار بود و حالا تومان هم معادل 10 ریال و در نتیجه 1000 دینار است. به این ترتیب دیگر نباید واحد قران را در مکالمات روزمره مورد تمسخر قرار داد. اگر منزلی مسکونی به قیمت هر متر 3 میلیون تومان خریده‌اید به صورت اسمی می‌توان گفت که 3 میلیون قران خرج کرده‌اید. به این ترتیب این سخن عامیانه که «یه قرون دو زار که نیس» قابل تبدیل به این سخن است که «یه تومن دو تومن که نیس» کما اینکه در محاورات مردم دیده می‌شود.
سکه دوران ناصرالدین شاه
ارزش پول چقدر تغییر کرده است؟
اما اگر
این ارزش اسمی را رها کنیم؛ ارزش واقعی پول از زمانی که قران بوده تا به الان که
ریال و تومان است چقدر تغییر کرده است؟
برای این مقایسه ارزش، پول ایران را با «لیره استرلینگ» یا همان «پوند» یعنی واحد پول انگلستان را مقایسه می‌کنیم. در سال 1306 و در آستانه تغییر واحد پولی هر قران ایران با 36 لیره معامله می‌شد (منبع). این بدان معناست که برای بدست آوردن 36 لیره یا همان پوند باید 1000 دینار خرج می‌شد. این در حالی است که در حال حاضر باید برای بدست آوردن 36 پوند، نزدیک به 180 میلیون دینار، (1 میلیون و 800 هزار ریال یا 180 هزار تومان) خرج کرد. این بدان معناست که ظرف حدودا 87 سال، ارزش پول ملی 180 هزار برابر کم شده است.
برای اینکه مقایسه در نظرتان بهتر شکل بگیرد
به امتیازنامه رویتر مراجعه کنیم. امتیازی که طی آن دولت ایران متعهد شد «امتیاز ساختن
هرگونه راه و راه آهن و سد از دریای مازندران تا خلیج فارس و بهره برداری از همه معادن
ایران (بجز طلا و نقره)، ایجاد مجاری آبی و قنات و کانال‌ها برای کشتیرانی یا کشاورزی؛
ایجاد بانک و هر گونه کمپانی صنعتی در سراسر ایران؛ حق انحصار کارهای عام المنفعه؛
استفاده و بهره‌برداری از جنگل‌ها برای مدت هفتاد سال و استفاده از گمرکات ایران به
مدت 25 سال را در ازای پرداخت 200 هزار لیره انگلیسی و سود ۵ درصد در اختیار رویتر،
تاجر انگلیسی قرار دهد». این بدان معناست که همه این امتیازات در ازای 10 هزار قران
به آن تاجر واگذار شد. (هر قران در زمان ناصرالدین شاه 20 لیره بود).
حال اگر قران را همان تومان در نظر بگیریم؛ شما در قبال 10 هزار تومان چه امتیازی به یک خارجی می‌دهید؟
کاهش
ارزش پولی ایران در کنار مسایلی چون فارسی نبودن نام واحد پولی فعلی (ریال در واقع
از واژه رئال اسپانیایی گرفته شده است) دولت نهم و دهم را به سمت تغییر واحد پولی برد.
در این میان حتی نظرخواهی‌هایی از مردم شد که نام واحد پولی جدید چه باشد. با این
حال، این موضوع در بحران اقتصادی دو سال گذشته گم شد: نام واحد هر چه باشد؛ از
قران تا ریال و تومان؛ دو مساله برای مردم اهمیت دارد. نخست اینکه جیبشان پر از واحد پولی
باشد و البته دوم اینکه واحد پولی کشورشان باارزش.
اگر اینگونه نباشد در روز اول فروردین هم به جای اینکه سراغی از قران بگیرند؛ دنبال نرخ دلار و یورو و پوند خواهند بود.
عکس نمایه از مسعود خامسی پور / گروه مجلات همشهری
