عمارت مفخم بزرگترین و شاخص‌ترین اثر معماری دوره قاجار در خراسان شمالی

 اینجا خراسان شمالی است و شهر بجنورد، جایی که طبیعتش را با مناطق ساریگل و سالوک و گلستان میشناسند، پلنگ آن شهره است، این بار تاریخش را میبینیم.

در شمال شرق شهر بجنورد عمارتی وجود دارد که بزرگترین و شاخص‌ترین اثر معماری دوره قاجار در خراسان شمالی به حساب می آید. عمارتی به نام مفخم که این روزها موزه مردم شناسی بجنورد در آن برپا است و معماری زیبای عمارت مفخم با کاشیکاری های رنگی اش می تواند شما را در دنیایی از زیبایی تاریخی غرق کند.

این بنای 130 ساله همزمان با دوره حکومت ناصرالدین شاه به دستور یارمحمدخان سهام الدوله بجنوردی  شادلو معروف به سردار مفخم ساخته شده و محل سکونت خانواده وی و پذیرایی از میهمانان دولتی و رجال سیاسی بوده است و هم اکنون نیز موزه مردم شناسی میباشد. معروف است که نقشه ساختمانی عمارت به دست میرزامهدی‌خان شقاقی(ممتحن الممالک)، نخستین استاد معماران ایرانی تعلیم یافته در فرنگ که معماری مدرسه شهید مطهری تهران از جمله کارهای او است، طراحی شده است.

عمارت مفخم همراه با بناهای دیگری از جمله آیینه‌خانه، کلاه فرنگی، باغ فواره ، حوضخانه و سردر در باغ بزرگی قرار داشته که مجموعه دارالحکومه مفخم را تشکیل می‌داده‌اند که عمارت کلاه فرنگی بر اثر زلزله شدیدی که در بجنورد رخ داده تخریب شده است.

نمای این ساختمان توسط کاشی های فیروزه ای تزیئین شده است.4 ستون به شکل گنبد در نمای ساختمان قرار دارد که به شکلی بسیار زیبا حاوی طرح های کاشیکاری شده است.بر روی ستون های میانی هر کدام 12 بار نام محمد به خط کوفی کاشیکاری شده است که نفوذ اسلام و شیعه در قاجار دارد.در ورودی بنا تصویر دو سرباز قاجار در طرفین نقش بسته است.

روبروی عمارت مفخم، بنای آینه‌خانه قرار دارد که به عنوان فضای اداری و دیوانی جهت ملاقات‌های رسمی سردار مفخم و برپایی مراسم تشریفات نظامی و رایزنی در باب مسائل سیاسی و اجتماعی با سران ایلات و دیگر رجال مطرح قاجار مورد استفاده قرار می‌گرفته است.از نکات قابل توجه بنای آینه‌خانه، وجود تصاویر 134 تن از شخصیت‌های برجسته عصر صفوی تا دوره قاجار از جمله تصویر شاه طهماسب، شاه عباس، آقا محمدخان، فتحعلی شاه و کریم خان زند و همچنین سران حکومتی کشورهای همجوار است.در تزئین تالار از 17 طرح مختلف استفاده شده است که شامل نقش چهلچراغ، مقرنس، نمای بیرون عمارت و نقوش اسلیمی گیاهی و هندسی است. از نکات قابل توجه بنای آینه‌خانه، وجود تصاویر 134 تن از شخصیت‌های برجسته عصر صفوی تا دوره قاجار از جمله تصویر شاه طهماسب، شاه عباس، آقا محمدخان، فتحعلی شاه و کریم خان زند و همچنین سران حکومتی کشورهای همجوار است.