زورآزمایی قلم با سیاست

محمدامین قاسمی پیربلوطی، خبرگزاری دانا، گروه فرهنگ؛ همه‌ی ما به‌طور روزانه با خبرهای ریز و درشت فراوانی مواجه می‌شویم که از طریق ابزارهای مختلف رسانه‌ای به‌دست ما می‌رسند. زمانی مهم‌ترین اخبار دهان به دهان می‌چرخید و با مراودات و ارتباطات میان‌فردی منتقل می‌شد، بعدها با گسترش روزنامه‌ها و انتشارات چاپی، برجسته‌ترین خبرها در صفحه‌ی نخست روزنامه‌های صبح چاپ می‌شد و به‌روزترین منبع خبری، کاغذ اخبار دکه‌های مطبوعاتی بود. با ظهور وسایل ارتباط جمعی، یعنی رادیو و بعد تلویزیون، گزارش، تهیه و پخش خبر قالبی نو و متفاوت پیدا کرد و جنجالی‌ترین اخبار از طریق جعبه‌ی جادو به سمع و نظر مخاطبان رسید. امروزه نیز پایگاه‌های اینترنتی، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به مهم‌ترین و پرکاربردترین پلتفرم خبری تبدیلدشده‌اند و مردم سراسر جهان می‌توانند به‌طور لحظه‌ای از جدیدترین تحولات و اخبار در اقصی نقاط جهان مطلع شوند. در این میان هر از چند گاهی با خبرهای شوکه‌کننده و افشاگرایانه‌ای مواجه می‌شویم که تأثیرات عمیقی بر جامعه می‌گذارند و تا مدت‌ها افکار عمومی را با خود همراه می‌کنند. اگر شایعات بی‌پایه و اساس و خبرهای زرد و بی‌مصرف را به‌ گوشه‌ای افکنیم، در طول تاریخ می‌توان روایت‌های خبری برجسته و تکان‌دهنده‌ای را یافت که حاصل تلاش‌های بی‌وقفه و جسارت‌های تحسین برانگیز خبرنگارانی متعهد و مسئول است. در این مطلب از معرفی آثار سینمایی به سراغ فیلم‌هایی رفته‌ایم که نمونه‌هایی از این افشاگری‌های خبری و رسانه‌ای را به تصویر کشیده‌اند و ما را با رویدادهای واقعی در این باره بیشتر آشنا می‌کنند.

1. همه‌ی مردان رئیس‌جمهور (1976): داستان این فیلم مربوط می‌شود به رسوایی واترگیت در سال 1972 که در آن تخلفات انتخاباتی نیکسون، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، افشا شد و در جریان این افشاگری، دو خبرنگار جوان به نام‌های باب وودوارد (رابرت ردفورد) و کارل برنستین (داستین هافمن) با پیگیری‌ها و جدیت‌های خود برای کشف واقعیت، نقش و تأثیر فراوانی درباره‌ی این اتفاق داشتند. این اثر موفق شد در چهار رشته‌ی بهترین بازیگر مرد مکمل، بهترین طراحی صحنه، بهترین طراحی صدا و بهترین فیلم‌نامه‌ی اقتباسی برنده‌ی جایزه‌ی اسکار شود.

2. وضعیت فعلی (2009): استفن کالینز (بن افلک) یکی از نمایندگان کنگره‌ی آمریکاست که به‌عنوان سرپرست کمیته‌ی دفاع مشغول به‌کار است. مشاور تحقیقاتی کالینز که معشوقه‌ی او نیز هست، در حادثه‌ای می‌میرد و باعث می‌شود جنجال‌ها و شایعات خبری گوناگون پیرامون کالینز به‌وجود آید. خبرنگار کارکشته‌ی نشریه‌ی واشنگتن گلوب، کال مک‌آفری (راسل کرو) که دوستی دیرینه‌ای نیز با کالینز دارد به همراه یک خبرنگار جوان، دلا فرای (ریچل مک‌آدامز) تلاش دارند تا حقیقت ماجرا را کشف کنند، ولی در این میان با اتفاقات غیرمنتظره و ناگوار گوناگونی روبه‌رو می‌شوند. اگرچه داستان وضعیت فعلی (State of Play) مبتنی بر یک ماجرای واقعی نیست، اما رابطه‌ی سیاست و رسانه و پشت‌صحنه‌ی تهیه و گزارش خبر در بنگاه‌های خبری به‌خوبی به نمایش درآمده است.

3. کانون توجه (2015): فیلم کانون توجه (Spotlight) نشان‌دهنده‌ی تلاش‌های یک تیم خبرنگاری از روزنامه‌ی بوستون گلوب است که از فسادهای مربوط به کودک آزاری و مخفی‌کاری گسترده‌ی کلیسای کاتولیک پرده‌برداری می‌کنند. این افشاگری بزرگ که در سال 2001 رخ داد، موجب شد کلیسای مرکزی قوانین تازه‌ای را برای نظارت جدی‌تر و دقیق‌تر بر کلیساها قرار دهد که سرانجام با بالاگرفتن جنجال‌ها کلیسای کاتولیک از جامعه‌ی جهانی عذرخواهی کرد. این اثر که با روایت بسیار جذاب و درگیرکننده‌ای همراه است، توانست جوایز متعددی از جمله بهترین فیلم و بهترین فیلم‌نامه را کسب کند.

4. پست (2017): فیلم پُست (The Post) به کارگردانی استیون اسپیلبرگ به ماجرای پنهان‌کاری چهار رئیس‌جمهور آمریکا درباره‌ی سیاست‌های پشت‌پرده‌ی جنگ ویتنام می‌پردازد که سرانجام در زمان ریاست‌جمهوری نیکسون افشا شد. بعد از این‌که روزنامه‌ی نیویورک تایمز با انتشار اسنادی سری در این باره به دستور دادگاه و با فشار کاخ سفید برای مدتی توقیف می‌شود، روزنامه‌ی واشنگتن پست از طریقی دیگر به این اسناد سری دست می‌یابد و با جدیت و سماجت بن بردلی (تام هنکس)، سردبیر روزنامه، و کاترین گراهام (مریل استریپ)، رئیس روزنامه و تلاش‌های بی‌وقفه خبرنگاران تمام واقعیت فاش می‌شود؛ اگرچه در این میان پیچیدگی‌ها و فشارهای مختلف سیاسی، حقوقی و مالی نیز در مقابل رسالت روزنامه‌نگاری و خبررسانی قرار می‌گیرند و وضعیت را به‌شدت پیچیده و سخت می‌کنند.