خبرگزاری دانا- گروه راهبرد: زیست علمی و اخلاقی انسان در گرو رهیافت های مناسب آموزشی و تربیت او در ابتدای زندگی است. فلسفه اگر چه از دیر باز مورد توجه نوع بشر بوده است، اما قالب دهی ذهن فلسفی و فلسفه ورزی برای کودکان از 4 دهه پیش عنایت کسانی مثل لیپمن (Mtthev Lipman) را به خود جلب کرد. به هر نحو تفکر در انسان غیر ارادی، اما انتخاب آنچه که باید به آن اندیشید، امری ارادی است و باید اذعان کرد که تمرین ذهن برای اندیشه ورزی در بستر خام تخیل کودکانه بسیار سهل الوصول تر از تبیین گزاره های اجتماعی و نهادینه کردن آنها در سنین بالای فرد است. آنچه طی این گزارش از نظرتان می گذرد، نگاهی است به گزاره های فلسفه برای کودکان (P4C).
تاریخچه ای از فلسفه برای کودکان
معروفترین روش آموزش تفکر به کودکان با روش فلسفی ، "فلسفه برای کودکان " است .این روش ابتدا در آمریکا وسپس در 50 کشور جهان، به اجرا در آمد. در ایران هم گروه فلسفه برای کودکان و نوجوانان (فبک) به صورت رسمی در سال 1386 در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تاسیس شد و در سال 87 مجوز قطعی را از وزارت علوم تحقیقات و فناوری اخذ کرده و از آن زمان تاکنون اهداف زیر را دنبال می کند :
ارایه راه حلی مبنایی برای متحول ساختن نظام آموزشی کشور ازحافظه
مداری به تأمل مداری و بالابردن قدرت داوری، انتخاب و تصمیم گیری درست
ارائه برنامه ای برای آموزش تفکر و تعلیم مهارت‌های عمومی تحقیق
درنظام‌آموزشی کشور
تدوین و ارائه الگویی قابل اجرا از برنامه
فلسفه برای کودکان و نوجوانان در مدارس کشور
پیشبرد جامعه به سمت اخلاق مداری و تربیت شهروندانی فردگرا از طریق
تحول در سیستم آموزشی کشور
آموختن اندیشه ها یا اندیشیدن
در بادی امر سوالی که به ذهن متبادر می شود این است که فلسفه برای کودکان، شامل آموختن اندیشه های فلسفی برای کودکان است یا آموختن نوع اندیشیدن؟ متخصصان این حوزه، مثل فرنادو سوتر بر این باورند که فلسفه نوعی تمرین فکری است و به کار آموزی و دانش نیاز دارد، اما فلسفه ورزی و فلسفی اندیشیدن، صرفا تکرار اندیشه های دیگران نیست، حتی اگر آگاهانه بخواهیم از آنها برای تأیید دیدگاه های خود استفاده کنیم. برخی از کتاب های مقدماتی فلسفه، بیشتر فهرستی از اسامی و رویدادهای فلسفی اند و کسی با خواندن فهرستی از اسامی نامداران عرصه فوتبال فوتبالیست نمی شود. فرد باید خود بتواند کمی فوتبال بازی کند، حتی اگر نتواند به خوبی دائی، مارادونا یا زیدان باشد. در واقع وقتی فلسفه ورزی را در کنار جوانان مطرح می کنیم، از آنها می خواهیم جرأت و جسارت به خرج دهند و امور خود را خود تدبیر کنند؛ به جای آنکه در راه های متعدد موجود و مرسوم غرق شوند و البته جرأت پیدا کردن خطرناک و مهلک نیست.
نحوه کمک فلسفه برای کودکان برای دستیازی به چارچوب مناسب فکری
آموختن اندیشیدن هم برای کودکان و نوجوانان باید دارای شیوه های خاصی باشد. سوالی که در این زمینه پیش می آید این است که فلسفه در امور اساسی و جزیی به جوانان چه کمکی می کند؟ قاعدتا انتظار می رود که قوه داوری آنها را پرورش دهد، اما این را چگونه انجام می دهد؟ دکتر یحیی قائدی معتقد است که فلسفه از طریق وادار کردن جوانان به پرسیدن سوال های اساسی در مورد چیز ها به آنها این شانس را می دهد که جوانب مختلف یک امر را مورد چند و چون قرار دهند و گزینه های بیشتری را مد نظر قرار دهند. وقتی گزینه های مختلفی روبروی جوانان قرار گیرد، مجبور است آنها را سبک و سنگین کند و اگر بخواهد این کار را انجام ندهد، سوالات فراوان دیگری مقابل او قرار می گیرد، فلسفه چیزی است که اگر جوان بدان مبتلا شود، دیگر از آن گریزی نیست، در این صورت او نمی تواند، ارزیابی نشده زندگانی را سپری کند و امور را همان طور که پیش می آیند انتخاب کند.
در این روش داستان هایی نوشته و یا انتخاب می‌شوند که فلسفه را در قالب شخصیت های تخیلی ارایه می دهد. اگراین داستان ها، موضوعات یا حوادث متمرکزی داشته و برای کودکان جذاب و بحث انگیز باشند ( در عین حال که ارتباط خود را با تجارب زندگی روزمره کودکان حفظ می‌کنند)، آنها از داستان ها لذت برده و ترغیب خواهند شد که فکر کرده و تحقیق کنند.
یکی از راه های موثری که به کودکان کمک میکند تا این مهارت را کسب کنند، درگیر کردن آنها از لحاظ عاطفی و ذهنی در زندگی " شخصیت های داستانی" است که این کار فرایند پرسش و پاسخ را در کودکان ایجاد میکند.
منابع:
وبسایت فلسفه و کودک
وبسایت پژوهشگاه علوم انسانی و اجتماعی
فلسفه برای کودکان (iranp4c.com)، دکتر یحیی قائدی
فلسفه برای کودکان؛ بررسی دیدگاه ها و نظریه ها، عظیم حمزئیان، خلاصه مقالات هفدهمین همایش ملی ملاصدرا
بررسی روش های استفاده از برنامه فلسفه برای کودکان در ایران، دکتر احمد اکبری، خلاصه مقالات هفدهمین همایش ملی ملاصدرا
