خبرگزاری دانا بررسی می کند: گفتمان اعتدال و مولفه های آن/4
یک نماینده مجلس در تبیین شعار اعتدال گفت: رویکرد اعتدال به ساخت احزاب و جامعه مدنی آسیب نمی زند. چون قلمرو اعتدال از محدوده کوچک افراط، که در دو سر طیف ها می تواند ایجاد شود، بیشتر است.
حسن روحانی در رقابت یازدهمین دور انتخابات ریاست جمهوری ایران با شعار محوری اعتدال شرکت کرد و در نهایت برنده این رقابت شد. آنچه در سابقه شعارهای ریاست جمهوری دیده می شود، از دوره سازندگی تا اصلاحات و عدالت یک نمود پیچیده از رابطه جریان هایی است که با شعارهای خاص فراجناحی به قدرت رسیده اند و در نهایت به حلقه ها و جریان هایی با قدرت مشروعیت مختلف در بین جامعه دست یازیده اند. اینک که رییس جمهور ایران شعار اعتدال را سر داده است چند سوال پیش روی ماست. آیا اعتدال می تواند خود به جریان هایی شبیه اصلاحات و اصولگرایی تبدیل شود و در نهایت خروجی آن در پایان دولت چند حزب دولت ساخته یا جریانی خاص و یا حلقه ای چند نفره باشد؟ آیا اعتدال می تواند به ساخت احزاب آسیب بزند و نقش حزب را در جامعه کمرنگ کند؟ آیا اعتدال می تواند چتری را بگسترد که افرادی از اصلاح طلبان و اصولگرایان در سایه آن قرار بگیرند؟ اصلا آیا اعتدال استفاده از افراد وابسته به جریان های مختلف است؟
گروه راهبرد خبرگزاری دانا این سوال ها را با تنی چند از روشنفکران جامعه و نمایندگان مجلس مطرح کرده است. بخش ]چهارم این پرونده مربوط به گفت وگویی با دکتر اسماعیل جلیلی نماینده مسجد سلیمان و دبیر کمیسیون برنامه و بودجه است. وی معتقد است: در میدان اعتدال افراد بیشتری احساس مشارکت، احساس برنده بودن، صاحب نظر بودن مورد توجه قرار گرفتن می کنند.
اعتدال تلاش برای کاهش هزینه ها
اسماعیل جلیلی در گفت وگو با گروه راهبرد خبرگزاری دانا با ارایه تعریفی از اعتدال گفت: رویکردی که منجر به یک نتیجه معقول در فعالیت های ما شود، یک رویکرد معتدل نام برده می شود. یعنی به گونه ای که سهم حوزه های مختلف با یک اندیشه میانه روی برای کاهش هزینه های ناشی از ریسک هایی که به وجود می آید یا هزینه های ناشی از تندروی ها را به حداقل می رساند. به عبارتی تلاش برای کاهش تاسف ها و زیان ها یک رویکرد مبتنی بر اعتدال است.
این نماینده مجلس خاطر نشان کرد: نگاه اعتدال به این است که کدام بخش را مدیریت کرد؟ اعتدال به افزایش بهره وری در بخش هایی که می تواند اتلاف، هزینه و زیان ایجاد بکند را افزایش می دهد و معتقد است که با مدیریت کردن این بخش می تواند منافع بیشتری را عاید آن مجموعه، جریان یا کشور بکند. پس این نگاه، نگاه مبتنی بر اعتدال است.
اعتدال به ساخت جامعه مدنی آسیب نمی زند
جلیلی در ادامه با اشاره به رابطه جامعه مدنی و روند اعتدال افزود: رویکرد اعتدال به ساخت احزاب و جامعه مدنی آسیب نمی زند. چون قلمرو اعتدال از آن محدوده کوچک افراط که در دو سر طیف ها می تواند ایجاد شود، بیشتر است. یعنی دایره بسیار بزرگتر و قلمرو وسیعی است و اتفاقا نسبت به قلمروهای خیلی محدود، بسته و افراطی در تور اعتدال افراد و گروه های زیادی می توانند جا بگیرند. به این خاطر این منجر به وگرایی نمی شود.
وی یادآور شد: اتفاقا در میدان اعتدال افراد بیشتری احساس مشارکت، احساس برنده بودن، صاحب نظر بودن مورد توجه قرار گرفتن می کنند. این رویه بر خلاف رویکردهای افراطی است که درصد کمی از جامعه به آن تعلق می گیرند، اگر ما در یک روال طبیعی این امر را تقسیم کنیم حدود 90 درصد افراد در رویکرد اعتدالی قرار می گیرند و 5 درصد افراط و تندروی و 5 درصد تفریطی داریم. جوامع اکثرا این روال نرمال و توازن را دارند.
وسعت دایره اعتدال
وی افزود: همیشه دایره اعتدال بزرگتر از دایره تفریط و افراط است. به این خاطر وجود این اعتدال مشکلی برای حوزه اجتماعی ایجاد نمی کند، بلکه حس مشارکت را بیشتر هم می کند. معمولا شعارهایی که نیاز واقعی جامعه باشد، همیشه مورد استقبال قرار می گیرد. یعنی در دوره های قبل هم اگر توجه داشته باشیم، در عرصه انتخابات شعارهایی مورد توجه قرار گرفت که در آن مقطع جامعه و افکار عمومی به شدت احساس می کردند، آن شعار نیاز است و باید عملی شود و بر اساس این واقعیت از شعاری استقبال می کردند که با شرایط موجود بیشتر انطباق دارد.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه در ادامه با اشاره به پیروزی شعار اعتدال در انتخابات اخیر بیان کرد: در این دوره هم گرایش به شعار مورد نیاز رخ داد. مردم به نوعی از افراطی گری خسته بودند و آن را برای کشور هزینه می دانستند. لذا این جاذبه ایجاد کرد و کشش فعالی بین حوزه اجتماعی و سیاسی برای استقبال از اعتدال ایجاد شد و دیدیم که این اقبال هم اکثریت جامعه را به خودش اختصاص داد.
نیاز به مدیریت پیچیده در قالب اعتدال
وی در پاسخ به این سوال که آیا اعتدال به نوعی رندبازی سیاسی و تبانی با گروه های مختلف نیست، گفت: اعتدال تبانی نبوده است. اما رویکرد اعتدال همانطوری که اسم خوشایندی دارد، مدیریت کردن در حوزه تنوع و تکثر کار خیلی سختی است. یعنی ایجاد فضایی که همه سلایق در آن بتوانند احساس آرامش کنند، مدیریت بسیار پیچیده ای را نیاز دارد. بر خلاف اینکه در گفتار شاید خیلی ساده به نظر برسد. اما یک نوسان و یک ناهمگونی همیشه در این رویکرد وجود دارد.
جلیلی گفت: اگر هدف مشترک به درستی تعریف شود و همه پایبند به آن اهداف باشند، این احتمال وجود دارد نوسان های ناشی از ناهمگونی پایین بیاید و اصطکاک و هزینه های ناهماهنگی، به شدت کاهش پیدا می کند. مهم این است که دولت مدیریت خود را برای قلمرو اعتدالی که تعریف کرده چگونه در نظر بگیرد و چگونه از این ظرفیتی که در این قلمرو گسترده قرار می گیرد، بهره برداری بکند. اعتدال می تواند از سر یک طیف تا نقطه ای جزو اعتدال باشد. یعنی دامنه اعتدال از سر هر دو طیف است.
نگاه منطقی اعتدال به جریان ها
این نماینده مجلس با اشاره وضعیت دولت جدید در جمع بندی از جریان های سیاسی گفت: تا اینجا نگاه دولت جدید به اعتدال از هر دو حوزه بوده است. یعنی از هر دو حوزه به این منطقه اختصاص دارد. پس نیاز به یک مدیریت بسیار دقیق و منسجم برای اینکه هم افزایی ایجاد بکند و این نیروها همدیگر را خنثی نکنند و اثرات تخریب و یا ناهمگونی ایجاد کردن را در سیستم نداشته باشد.
وی در ارزیابی خود از آینده دولت جدید بیان کرد: دولت هنوز به شکل کاملی فعالیت خود را شروع نکرده است و باید در عمل ببینیم که در چه اتفاقی رخ خواهد داد. واقعیت این است که چون رویکرد اعتدال یک رویکرد خوشایند برای جامعه محسوب می شود، در عمل باید ببینیم که اتفاق هایی که رخ می دهد تا چه حد با اهداف و افکاری که دولت در شعارهای خود مطرح کرده همخوانی دارد. در حال حاضر قضاوت کردن زود است.
جلیلی در پایان گفت: با معرفی کابینه بخشی از این ابهام ها پاسخ داده شده است. به کارگیری نیروها و یا بخش های مختلف جامعه در تصمیم گیری های اساسی، توجه به گروه های ذینفع در جامعه در حوزه های سیاسی و اجتماعی و مذهبی خیلی مهم است. در ادامه باید ببینیم که دولت در ادامه در نحوه رفتاری که با این بخش ها دارد و استراتژی هایی که انتخاب می کند، چگونه خواهد بود. تصمیم گیری و قضاوت باید به آینده موکول شود.
