طراحی فضای سبز و کاشت درخت های سر به فلک کشیده خیابان ولیعصر پایتخت کار که بود؟

نام: کریم ساعی

لقب: پدر جنگلبانی ایران

تولد: 1289 ش.(مشهد)

مرگ: پنجشنبه 4 دی 1331 ش.( تهران)

عوامل شهرت: طراح فضای سبز خیابان ولیعصر و پارک ساعی، اولین استاد جنگل شناسی در ایران، سردبیر اولین نشریه ایرانی در زمینه منابع طبیعی، اولین کسی که مساحت کل جنگل های ایران را اندازه گرفت، نویسنده اولین کتاب جنگل شناسی در ایران

در حدود 80 سال قبل، تحولات فراوانی در جامعه ایران رخ داد. بین سال های 1307 تا 1313 تعدادی محصل به خارج از کشور اعزام شدند. اطلاعات فردی یکی از این نفرات چنین بود: «میرزا کریم خان ساعی، فرزند مرحوم علی اکبرخان، متولد 1289، نمره و محل صدور هویت (شماره شناسنامه): 21505، مشهد- معدل کل نمرات: 5/228».

ساعی یکی از نفراتی بود که در سال 1310 به پاریس پایتخت فرانسه اعزام شد. وی در دوران تحصیل در فرانسه، موفقیت های فراوانی کسب کرد تا جایی که یکی از مجلات فرانسوی با نام «Revue De Bois» عکس و زندگینامه وی را چاپ کرد و از او به عنوان یکی از نوابغ علمی یاد کرد. او پس از گذراندن دوره چهار ساله در «انستیتو اگرونومیک» پاریس با درجه ممتاز، به آمریکا اعزام شد. ساعی در سال 1316 از دانشگاه برکلی فارغ التحصیل شد اما عشق به وطن سبب بازگشت وی به ایران شد.

ساعی در ایران از تاسیس تشکیلات جنگلبانی سخن گفت. در آن زمان کسانی که متوجه اهمیت کار او شدند، از تعداد انگشتان دست نیز کمتر بودند اما او با اراده ای بی مانند، سخنان خود را عملی کرد و با پشتیبانی «احمد حسین عدل» رییس وقت دانشکده کشاورزی کرج، از سال 1321ش. تدریس جنگل شناسی را برای اولین بار در این دانشکده آغاز کرد. از سال 1324 دانشکده کشاورزی به دانشگاه تهران انتقال پیدا کرد و به این ترتیب، رشته جنگل توسعه بیشتری یافت. مهندس ساعی، درخت را «هدیه خداوند» می دانست و همیشه جمله ای از بتهوون (موسیقیدان آلمانی) را بر زبان می آورد :«برای من، درخت همانند یک انسان ارزش دارد.» ساعی در سال 1325 در شورای دانشکده کشاورزی، به همراه استادان بزرگی چون دکتر تقی بهرامی و مهندس عطایی عضو شد. در آن زمان تعداد اعضای هیات علمی دانشکده کشاورزی تنها 27 نفر بود که تا سی سال بعد به عدد 123 افزایش یافت.

 

 

کریم ساعی برای شناسایی و طبقه بندی جنگل های ایران، مسافرت های پی در پی علمی به نقاط مختلف کشور را آغاز کرد. او توانست مساحت کل جنگل های ایران را اندازه گیری کند. ارزیابی او از جنگل های آن روزهای ایران 18 میلیون هکتار بود.

 

ساعی برای نخستین بار اداره جنگلبانی کشور را سازماندهی کرد و با مسوولیت او در این سازمان، قانون جنگلبانی و جنگل داری به تصویب رسیده، جنگل ها از تاراج متجاوزان در امان ماندند. همچنین وی کلاس های تخصصی آموزش عالی جنگل دایر کرد تا کادری متخصص در امور جنگل بانی و جنگل داری تربیت کند. او مقالات بسیاری در ارتباط با جنگل های ایران در مجلات داخلی و خارجی به چاپ رساند. استعداد شگرف، دانش عمیق وی در مورد جنگل، مهندسی و ریاضیات و همچنین ادب و هوش سرشار وی، سبب شده بود تا او به شخصیتی بین المللی بدل شود. او نخستین کسی بود که برای توسعه فضای سبز در تهران، گام های موثری برداشت. همچنین اولین نشریه ایرانی در زمینه منابع طبیعی با عنوان «بنگاه جنگل» توسط او منتشر شد. ساعی همواره به تحقیق و تفحص مشغول بود و مرگ وی نیز در هنگام یک ماموریت علمی رخ داد.

در روزشنبه ششم دی ماه 1331، دو روزنامه اطلاعات و کیهان، خبر از فاجعه ای بزرگ دادند که دو روز قبل رخ داده بود. کیهان نوشت: «هواپیمای مسافربری شرکت هواپیمایی ایران، نزدیک فرودگاه مهرآباد سقوط کرد و 24 تن از سرنشینان آن، کشته شدند». اطلاعات نیز در خبر«بزرگ ترین سانحه تاثرآور هواپیمایی در ایران» درباره مهندس ساعی نوشت و اعلام کرد: «تشییع جنازه مهندس کریم ساعی در روز یکشنبه 7 دیماه در ساعت 9 صبح از مسجد مجد تا چهار راه پهلوی (ولیعصر) انجام شده و جنازه از آن جا با اتوبوس به دانشکده کشاورزی کرج برده خواهد شد.» ساعی را بنا به وصیت خودش، در دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران- که زمانی در آن جا دانشجو و زمانی استاد بود- به خاک سپردند.

 

کتاب دو جلدی «جنگل شناسی» از جمله یادگارهای مهندس کریم ساعی است. از دیگر یادگارهای ماندگار وی، «پارک ساعی» و درخت های چنار رشید و سر به فلک کشیده خیابان ولیعصر است. چنارهایی که وی در دو طرف خیابان ولیعصر از میدان تجریش تا میدان راه آهن کاشت، طولانی ترین خیابان پایتخت را در مدتی کوتاه، به یکی از زیباترین خیابان های ایران و جهان بدل ساخت. تا جایی که این خیابان را با مناطقی چون شانزه لیزه (پاریس) و هاید پارک (لندن) مقایسه می کردند. پس از مرگ ساعی ، تدریس جنگل و چوب شناسی به عهده «رضا حجازی» شاگرد وی سپرده شد. حجازی نیز برای گسترش و تجهیز آزمایشگاه جنگل و چوب شناسی تلاش فراوانی کرد، از جمله دایر کردن دوره تخصصی جنگل در دانشکده کشاورزی به ریاست «محمد حسن مهدوی اردبیلی». به این ترتیب از سال 1338 ش. نخستین دانش آموختگان متخصص رشته جنگل، آماده خدمت به کشور شدند. اما آن چه بیش از همه خدمات ساعی، نام وی را ماندگار کرد، ابتکار عمل وی در خلق و طراحی خیابان ولیعصر بود.